Հնազանդ երեխան դժբա՞խտ է. ի՞նչ են նշանակում մանկական կամակորությունները

Որքան էլ շատ ենք սիրում մեր երեխաներին, նույնքան հաճախ էլ նրանց վրա անտեղի բարկանում ենք: Անընդհատ շտապող ու անհանգստացող մեծահասակներիս ցանկությունը մեծ է կարգադրել երեխային և անհապաղ տեսնել դրա կատարումը: Եվ հաճախ չենք էլ նկատում, թե որքան անտեղի ու անտրամաբանական են մեր պահանջները. «Կե՛ր անձայն», «Տաբատդ փողոցում մի՛ կեղտոտիր» այլն: Դրանց ոչ տրամաբանական լինելը մենք գիտակցում ենք միայն այն ժամանակ, երբ հիշում ենք, որ մեր առջև ոչ թե տիկնիկ է, այլ` անհատականություն: Մարդ, որի մեջ մենք հիմա ներդնում ենք նրա աշխարհընկալման, հետագայում նրա արարքների ու ձեռքբերումների հիմքերը: Մենք դա անում ենք հենց հիմա, և այլ հնարավորություն մենք այլևս չենք ունենալու:

Անհնազանդ երեխաների թեման ամենաքննարկվողներից է սոցիալական հարթակներում: Եվ այս քննարկումներում ամենատխուր բանը հաճախ տրվող մի հարց է` «Ինչպե՞ս երեխային ստիպել ենթարկվել», իսկ թե «ինչո՞ւ երեխան չի լսում» հարցը հազվադեպ է առաջ քաշվում:

Անհնազանդ է միայն սառցաբեկորի գագաթը

Երբ վախեցած կամ վիրավորված ենք, և չենք կարողանում այդ զգացողությունները հաղթահարել, մենք փակվում ենք դրանք առաջացնող աղբյուրի առջև կամ հակառակը` ցուցաբերում ենք արտաքին ագրեսիա: Այդպես մեծանում է չարության, զայրույթի սառցաբեկորը: Մեր բոլոր արտաքին ռեակցիաները այդ սառցաբեկորի գագաթն են: Ամենակարևորն ու իրականը թաքնված է ջրի տակ, այնպիսի հույզերի շարք, ինչպիսիք են անօգնական լինելը, վախը, զղջումը, վիրավորանքը: Եվ նույնիսկ կենսափորձի տասնյակ տարիները չեն կարող օգնել մեզ հասկանալու և հաղթահարելու այդ խնդիրը:

Հազվադեպ կարելի է երեխայի անհնազանդությունը բացատրել բարդ բնավորությամբ: Շատ հաճախ դա ճիչ է` օգնության, չարտահայտված վիրավորանքի, վախի կամ ուշադրության արժանանալու: Եթե սուզվենք ջրի տակ` տեսնելու համար սառցաբեկորի հիմքը, կարող ենք հասկանալ երեխայի անհնազանդության իրական պատճառները: Այդ նպատակով թղթի վրա փորձե՛ք գրել այն ամենը, ինչը Ձեզ չի բավարարում Ձեր երեխայի մեջ: Այնուհետև գրե՛ք այն բոլոր գործողությունները, որոնք Ձեզ ուրախացնում են նրա մեջ: Ապա ուշադիր նայե՛ք առաջին ցուցակը, և փորձե՛ք հնարավորինս անկեղծ պատասխանել` ինչո՞ւ է հենց այդ գիծը նյարդայնացնում Ձեզ: Ինչո՞ւ է այդքան կարևոր, օրինակ, որ նա սովորի 10-երով, չճոճվի աթոռին և միշտ անի այնպես, ինչպես Դուք եք ասում: Այդ ցուցակից ջնջե՛ք այն բոլոր կետերը, որոնց պատասխաններն են` այդպես ընդունված է, այդպես է պետք, այդպես ճիշտ է: Դրանք չունեն իրական իմաստ, քանի որ հաշվի չեն առնում Ձեր իրավիճակի յուրահատկությունները: Այս սկզբունքով Դուք առաջին ցուցակից կհեռացնեք պահանջների կեսը, և կմնան միայն նրանք, որոնց ուղղությամբ իսկապես պետք է աշխատել:

Անկեղծ ուղերձը միշտ պոզիտիվ է

Աջակցության, սիրո և ընդունված լինելու կարիք ունեցող երեխան ստիպված դիմում է իրեն հայտնի մեթոդներին` կամակորություն և հիստերիա` իր ուզածը ստանալու համար: Սակայն մեզ հաճախ թվում է, թե մեր սիրելի բալիկը «հատուկ է նյարդայնացնում մեզ», կամ ամեն բան անում է դիտավորյալ: Նման իրավիճակը հասկանալու կամ պարզելու համար կարելի է առաջնորդվել հետևյալ բանաձևով` «մտադրություն, գործողություն, իմաստ»: Այսպես կարելի է հասկանալ, որ կամակոր երեխայի իրական մտադրությունը ուշադրություն գրավելն է, ինչը հաստատում է, որ մեծամասամբ, նույնիսկ բացասական գործողության հետևում թաքնված է պոզիտիվ մտադրություն: Թեև մենք կարող ենք նաև նրա գործողությունները մեկնաբանել այլ կերպ` ասելով` «Երեխաս ծաղրում է ինձ»: Ահա՛ թե ինչու է այդքան կարևոր հասկանալ երեխայի իրական մտադրությունը` նրա գործողություններին ճիշտ նշանակություն տալով և նրա պահանջմունքները բավարարելով մեծ ուշադրությամբ ու հոգատարությամբ:

Հնազանդ երեխան հաճախ դժբախտ է

Իրականում ամենասարսափելին միշտ լսող ու հարմարվող երեխան է, երեխա, ով միշտ գիտի իր պարտականություններն ու սահմանները, սակայն աստիճանաբար մոռանում է իր հնարավորությունների մասին: Դա հաճախ դժբախտ երեխա է` զրկված անձնական դիրքորոշումներից:

Այս հարցում թերևս ամենակարևորը, որ պետք է հիշել այն է, որ երեխան ակտիվ է, նա ունի նպատակներ ու ցանկություններ: Նրա մեջ կյանքը եռում է, և նա սովորում է գնալ իր ճանապարհով: Դա ծնողների համար ազդանշան է, հնարավորություն երեխայի մեջ բացահայտելու նոր բաներ, իմանալու նրա դիրքորոշումը, լսելու նրա կարծիքը, տեսնելու նրա ցավը:

Երեխային լսելու կարողությունը ամենևին էլ չի նշանակում նրան երես տալ: Ծնողը կարող է մնալ իր ուղղորդող դերում միայն սիրո ու հարգանքի միջոցով: Հետաքրքիր է` երբ մենք դառնում ենք անկեղծ մեր արտահայտությունների, պահանջների ու դրսևորումների մեջ, երեխան հազվադեպ է դիմում կամակորությունների ու հիստերիաների:

Եվ կարևոր է հիշել, որ, օրինակ, միջակ սովորողները հաճախ դառնում են հաջողված գործարարներ, որ մենք նույնպես ժամանակին ամպերի մեջ կենդանիներ էինք փնտրում, հորինում էինք հեքիաթային աշխարհներ ու երևակայում մեզ` իբրև հրաշագործներ:

Անահիտ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ

Նյութի աղբյուրը` http://www.forbes.ru/forbes-woman/350899-poslushnyy-rebenok-neschastnyy-rebenok-chto-na-samom-dele-oznachayut-detskie