Վիգեն Իսահակյան. «Հայրս»

Վստահաբար կարելի է ասել, որ հայ գրականության մեջ, մասնավորապես արձակի, սկսվում է նոր շնչառության, նոր թափի ու ինքնադրսեւորման շրջան, որ, թվում է, համեստաբար դեռ լռում է իր երեւումը` սեփական բնագրում ամփոփված, ընձեռելով ընթացքի մասնակիցներին ազատորեն տեղաշարժվելու ժամանակի ու տարածության սահմանած իր ձեւաչափերում ապրելու հնարավորություն: Մի տեսակ դժվար էր պատկերացնել` ում ձեռագրի հետագիծն էր դառնալու այն խորհրդավոր արահետը, որով քայլելիս իսպառ կանհետանային ետդարձի դրոշմները: Վիգեն Իսահակյանը` Վիգե՛նը` Հոմերոսի պինդ ու նրբին ժառանգներից, գծում է այդ արահետը, որի վրա կանգնած` շարժումը դառնում է իրականության միակ սլաքը: Կան արձակագիրներ, որոնք փակում են իրենց բնագրերից սփռվող կենարար հյութերը, եւ կան արձակագիրներ, ովքեր հյութերի անսպառ երակ են, եւ նրանք են, որոնց ուսերին վստահաբար հենվելով եւ վերցնելով բաշխածը՝ գտնում ես քո ստեղծելիքի ձայնը: Ահա Վիգեն Իսահակյանն այդ բացառիկներից մեկն է` «Հայրս» եւ «Փարիզ. Քոչար. Անցած օրեր…» գրքերով, որոնք խորը շնչով, հայոց լեզվի հրաշալի իրացմամբ պատումային մի նոր փուլի սկիզբ են ազդարարում: Վիգենից գրել սովորել է պետք: Վիգենն այն հեղինակն է, ում բնագրում լսվում է բառի  ու պատումի երկխոսությունը, իսկ դիտելու ու դիտվելու ոսպնյակների մաթեմատիկական ճշգրտությունն այնքան խնամքով է ընտրված, ասես հիշողությունների ճակատագիրը կանխորոշված է եղել մինչեւ նրա ծնունդը:



«Նոյյան տապան» գրախանութում մի քանի օր առաջ սրտի դողով հարցրի Վիգեն Իսահակյանի «Հայրս» գիրքը: Գիտեի, որ լույս էր տեսնելու հուշագրության երկրորդ՝ վերախմբագրված հրատարակությունը, ու սպասում էի մեր հանդիպմանը: Վաճառողուհին զարմացավ, հարցրեց. «Իսկ ո՞ւմ համար եք ուզում»: Ասացի` ինձ համար: Մի փոքր զարմանքով մոտեցավ ու բացեց փոքր գրադարակի ապակե դռնակները, տվեց գիրքը: Շապիկին քարացել էր Վենետիկի Դորսոդուրո թաղամասում գտնվող Վիգենի թալիսմանը` թեւավոր, առյուծի վեհ հարթաքանդակը: Վերջապես իմ ու Վիգենի հանդիպումը լիարժեք էր, ու վազեցի՝ մխրճվելու, հեռանալու նրա կախարդող պատումի ներաշխարհը: Եթե Վիգենը ողջ լիներ, ես կդառնայի նրա ընկերը. դրանում կասկած չունեմ: Ես, ոգեւորությունից ցնդած, կպատմեի նրան, ինչպես համարյա մի դար հետո Ժնեւից նստեցի այն նույն, նույն միֆական գնացքն ու շարժվեցի մեր հոգետուն` Վենետիկ, ինչպես քնեցի իր Մուրադ-Ռափայելյան վարժարանում, ու ինչ ձայներ լսվեցին նրա դրախտե բակից: Ես կպատմեի նրան, ու մենք ժպտալով կխմեինք ճամփաների ու Սուրբ Ղազարի կենացը: Իսկ հիմա նրա սքանչելի գրքերն են, որոնք կուղեկցեն ինձ մինչեւ վերջ:



Ավետիք Իսահակյանին նվիրված «Հայրս» հիշողությունների երկրորդ վերախմբագրված հրատարակությունը (Երեւան, «Գասպրինտ» հրատարակչություն, 2011թ.) բացառիկ մի նվեր է մեր գրականության ու աշխարհի բոլոր ընթերցասերներին, որովհետեւ մեր սեղանին դրվում է հայոց լեզվի ու վիպային պատումի ընտիր մի նմուշ, օրինակ` թե ինչպես կարելի է ստանալ այն, ինչի մասին գլուխ օրորելով, լրջմիտ ու ծանր կերպով խորհում են գրականության այսօրյա վարպետ-մասնագետները:



Իր «Երկու խոսքում» Վիգենը գրում է. «Ես երբեւիցե նոթեր կամ օրագրեր չեմ պահել, չեմ գրառել ոչ մի բան իմ կյանքից, ամեն ինչ ապրել է հիշողությանս մեջ»: Վիգենի հիշողությունը ջրի թափանցիկություն ունի եւ չընդհատվող շարժում: Նրա հիշողությունը հանկարծ բացվում է լայնարձակ դաշտում այն միայնակ սքանչելի ծաղկի պես, որ ժպտում է արեւին. այդ հիշողությունն այն հեռավոր պարտեզի վերստեղծումն է, ակնթարթի միֆականացում, որին ձգտում էին Նաբոկովն ու Բունինը, Վ. Գ. Զեբալդն ու Էռնստ Յունգերը: Եվ վերջին` իմ կարծիքով ամենակարեւոր հղումը` Վիգենի. «Եվ ես առաջին հերթին կուզեի գրածս ուղղել մեր նոր սերնդին: Սա նոր, ազնիվ ու համարձակ սերունդ է եւ պետք է իմանա մեր անցած ճանապարհի մասին»:



Վիգեն Իսահակյանի «Հայրս» գիրքը վաճառվում է Երեւանի փոքրաթիվ գրախանութներում: