Մենք մեծ հաջողությամբ համագործակցում ենք միջազգային հարթակում

Հարցազրույց Հայաստանում Ճապոնիայի արտակարգ եւ լիազոր դեսպան, Ն. Գ. Էյջի Տագուչիի հետ:

Սկիզբը` այս հղումով:

- Կարո՞ղ եմ հարցնել Ձեր պաշտպանական քաղաքականության մեկ այլ դրույթի մասին: Հիշում եմ՝ անցյալ աշնանը բազմաթիվ խոսակցություններ եղան այն մասին, որ Ճապոնիան կատարել է սահմանադրական, թե օրենսդրական փոփոխություններ, ինչով կառավարությանը թույլատրվել է երկրի զինված ուժերն օգտագործել Ճապոնիայի սահմաններից դուրս, արտերկրում ընթացող գործողություններում, բայց, անշուշտ, միայն պաշտպանական նպատակներով:

- Ոչ, որեւէ սահմանադրական փոփոխություն չի եղել, օրենսդրական լրացումներ են արվել: Որոշ լրացումներ արվել են անցյալ աշնանը, ինչպես ճիշտ նշեցիք, եւ դրանք թելադրված էին մեր արագ փոփոխվող աշխարհի նոր իրողություններով: Մենք նախ հարկադրված էինք լրացնել եւ փոփոխել օրենսդրությունը, որպեսզի միջազգային խաղաղապահ առաքելություններին մասնակցող ճապոնական զորախմբերին, զինվորներին թույլատրենք իրենց ամրացված զենքերը գործադրել ոչ միայն սեփական ինքնապաշտպանության համար, այլեւ երբ իրենց կողմից օրինականորեն պաշտպանվող այլ անձանց կյանքի համար է սպառնալիք ստեղծվել: Հակառակ պարագայում, մեր զինվորները չէին կարող խաղաղապահ առաքելություններում արդյունավետ լինել:

Աշնանը նաեւ մեկ այլ օրենսդրական լրացում կատարեցինք, որը կառավարությանը թույլ տվեց իրացնել հավաքական ինքնապաշտպանության իրավունքը՝ երեք պայմանի առկայության դեպքում: Մենք կարող ենք ռազմական ուժի դիմել, եթե՝ առաջին. Ճապոնիան ենթարկվում է զինված հարձակման, կամ զինված հարձակման է ենթարկվում Ճապոնիայի հետ սերտ հարաբերությունների մեջ գտնվող օտար երկիր, եւ դրա արդյունքում սպառնալիք է ստեղծվում նաեւ Ճապոնիայի գոյության համար, հստակ վտանգ է ստեղծվել մարդկանց կյանքի եւ ազատության իրավունքների համար: Երկրորդ. եթե չկա հարձակումը ետ մղելու, Ճապոնիայի գոյությունը երաշխավորելու եւ ժողովրդին պաշտպանելու այլ պատշաճ միջոց: Եվ երրորդ. ուժի գործադրումը պետք է սահմանափակվի անհրաժեշտ նվազագույն մակարդակով:

Այս լրացումները կատարվել են՝ համապատասխանելու համար մերօրյա աշխարհի իրողություններին, բայց դրանք որեւէ կերպ չեն փոխում մեր պաշտպանական քաղաքականության հիմնական դրվածքն ու էությունը:

- Շնորհակալություն, հիմա ամբողջական պատկերը հասկանալի է:

Ներգրավվածությունը Հարավային Կովկասում եվ Հայաստանում

- Պրն. դեսպան, ես այնպիսի տպավորություն ունեմ, որ Ճապոնիայից արեւմուտք ընկած տարածքների նկատմամբ Տոկիոյի հետաքրքրություններն ավարտվում են ինչ-որ տեղ Կենտրոնական Ասիայում: Ճի՞շտ եմ, թե՞ հետաքրքրությունները ձգվում են մինչեւ Հարավային Կովկաս:

- Ես կարող եմ համաձայնել, որ Ճապոնիան ավելի ակտիվ է Կենտրոնական Ասիայում, քան Հարավային Կովկասում: Անցյալ տարի մեր վարչապետը շրջագայությամբ եղավ Կենտրոնական Ասիայի հինգ երկրներում: Հարավային Կովկասում մենք նույնքան ակտիվ չենք այցերի առումով եւ այլն, բայց սա շատ կարեւոր տարածաշրջան է մեզ համար: Ուղղակի նայեք ռեգիոնի աշխարհագրությանը, սա խաչմերուկ է բոլոր ուղղություններով: Հատկապես Հայաստանի պարագայում, մի կողմից՝ պատմականորեն դուք գրեթե Միջին կամ Մերձավոր Արեւելք եք, մյուս կողմից՝ դուք Եվրոպայի մի մասն եք, եւ ներկայիս Եվրոպական Միությունը շատ է ներգրավված Հարավային Կովկասում: Հյուսիսային կողմից Ռուսաստանն ազդեցություն ու շահագրգռություններ ունի այստեղ: Արեւելքից Չինաստանն է իր ներկայությունն ընդարձակում եւ ավելի տեսանելի դառնում Հարավային Կովկասում:

