Հարցրել եմ՝ պրն Վոլկով՝ չե՞ք ուզում, թե՞ չեք կարողանում, ասել է՝ չենք կարողանում

«Հրապարակի» զրուցակիցն է արցախցի հասարակական, քաղաքական գործիչ Տիգրան Պետրոսյանը:

- Ադրբեջանցիների կողմից Ստեփանակերտ-Գորիս մայրուղու փակումից հետո Արցախի Անվտանգության խորհուրդը հաղորդագրություն տարածեց, թե մաքսակետ դնելու մասին լուրն իրականությանը չի համապատասխանում: Արցախում հանդարտվեցի՞ն այդ հայտարարությունից հետո:

- Գիտե՞ք՝ դա ինչի է նման, երբ ասեն՝ մեկին շատ փիս ծեծել են, գցել են հիվանդանոց, որ մարդիկ ասեն՝ վաաայ, ինչի՞, հետո ասեն՝ չէ, շատ չեն ծեծել, հիվանդանոց չի ընկել: Այ, էդ հաղորդագրությունը դա է նշանակում: Ու ես Ձեզ ասեմ՝ շատ թուրքանպաստ գործունեությամբ են զբաղված՝ հենց էդ Անվտանգության խորհրդի քարտուղարը՝ Արայիկ Հարությունյանի գլխավորությամբ: Դեռեւս երկու ամիս առաջ ասում էի, որ թուրքի հետ բազարներ են գնում, որ պոստը հանեն: Դրանից 2 ամիս առաջ ինձ կոնկրետ տեղեկություն է եկել հա՛մ Մոսկվայից, հա՛մ համապատասխան տեղերից։ Ես իրենց ասել եմ, Ազգային անվտանգություն էլ եմ գնացել ասել: Պետական մակարդակով իրենք բոլորն էլ գիտեին, բայց ոչինչ չեն արել: Ես Ձեզ հավաստիացնում եմ, որ թուրքերը քայլեր ունեն անելու, մեր ղեկավարությունն այդ մասին գիտի, բայց ժողովրդին չի ասում:

- Իսկ ի՞նչ քայլեր են:

- Կա՛մ հայաթափել Արցախը, կա՛մ համոզել հայերին, ով որ կմնա՝ սա Ադրբեջան է:

- Դուք մեղադրում եք Վիտալի Բալասանյանին, ով բանակցություններում հայկական կողմն է ներկայացնում: Բայց չէ՞ որ հայկական կողմից մեկը պետք է լինի, ինչի՞ եք հակված մտածել, որ նա թուրքերի շահն է սպասարկում:

- Խնդիրն այն է, որ երկու տարի ինչ կատարվում է, ընդդեմ մեզ է կատարվում: Ինչ կատարվում է, մեր դեմ է կատարվում, Լաչինի՝ ժամանակից շուտ հանձնելը, այս դրվագները եւ այլն...

- Պարտվող կողմին սովորաբար ցավոտ զիջումներ են պարտադրում:

- Պարտադրում են՝ թող կանգնի ասի՝ ժողովուրդ, ինձ պարտադրում են, ես այդ քայլին չեմ գնա: Թուրքանպաստ քայլ է անում, ասում եք՝ պարտադրո՞ւմ են: Ինձ ասեն, ես կասեմ՝ չեմ անում, կգնամ կհրաժարվեմ պաշտոնից: Եթե պիտի պաշտոնը նախընտրես, ուրեմն ինքը թուրքանպաստ գործունեություն է իրականացնում: Վիտալի Բալասանյանը, էնքան որ թուրքերի համար կարճ լինի, Աղդամից բերում է՝ մեր քաղաքով Շուշի թուրք է անցկացնում, թուրքին լավություն է անում։ Դա ո՞նց հասկանանք: Դա ի՞նչ կապ ունի բանակցությունների հետ:

- Փաստ կա՞, գուցե ռուս խաղաղապահների շտաբում բանակցելու հարցեր կային։

- Ախր, մեկ անգամ չի եղել, երկու անգամ չի եղել, թող քննարկեն: Իհարկե, բանակցություններ են՝ միանշանակ պարտավոր են, բայց ինչի՞ պիտի թուրքն իր ավտոյով գա մտնի անցնի՝ դա ճի՞շտ է: Նման դեպքեր հանդուրժելը բերում է Գետավանի դեպքերին, երբ իրենց ավտոյով եկել են, մի հատ էլ կանգնել են, ասել են՝ սա մեր հողն է, ինչ կուզենք, կանենք: Այ, որ սկզբից կանխեինք, թուրքը չէր լկտիանա այդ կարգի: Ես չեմ ասում, որ Վիտալի Բալասանյանը թուրքի շպիոն է, դավաճան է, ես իրավունք էլ չունեմ նման հայտարարություն անել, որովհետեւ դավաճանությունն իրավական գնահատական է, դա դատարանը պետք է տա: Բայց իր գործողությունները ոչ հայանպաստ են։ Ո՛չ իր գործողությունները, ո՛չ էլ Արայիկ Հարությունյանի: Այստեղ անձերի հարց չէ՝ համակարգը, ղեկավարությունը թուրքանպաստ որոշումներ են կայացնում: Ես չեմ ասում՝ Վիտալին դավաճան է, ես ասում եմ՝ Վիտալի Բալասանյանը լավ չի բանակցում:

- Մարդկանց տրամադրություններն ինչպիսի՞ն են:

- Դուք չեք պատկերացնում՝ ինչ է կատարվում այստեղ՝ ժողովրդի բացարձակ մեծամասնությունն իշխանությունից ակնկալիք չունի: Ռուբեն Վարդանյանը նոր մարդ է, սիրուն խոսում է, հարուստ է, ծանոթություններ ունի։ Մարդկանց մեջ ինչ-որ բան է առաջանում կոնկրետ Ռուբենի հանդեպ: Բայց Վիտալի Բալասանյանը՝ Արայիկով, Բակոյով… նրանք հին պատմություններ են, նրանցից արդեն հույս չունի ժողովուրդը, հասկանո՞ւմ եք՝ հարցն ինչումն է: Ես տեսել եմ՝ հայկական ԶԼՄ-ներում նկարը դնում են, չգիտեմինչ հերոս, այստեղ այդպես չէ, այստեղ բոլորը գիտեն: Այստեղ գիտեն, թե նույն Վիտալի Բալասանյանն ինչով է զբաղվում, ինչերի մեջ էր ներգրավված: Բոլորը բոլորին գիտեն: Այդտեղ կարելի է ԶԼՄ-ներով խաբել, այստեղ ժողովուրդը հույս չունի: Սկզբից ռուսի վրա էր հույսը, բոլորը հավատացել են։ Նույնիսկ ես եմ ասել՝ լավ, ինչ եղել է․ սարքած է, ինչ է, հիմա ռուսն այստեղ է, բայց ժամանակի առումով տեսնում ենք՝ ռուսն ինչ է անում մեզ: Ամեն քայլ՝ ադրբեջանանպաստ, իսկ Վիտալի Բալասանյանի առումով կարող եմ ասել՝ ինքը լավ չի բանակցում, ինչ նստել է պաշտոնին, հա տալիս ենք, տալիս ենք:

- Նույն Վիտալի Բալասանյանը կամ որեւէ այլ բանակցող ինչպե՞ս կարող է կանգնեցնել ադրբեջանցիներին:

- Հարցը գիտե՞ք ինչն է, ադրբեջանցուց ոչինչ պահանջել չենք կարող, ադրբեջանցուն կանգնեցնողը ռուսն է: Տարածքների մեծ մասը մենք առանց պատերազմի ենք հանձնել, նոյեմբերի 9-ի պայմանավորվածության համաձայն՝ ամբողջ Քելբաջարի շրջանը, Լաչինի շրջանը, մեր տարածքների մեծ մասը հանձնել ենք պատերազմից հետո, այն համաձայնությամբ, որ ռուսը գալիս է, կանգնում է: Բայց ի՞նչ եղավ հետո՝ գնում են պաչ-պռոշտի, եղբայրություն-քիրվայություն են անում ռուսի, թուրքի հետ, Հին Թաղլարն է, հետո Խծաբերդն է, հետո Փառուխի դեպքերն են, Քարագլխի դեպքերն են, հետո Լաչինի, Աղավնոյի դեպքերն են: Հարց չկա, Վիտալի Բալասանյանը լինի կամ Պողոս Պողոսյանը լինի, եթե սա ենք տեսնում, մենք չասե՞նք, որ ինքը լավ բանակցող չէ: Հարցը միայն Վիտալի Բալասանյանի մեջ չէ, մարդիկ կիմանան՝ Բալասանյանն է այստեղ հարց լուծողը, Արայիկը մինչեւ չասի, Վիտոն ո՞նց կարող է ինքնագլուխ բան անի: Հակապետական գործունեությամբ են զբաղվում, չգիտեմ՝ գիտակից, թե անգիտակցաբար:

- Ասում էին՝ քննարկում եք խաղաղապահների շտաբի մոտ ցույց անելու հարցը:

- Տեսնում եք, որ ամեն անգամ, երբ նման բան է լինում, ո՛չ պետական կառույցներն են արձագանքում, ո՛չ պատգամավորները, եւ հասկանալով, որ պետական ինստիտուտները չեն գործում, մենք ստիպված ենք լինում ինքնակազմակերպվել, ինքնուրույն որոշումներ կայացնել, ինիցիատիվան մեզ վրա վերցնել եւ ինչ-որ բան անել: Դա եղել է Փառուխի ժամանակ, կոնկրետ ես եմ գնացել Վոլկովի հետ խոսել: Դա եղել է Աղավնոյի հանձնումից հետո, մի հինգ-վեց հոգով ենք գնացել: Ու քանի որ այս մեր ընդդիմաիշխանախառը, իրենց մեջ իդեա չի ծագում, ծանր են տանում, որ մենք արագ գործում ենք ի նպաստ մեր երկրի, որովհետեւ, եթե մենք չգնայինք, Վոլկովի հետ կոշտ չխոսեինք․․․ Շատ բան կանխեցինք այն ժամանակ, ու Վոլկովն էլ շատ բողոքեց, գնաց հասավ Մոսկվա, հետո այստեղ իշխանությանը՝ որ ես իր հետ շատ կոպիտ եմ խոսել: Բայց ես կոպիտ չեմ խոսել, ես ասել եմ՝ չգիտեմ, թե Վիտալի Բալասանյանն ու Արայիկ Հարությունյանն իրենց ոնց են պահում, բայց հանկարծ չկասկածեն, որ այստեղի ժողովուրդը հավի ճտեր են: Ասել եմ՝ կվռնդենք, կգնաք այստեղից:

- Երբ ռուս խաղաղապահն է ապահովում Արցախի ու արցախահայության անվտանգությունը, ճի՞շտ է նրանց նկատմամբ տրամադրությունները սրել:

- Իհարկե, ճիշտ չէ։ 2020 թվականին որ եկել են, բոլորով ուրախացել էինք, որ էլ կռիվ չի լինելու, ռուսն ուժեղ է ու մեզ պաշտպանելու է։ Թույլ ենք տվել, որ Պուտինի նկարը կպցնեն: Թեեւ գիտեինք, թե ինչ պայմանավորվածություններ կան: Բայց փաստը մնում էր փաստ, որ ռուսը մեր անվտանգությունն ապահովում է: Եթե երկու տարվա մեջ 18 կամ 20 զոհ ենք տվել, որից՝ 3 քաղաքացիական անձ, այդքան տարածքներ ենք կորցրել, եւ քայլ առ քայլ մեզ տանում են Ադրբեջանի տակ՝ տանում են մեզ հայաթափության: Եթե Արցախը պրծավ, հաջորդը Զանգեզուրն է՝ հավաստիացնում եմ: Հիմա ես հասկանում եմ, որ ռուսը կա՛մ չի ուզում, կա՛մ չի կարողանում մեզ պահել:

- Բայց արժե՞ ավելի թուլացնել ռուսների դիրքերը:

- Ես ասել եմ՝ պրն Վոլկով, ես Ձեզ հարց եմ տալիս՝ չե՞ք ուզում, թե՞ չեք կարողանում։ Ասել է՝ չենք կարողանում։ Ասում եմ՝ եթե չեք կարողանում, դիմեք Մինսկի խմբի մյուս երկու երկրներին, թող Ձեզ օգնեն, միջազգային խաղաղապահներ գան, Ձեզ հետ միասին ապահովեք մեր անվտանգությունը։ Ես չեմ ասելու՝ ռուսներ, դուրս եկեք այստեղից, ես շատ կուզենամ, որ ռուսն ապահովի, որովհետեւ Ռուսաստանի պատմության, մշակույթի հետ շատ մոտիկ եմ, ես ունեմ ռուսական կրթություն, բայց դա չի նշանակում, որ եթե մի հատ Պուտին, Ստալին գա, սկսի մեր երկիրը ծախել, ես պիտի սուս մնամ։

- Մարդկանց մոտ ռուսների հանդեպ հավատը նվազե՞լ է։

- Լրիվ, լրիվ, 99 տոկոսը ռուսին հավատում էր 2020 թվականին, որ եկել էին։ Հիմա 9 տոկոսն է երեւի մնացել։

- Մարդիկ անորոշության մե՞ջ են։

- Մարդիկ մեկ օրով ապրում են, գնում են գործի, գալիս են տուն, հացի փող են վաստակում, քնում, զարթնում են։ Կան միջազգային պակտեր, բայց Վիտալի Բալասանյանը ո՞նց կարող է դրա մասին իմանալ, կիսագրագետ մարդ է, ո՞նց կարող է իմանալ, որ կան միջազգային պակտեր՝ չհարձակվելու մասին։

- Բայց թուրքերը երբեք ոչ մի սահմանափակման չեն նայել։ Հաշվի առեք, թե ով է մեր թշնամին։

- Հասկանալի է, եթե եռակողմ է, ու Ռուսաստանը գարանտ է կանգնել, մենք պիտի Ռուսաստանից պահանջենք, իհարկե։ Արդբեջանից ի՞նչ պահանջենք։ Այստեղ լրջագույն փոփոխություններ են պետք, որ մարդիկ չկարողանան կզեն, ինչ-որ մեկի սապոգը պաչեն, այլ գնան ասեն, որ դու պետություն ես, եթե դու ասում ես՝ ես դեմոկրատական պետություն եմ, ես դեմոկրատիա եմ պահպանում՝ նույն Ֆրանսիան, ԱՄՆ-ն, Չինաստանը, Ռուսաստանը, այսինքն, գերտերություններին ասում ես՝ ՄԱԿ-ի կանոնադրության մեջ կա չհարձակվելու մասին միջազգային պակտ։ Մեծ պետություններն իրավունք չունեն փոքր պետությունների վրա հարձակվել, հասկանալի չէ՞, որ մի օրում գրավելու են։ Այ, դա պետք է դեմ տաս, դա պետք է պահանջես, ոչ թե խնդրես։ Այդ ժամանակ բան է փոխվելու։ Մեկը մտնում է, մարդիկ միանգամից գալիս են, ոտքերը մաքրում են, մեկ օր, երկու օր, սկզբից ասում ես՝ մի արա, հետո հասկանում ես, որ ինքն է ուզում դա անել։ Հիմա նույնն էլ մեր ղեկավարությունն է՝ ով եկել է, սարքել են միլիոնատեր։ Մուրադովը եկել է, լցրել են միլիոններ ու ուղարկել, ինչի համար՝ չգիտես։

- Այսինքն՝ փորձում են սիրաշահե՞լ։

- Մուրադովը գնացել է, բայց որ եկել էր, ավտո էլ են տվել, ամեն ինչ, մեծ փողեր էլ են տվել։

- Գուցե պրոհայկական դիրքորոշում ունենալո՞ւ համար։

- Թող տան, մեշոկով թող տան, բայց՝ ի նպաստ մեզ, ի նպաստ հայրենիքի։