Դա դատավորի անկախության լուրջ խարխլում կլինի

Արդարադատության փոխնախարար Արտակ Ասատրյանը, ով միաժամանակ նաեւ ՄԻԵԴ-ում ՀՀ կառավարության ներկայացուցչի տեղակալն է, մեզ հետ զրույցում դժվարացավ ասել՝ Հայաստանից Եվրոպական դատարան ուղարկվող դիմումները վերջին տարիներին ավելացե՞լ են, թե՞ պակասել։ Նա ասաց, որ նման վիճակագրություն չեն վարում, չեն էլ կարող վարել, դա անում է միայն Եվրոպական դատարանը, որի արդյունքները տեղադրվում են կայքում, ուստի այդ միտումները, դինամիկան տեսանելի են միայն կայքում։ Նա չկարողացավ ասել նաեւ, թե ԵԴ-ի կողմից կայացված ՀՀ-ին վերաբերող վճիռների որ մասն է բավարարվում, որ մասը՝ ոչ։ Փոխնախարարը միայն տեսական վերլուծություն արեց, թե, բնականաբար, ժամանակի ընթացքում պիտի ավելանա, որովհետեւ այն գանգատները, որոնք մի քանի տարի առաջ են ներկայացվել եւ արդեն հասունացել են վճիռ դառնալու համար, արդեն իրենց արագացումն են ունենում եւ դառնում են վճիռներ։ «Բայց դրանից եզրակացնել, որ վճիռների թվի ավելացումը խոսում է այն մասին, որ Հայաստանում արդարադատության որակը նվազել է, նման բան չի կարող լինել»,- ասաց փոխնախարարը։



-**Իսկ այս ոլորտում որակական ի՞նչ փոփոխություններ եք տեսնում**։



-Որակական փոփոխությունների առումով՝ ուրեմն կան խնդիրներ, որոնք կարծես թե որոշակիորեն մտահոգիչ են, համակարգային են, դրանց ուղղությամբ քայլեր ձեռնարկվում են, եւ համապատասխան հանձնարարականներ կան, կառավարությունը դրանցով զբաղվում է, իսկ, ընդհանուր առմամբ, կարող են լինել էպիզոդիկ խախտումներ, ինչ-որ ծառայողների թերացումներ կամ ուղղակի օրենքի բացի կամ թերության արդյունք, որի հետեւանքով ինչ-ինչ պատճառներով գանգատը հայտնվում է Եվրոպական դատարանում։



-**Անկախ դինամիկայից, փաստ է, որ կառավարությունը տասնյակ հազարավոր եվրոներ է տրամադրում՝ ԵԴ վճիռներով ՀՀ քաղաքացիներին փոխհատուցելու համար։ Ինչո՞ւ պիտի դատավորի սխալի պատճառով մենք վճարենք**։



-Ասեմ Ձեզ․ որովհետեւ համաձայնագրի, կոնվենցիայի կողմ հանդիսանում է Հայաստանի Հանրապետությունը, եւ խախտում արձանագրվելու դեպքում վճռի պահանջները պետք է կատարի պետությունը։ Նախ պետք է հասկանանք՝ որքանով է դատավորի սխալն առկա եղել, որքանով է դատավորը թերացել, պետք է հասկանանք՝ այդ սխալի հիմքում ինչ դրդապատճառներ են եղել, ըստ դրա՝ արդեն եզրահանգել, թե արդյոք առկա՞ է այն հիմքը, որի արդյունքում կարելի է դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկել։ Սա լրիվ ուրիշ հարց է։ Իսկ ինչ վերաբերում է վճարներին, ապա դա ընդունված պրակտիկա է, եւ հենց կոնվենցիան պահանջում է, որ պետությունն ինքը պետք է այդ գումարը փոխհատուցի։



-**Պետությունը կարող է հարակից կարգավորումներով այդ գումարը վճարել ոչ թե հարկատուների գրպանից, այլ գանձի այդ դատավորներից**։



-Ներողություն, էստեղ պետք է նաեւ նկատի ունենանք, որ շատ հաճախ այդ պատասխանատու դատավորն արդեն թոշակի է անցած լինում, կամ ինչ-ինչ պատճառներով նրա մեղքը, այսպես ասած կամ սխալը չի կարող ապացուցվել, կամ դիտավորություն չի եղել եւ այլն։ Այսինքն՝ դատավորին սրանով կաշկանդել, որ գիտե՞ք ինչ, եթե հանկարծ վաղը, մյուս օրը իր կայացրած դատական ակտի արդյունքում պետությունը պետք է գումար փոխանցի, հետո գալու են իրենից վերցնեն, սա դատավորի անկախության լուրջ խարխլում է։ Դուք էդ տեսանկյունից նայե՞լ եք հարցին։



-**Բայց եթե դա մի կողմից դատավորի անկախության խարխլում է, ապա մյուս կողմից նաեւ արդարության գաղափարի խեղում է**։



-Այստեղ պետք է նկատի ունենանք հետեւյալը, որ գործը եռաստիճան համակարգով բարձրացել է, պետք է հասկանանք՝ որտեղ է եղել խնդիրը։ Եթե մեր ներպետական ողջ դատական համակարգն էդ խնդրի վերաբերյալ ունեցել է մեկ այլ դիրքորոշում, սակայն Եվրոպական դատարանն ունեցել է մեկ այլ մոտեցում, պարզաբանում, դա դեռ չի նշանակում, որ ավտոմատ պետք է գանք եւ ասենք՝ գիտե՞ք ինչ կա, հարգելի դատավորներ, դուք պետք է էդ գումարը հավաքեք ու տաք դիմումատուին։ Նման բան գոյություն չունի։



-**Բայց պրակտիկայում մի դեպք, ամեն դեպքում, եղել է, երբ մարզային մի դատավորի ՄԻԵԴ-ի կայացրած վճռի պատճառով կարգապահական տույժի են ենթարկել, թեպետ ֆինանսական պատասխանատվություն չի կրել։ Այսինքն՝ մենք նախադեպ ունեցել ենք**։



-Ունեցել ենք, այո, հետագայում եւս հարցեր եղել են, որտեղ դատավորին կարգապահական պատասխանատվության ենթարկելու խնդիրներ բարձրացվել են, եւ անհրաժեշտություն է առաջացել, բայց էդ դատավորի պաշտոնավարման ժամկետն արդեն ավարտված է եղել։



-**Որպես փոխնախարար՝ ի՞նչ եք կարծում, այս խնդիրը կարգավորելու, օրենսդրական մեխանիզմներ մշակելու կարիք կա՞**։



-Դա մշտապես քննարկվում է, մեր ուշադրության կենտրոնում է, անհրաժեշտության դեպքում փոփոխություններ կկատարենք։



-**Նկատել ենք, որ բարձր ատյաններում ստորադաս դատարանի վճիռները հաճախ բեկանվում են դատարանների կամ դատավորների միջեւ մրցակցության կամ անձնական ամբիցիաների արդյունքում**։



-Գիտե՞ք, ես հակված չեմ այդպես մեկնաբանելու, թե ինչու վճիռը բեկանվեց։ Եթե ես՝ որպես այսինչ ատյանի դատարանի դատավոր, ունեմ այլ կարծիք, դա դեռ չի նշանակում, որ ինձնից ցածր դատավորն ինձ հետ զուտ անձնական ինչ-որ հարաբերություններում խնդիր ունի, ես դրա համար բեկանեցի։ Ոչ, սա ընդամենը դատական գործի մեկնաբանման եւ օրենքի կիրառման խնդիր է։ Ինձնից բարձրն էլ կարող է լրիվ այլ մեկնաբանություն տալ։ Հակառակ դեպքում էլ ինչների՞ս էր պետք էդ եռաստիճան դատական համակարգը, եթե նույնձեւ էդ ամեն ինչը պետք է գնար մինչեւ վերջ։



-**Իսկ ի՞նչ կասեք քաղաքական բնույթի դատավարությունների մասին, որտեղ ամեն ինչ կանխորոշված է՝ վերեւից հրահանգված**։



-Որակումներ տալ՝ քաղաքական եւ այլն, չեմ կարող, որովհետեւ Դուք՝ ինքներդ, էդ ամեն ինչին հետեւում եք նաեւ որպես լրագրող, ինքներդ կարող եք ասել, թե որ գործով ինչ ընթացք է ունենում, եւ եթե խնդիր լինի, մենք՝ որպես նախարարություն, որպես քաղաքականություն մշակող, զուտ էդ մասով կարող ենք միջամտել, այդ թվում՝ համապատասխան փոփոխություններ կատարել։



 



**Վահե ՄԱԿԱՐՅԱՆ**