Մի խոսքով, Հարավային Կովկասն իսկապես խաչմերուկում գտնվող տարածաշրջան է, եւ դրա համար էլ խաղաղությունն ու կայունությունն այստեղ կենսականորեն կարեւոր են: Մենք մեծապես շահագրգռված ենք այս տարածաշրջանի կայունությամբ եւ գտնում ենք, որ զինված բախումները, ինչպիսիք ապրիլի սկզբներին բռնկվեցին Լեռնային Ղարաբաղում, շփման գծի երկայնքով, պետք է կանխվեն, չպետք է թույլ տրվի դրանց որեւէ կրկնություն, եւ խնդիրները պետք է լուծվեն խաղաղ բանակցություններով:

- Ներողություն, Դուք որքանո՞վ եք հետեւել Լեռնային Ղարաբաղում ծավալված իրադարձություններին, այնուհետեւ նաեւ Ճապոնիա՞ եք զեկուցել:

- Անշուշտ, մենք հետեւել ենք իրադարձություններին, բայց մեր իմացությունն այնքան ավարտուն եւ մանրամասն չէ, որքան կնախընտրեինք, որ լիներ: Մենք կարողանում էինք հետեւել հիմնականում անգլերեն տեղեկատվությանը, երբեմն՝ նաեւ ռուսերեն, սակայն ամեն լուր հավասարապես հասանելի չէ նաեւ անգլերենով կամ ռուսերենով, հետեւաբար, կարողացել ենք դիտարկել ամբողջ տեղեկատվության մի մասը միայն: Նաեւ, ի տարբերություն մյուս դեսպանատների, մեր ռազմական կցորդի նստավայրը Հայաստանից դուրս է՝ Մոսկվայում, հետեւաբար, նա ժամանեց արդեն դեպքերից հետո։ Բայց հանդիպումներ ունեցավ ՀՀ ՊՆ-ում եւ այլ դեսպանատների իր կոլեգաների հետ:

- Շնորհակալություն, դա հետաքրքիր էր: Պրն. դեսպան, Դուք, իհարկե, գիտեք` աշխարհում կա մեծ հայկական սփյուռք: Պատմականորեն որոշ հայկական ներկայություն եղել է անգամ Հեռավոր Արեւելքում` Հնդկաստանում, Հոնգ Կոնգում, Սինգապուրում, Չինաստանում, բայց, իմ իմացությամբ, ոչ Ճապոնիայում: Հետեւաբար, ե՞րբ են որոշ հարաբերություններ ձեւավորվել հայերի եւ ճապոնացիների միջեւ: Արդյո՞ք Հայաստանի անկախության վերականգնումից հետո:

- Ինչ-որ առումով՝ այո, քանի որ Ճապոնիան ճանաչեց Հայաստանի անկախությունը 1991-ին, եւ, շատ չանցած, հաստատվեցին դիվանագիտական հարաբերություններ: Բայց կատարելապես ճշգրիտ լինելու համար` հարաբերությունները մի քիչ ավելի վաղ էին սկզբնավորվել՝ 1988-ի Սպիտակի երկրաշարժից հետո: Ճապոնիան այն երկրների թվում էր, որ առաջին անհրաժեշտության օգնություն ցուցաբերեց Հայաստանին եւ հետագայում վերականգնման աշխատանքներին աջակցեց. հենց այդ ժամանակ էլ ձեւավորվել են երկկողմ շփումները եւ հարաբերությունները Ճապոնիայի եւ Հայաստանի միջեւ: Դրանից հետո, ինչպես արդեն ասացի, եղավ Հայաստանի անկախացումը, մեր կողմից ճանաչումը, հաստատվեցին դիվանագիտական հարաբերություններ, հետեւեցին որոշ համագործակցության ծրագրեր: Համագործակցությունը ծավալվել է հիմնականում Ճապոնիայի միջազգային համագործակցության գործակալության խողովակով եւ ընդգրկել է տեխնիկական աջակցության ու վարկերի տրամադրման ծրագրեր:

- Իսկ որտե՞ղ ենք գտնվում հիմա, Հայաստանում Ճապոնիայի դեսպանատան բացումից շուրջ մեկ տարի անց, օրինակ, քաղաքական երկխոսության հարթությունում…

- Իհարկե, մեր երկրների միջեւ առկա է քաղաքական երկխոսություն: Եվ ես պետք է նշեմ, որ չնայած մեր երկրների միջեւ հսկայական հեռավորությանը, պաշտոնական շփումների, այցելությունների ոչ այնքան մեծ ակտիվությանը, այդուհանդերձ, մենք մեծ հաջողությամբ համագործակցում ենք միջազգային հարթակում, տարբեր միջազգային կազմակերպություններում: Գիտեք, 2012-ին նախագահ Սարգսյանն այցելեց Ճապոնիա: Այցի ընթացքում նա մեկնեց նաեւ Սենդայ, այն քաղաքը, որի բնակչությունը մեկ տարի առաջ մեծապես տուժել էր երկրաշարժից եւ ցունամիից: Պրն. Սարգսյանն այցելեց այդ քաղաքը, եւ մենք խորապես գնահատում ենք իր այդ ժեստը:  Անցյալ տարի Ճապոնիայի փոխարտգործնախարարն այցելեց Հայաստան, եւ այժմ ես աշխատում եմ ՀՀ ԱԺ պատվիրակության` Տոկիո նախապատրաստվող այցի ուղղությամբ: 

- Ավելի օգտակար չէ՞ր լինի, եթե պատգամավորների փոխարեն հայաստանյան գործարարների պատվիրակություն մեկներ Ճապոնիա:

- Օքեյ, մենք տնտեսական կապերի ուղղությամբ նույնպես աշխատում ենք, հայկական կողմը մասնավորապես ոգեւորված է այս տարի ավելի ուշ, Երեւանում հայ-ճապոնական մի գործարար ֆորում կամ սեմինար կազմակերպելու մտադրությամբ: Ես փորձում եմ նման ֆորումի գաղափարն առաջ տանել Ճապոնիայում, թվում է՝ որոշ ոլորտներում, օրինակ՝ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ճյուղում, կարող է համագործակցության հիմք եւ ասպարեզ լինել: Բայց խնդիրը եւ խոչընդոտն այն է, որ մեր երկրները շատ հեռու են իրարից, եւ տեղեկացվածությունն անբավարար է, հետեւաբար, ճապոնական ընկերություններն ամենեւին չգիտեն Հայաստանի ՏՏ ոլորտի մասին։ Դրա համար էլ ֆորումի գաղափարն առաջ տանելը, գործարարների գրավելն այդքան էլ դյուրին չէ:

- Իսկ, այ, պատգամավորները պատրաստ ու հասանելի են, այնպես չէ՞… Բարեբախտաբար, Հայաստանում Ճապոնիայի մասին ավելի շատ գիտեն եւ ոչ միայն Sony, Nissan կամ Hitachi անունները, այլեւ ինչ-որ բան Կոբո Աբեյի մասին, Ակիրա Կուրասավայի, «Կաբուկի» թատրոնի, բոլորովին վերջերս տեսա՝ Բուսիդոյի կոդեքսից ինչ-որ հատվածներ էին հայերեն թարգմանվել: Այսինքն՝ ինչ-որ իմացություն կա, ինչից կարելի է սկսել:

- Հույս ունեմ: Իմիջիայլոց, բոլոր նրանց համար, ովքեր սիրում են թատրոն, ես հաճելի լուր ունեմ. սեպտեմբերին Երեւան հյուրախաղերի կգա ճապոնական Նո (Noh) թատրոնը: Դուք գիտե՞ք այդ թատրոնը: Դա նույնիսկ «Կաբուկիից» հին է, «նո»-ի թատերական ոճը գալիս է միջնադարից, 14-րդ դարից, եւ բոլոր ներկայացումներում նրանք դիմակներով են խաղում: Կարող եմ ասել, որ նրանք այստեղ կլինեն:

Սակայն ես կարծում եմ, որ ճապոնական կենսակերպի, մշակույթի ամենաճանաչելի եւ նույնիսկ գործածական շերտը Հայաստանում մարտական արվեստներն են: Իմ իմացությամբ, մոտ 15 հազար պատանիներ, նաեւ չափահասներ են ընդգրկված տարբեր մարտարվեստների` ձյուդոյի, կարատեի եւ այլ խմբակներում: Իսկ դա նշանակում է, որ այդքան մարդ ինչ-որ բան գիտի Ճապոնիայի մասին, ինչը նպաստավոր հիմք է երկրի մասին հետագա իմացություն տարածելու եւ ընդլայնելու համար: Էլ ավելի կարեւոր եմ համարում այն, որ այժմ շուրջ երկու հարյուր հայաստանցի երիտասարդներ սովորում են ճապոներեն` տարբեր լեզվական մակարդակներում, եւ երբ նրանք վերջապես անցնեն թարգմանչական աշխատանքի, մենք կկարողանանք նշանակալիորեն խորացնել ու ընդլայնել միմյանց մասին մեր իմացությունը եւ փոխադարձ ճանաչողությունը:
Եվ, ամենավերջում, ես չափազանց կարեւորում եմ անձնական շփումները մարդկանց միջեւ եւ ջանում եմ, որ հնարավորինս մեծ թվով մարդիկ, մասնագետներ՝ Ճապոնիայից եւ Հայաստանից, տարբեր ասպարեզներից հանդիպեն միմյանց, ծանոթություններ հաստատեն եւ բարեկամություն ստեղծեն:

- Պրն. դեսպան, շնորհակալություն հարցազրույցի համար եւ, հաջողություններ Ձեր բոլոր ջանքերին:

Լուսինե ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