«Հրապարակ»․ Հայաստանում ԼԳԲՏ անձանց կյանքը շատ վատ է, ոչինչ չի փոխվել

«Հրապարակի» զրուցակիցն «Իրավունքի կողմ» իրավապաշտպան հասարակական կազմակերպության ղեկավար, տրանսգենդեր Լիլիթ Մարտիրոսյանն է:

- Փրայդ ամսվա առիթով դեսպան Քվինը Մեծ Բրիտանիայի, Կանադայի, Նորվեգիայի եւ Շվեյցարիայի դեսպանատների իր գործընկերների հետ ընդունեց համատեղ կազմակերպված ընդունելության հյուրերին, ԼԳԲՏ+ անձանց: 2018 թվականից հետո ի՞նչ է փոխվել ԼԳԲՏ համայնքում:

- Դրական իմաստով ոչինչ չի փոխվել, բայց բացասական առումով կա փոփոխություն: 2023 թվականի օգոստոսին իր իսկ բնակարանում սպանվեց տրանսգենդեր կին, մի քանի օր առաջ նորից իր իսկ բնակարանում հարձակվել են տրանսգենդեր կնոջ վրա, մազերն են կտրել, դանակով վախեցրել են եւ այլն: Պետության պարտավորությունն է՝ ընդունել օրենքներ, որոնք կպաշտպանեն ԼԳԲՏ անձանց իրավունքները, սակայն ոչինչ չի արվում այդ առումով: Ես այժմ գտնվում եմ ՄԱԿ-ում` տարբեր քննարկումների, լսումների ժամանակ բարձրաձայնում եմ այն հարցը, որ պետությունը ոչ մի քայլ չի անում՝ ԼԳԲՏ համայնքին աջակցելու համար: Այդ անձանց կյանքը վտանգված է: Մասնավորապես, տրանսգենդեր անձինք հասարակական վայրերից չեն կարողանում լիարժեք օգտվել, կան սրճարաններ, ռեստորաններ, որտեղ առհասարակ արգելված է տրանս անձանց մուտքը, չեն կարողանում օգտվել հանրային տրանսպորտից: Ինձ համար զարմանալի է, որ այժմ լսումներ են` Եվրամիության անդամ դառնալու համար: Եթե հստակ պաշտպանող ոչ մի մեխանիզմ անգամ չկա, էլ ինչի՞ մասին կարող է խոսք լինել: Քիչ առաջ մասնակցում էի անկախ փորձագետի ռիփորթին, ով ներկայացնում էր ԼԳԲՏ անձանց խոշտանգումների դեպքերը: Տարբեր երկրների ներկայացուցիչներ ելույթներով հանդես եկան, աջակցություն հայտնեցին, ցավոք, Հայաստանի ներկայացուցիչն այստեղ չէր, թեպետ նստած էլ լիներ` ի՞նչ պետք է ասեր, միայն պետք է նոր դաժան դեպքերի մասին խոսեր: Միակ դրական բանն այն է, որ ես Ազգային ժողովի ամբիոնից ելույթով հանդես եկա, մարդիկ պատկերացում կազմեցին, թե ինչ է նշանակում տրանսգենդեր, ովքեր են նրանք եւ այլն: Այս 6 տարիների ընթացքում ոչ մի դրական շարժ չկա ԼԳԲՏ անձանց կյանքում: Կարո՞ղ եք մեկ օրենք ասել, որ պաշտպանում է համայնքին: Լավ, եթե ոչ պաշտպանող, ապա հավասար մի օրենք, որ արգելվի խտրականությունը եւ այլն: Ես հիմա ՄԱԿ-ի շենքում նախանձով եմ լցված, թե ինչպես են մի շարք երկրներ, ընդ որում՝ ոչ միայն եվրոպական, աջակցում ԼԳԲՏ համայնքին: Պետք է վերջ դնել բոլոր տեսակի խտրականություններին: Մեր կազմակերպությունը տեւական ժամանակ է՝ բարձրաձայնում է տրանս անձանց առողջապահական հասանելիության խնդիրների մասին: Մինչեւ հիմա հորմոնաթերապիայի, սեռափոխության հարցերը լուծված չեն: Չեմ հասկանում՝ սա ի՞նչ ջայլամային քաղաքականություն է: Ի՞նչ են ուզում ասել, որ Հայաստանում չկա՞ն սեռափոխված անձինք:

- Իսկ այն քրեական վարույթները, որոնք հարուցվում են` ձեր համայնքի հետ կապված սպանությունների, բռնությունների մասով, ի՞նչ ընթացք են ստանում: Բացահայտվո՞ւմ են:

- Գիտե՞ք ինչքան գործեր կան, որոնք մերժվում են` հիմքերի բացակայության համար, նշում են, որ դրանք ատելության հիմքով չեն եղել, որ այլ պատճառներ են եղել եւ այլն, եւ այլն: Էլ չեմ խոսում ոստիկանության մասին: Ես` ինքս, տրանս եմ եւ պարբերաբար խտրականության եմ ենթարկվում ոստիկանության, դատական համակարգի ու էլի շատ տեղերի կողմից: Հայաստանն ուզում է լինել ավելի ժողովրդավար, բայց ապահովվա՞ծ է գոնե ամենամինիմալ կետերով, որ ցանկանում են անդամակցել Եվրամիությանը: Ես տարբեր մարմիններում բարձրաձայնում եմ` Հայաստանում տրանս անձանց կյանքը վտանգված է: Ինձ համար կան սրճարաններ, որոնք ԱԺ-ում տեղի ունեցած իմ ելույթից հետո փակ են: Մի քանի օր առաջ «Զվարթնոց» օդանավակայանում տեղի ունեցավ միջադեպ, այնտեղ մտնելը նման է Ավարայրի ճակատամարտին, ամենասկզբից պատերազմի մեջ ես, մինչեւ վերջին վայրկյանը: Անձնագիրը բացում են ու սկսում խտրական վերաբերմունքը, իրար ականջի փսփսում են, ծաղրում, եւ այդպես՝ ամենուր: Ինչպե՞ս կարող է միջազգային օդանավակայանում նման մակարդակ լինել:

- Նիկոլ Փաշինյանը հանդես է գալիս որպես լիբերալ գաղափարների կրող: Մի քանի անգամ այս թեմաներով ելույթ է ունեցել: Այսինքն` այդ ամենն իրական չէ՞:

- Ես դրա պատասխանը չունեմ, ես ասում եմ` ԼԳԲՏ անձանց կյանքը շատ վատ է, ոչինչ չի փոխվել: Գեթ մեկ օրենք չկա, որ մեր օգտին լինի, ինչի մասին խոսում են, միանգամից վիժեցվում է: Ես տարբեր դեսպանների, դիպլոմատների հետ հանդիպումներ եմ ունենում, ներկայացնում եմ, թե ինչեր են կատարվում: