Մենք հարեւան ենք, պիտի խոսենք իրար հետ

Հայ-թուրքական հարաբերությունների առթիվ այս տեսակետն ունի Սեւծովյան տնտեսական համագործակցության գործարար խորհրդում Հայաստանի ներկայացուցիչ, Ֆրանսիայում բնակվող Սամսոն Օզարարատը, ով ծնվել-մեծացել է Թուրքիայում:



- Որպես հայ-թուրքական խնդրին քաջատեղյակ մարդ, ի՞նչ եք կարծում՝ որտե՞ղ ենք գտնվում հիմա հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում:



- Ֆուտբոլային խաղն ու փոխադարձ այցերը երկու երկրների ղեկավարների շատ լավ ռազմավարական քայլ էր մեր նախագահի կողմից, նաեւ՝ Թուրքիայի նախագահի կողմից:



Դա լավ փոփոխություն էր ապագայի համար, որ Հայաստանի նախագահը հրավիրեց Թուրքիայի նախագահին Հայաստան: Նաեւ շատ խելացի քայլ էր Թուրքիայի նախագահի կողմից՝ ընդունել այդ հրավերը: Միեւնույն ժամանակ մեր նախարարությունը բանակցություն էր վարում հայ-թուրքական արձանագրությունների շուրջ, Շվեյցարիայի միջնորդությամբ, բայց սկզբում այդ հարցում որեւէ բան չկար Ղարաբաղի մասին:



Բանակցությունների սկզբում Ղարաբաղը նախապայման չէր: Բայց ավելի ուշ, մինչ երկու խորհրդարանների կողմից քննարկումը, թուրքական դիրքորոշումը փոխվեց, եւ վարչապետ Էրդողանը, թերեւս Ադրբեջանից եկող ճնշումների ներքո, սկսեց խոսել ղարաբաղյան խնդրի մասին:



Պրոցեսն անհնարին դարձավ, եւ դրա պատճառով Թուրքիան չկարողացավ վավերացնել արձանագրությունները խորհրդարանի կողմից, որոնք արդեն իսկ ստորագրվել էին: Հետո Հայաստանը պատասխանեց այդ դիրքորոշմանը՝ սառեցնելով արձանագրությունների վավերացման հարցը: Քանի որ ֆուտբոլի մասին ենք խոսում, հիմա գնդակը Թուրքիայի դաշտում է:



Չի նշանակում, որ պրոցեսը հետ գնաց, բայց դա կանգնած է՝ սառեցված վիճակում:



- Ձեր կարծիքով, ի՞նչ զարգացում է հնարավոր այժմ, երբ գործընթացը սառեցվել է:



- Ես ոչինչ չեմ սպասում մինչ հունիսի 12-ի Թուրքիայի ընտրությունները: Եթե ինչ-որ բան լինի, դա կարող է լինել Թուրքիայում ընտրություններից հետո՝ միգուցե սեպտեմբեր-հոկտեմբերին:



Մենք կարող ենք որոշ դրական սպասում ունենալ, բայց, իհարկե, Թուրքիան է փակուղի մտցրել իրավիճակը եւ միայն Թուրքիան կարող է փակուղուց հանել այն, եւ գնդակն իրենց դաշտում է:



Սա իմ անձնական տեսակետն է: Եթե նրանք սկսեն խաղալ, մենք՝ Հայաստանը, կարող ենք պատասխանել նույնպես:



- Որպես մարդ, ով լավ հարաբերություններ ունի թուրք ղեկավարների հետ, ի՞նչ եք կարծում, ի՞նչ են նրանք պատրաստվում անել այս հարցում:



- Քանի որ ծնվել եմ Թուրքիայում, իմ երիտասարդ կյանքն այնտեղ է անցել, նաեւ սովորել եմ Թուրքիայի որոշ մտավորականների եւ ներկա ղեկավարների հետ, ովքեր պատասխանատու են երկրի համար, կարող եմ փաստել, որ անհնար է ասել, թե ստանդարտ դիրքորոշում կա Թուրքիայում:



Մարդիկ ունեն տարբեր մոտեցումներ, տարբեր տեսակետներ: Կարող եմ մեկ բան ասել՝ Թուրքիան փոխվում է: Ոչ այնքան արագ, որքան մենք ենք ակնկալում, բայց փոփոխություններ տեղի են ունենում Թուրքիայում:



Դրանից մեկն այն էր, որը շատ կարեւոր է, որ ապրիլի 24-ին թուրք մտավորականների, լրագրողների, մարդու իրավունքների ՀԿ-ները հավաքվել էին միասին, օգտագործում էին շատ զգացմունքային բառեր, խոսում էին, որ կիսում են մեր վիշտը, եւ համատեղ ակցիաներ էին անում:



Մայրաքաղաք Անկարայում դա առաջին անգամ էր, Ստամբուլում՝ երկրորդ: Սա շատ դրական փոփոխություն է հայ-թուրքական հարաբերությունների համար, բայց միեւնույն ժամանակ դա լավ է Թուրքիայի համար: Դա նշանակում է, որ Թուրքիան փոխվում է, չնայած ոչ այնքան արագ, որքան մենք ակնկալում ենք, բայց դա փոփոխություն է թուրքական մենթալիտետում:



Միեւնույն ժամանակ շատ լավ է, որ թուրքական իշխանությունը, ոստիկանությունը թույլ տվեցին նրանց անցկացնել այդ ակցիան: Նրանք չձերբակալեցին նրանց, պրոբլեմներ չստեղծեցին այդ ցուցարարների համար:



Դա շատ լավ նշան է Թուրքիայի կառավարության կողմից եւ ինձ հույս է ներշնչում հայ-թուրքական հարաբերությունների ապագայի համար:



- Մենք գիտենք նաեւ, որ Թուրքիան ուզում է մտնել Եվրամիություն: Չե՞ք կարծում, որ այդ ակցիաները կարող են օգնել Թուրքիային ԵՄ գնալու ճանապարհին:



- Միգուցե, բայց ինձ համար ամենակարեւորն այն է, որ այդ ակցիաները տեղի ունեցան, եւ նրանք կարողացան դա անել: Դա դրական քայլ է: Միգուցե նրանք կարող են ունենալ նաեւ այլ ծրագրեր, դա հնարավոր է: Դա քայլ է:



Միգուցե մեկ կրակոցով նրանք երկու թռչուն սպանեն: Ես չգիտեմ, բայց այն, ինչ նրանք անում են, ինչ նրանց թույլ է տրվում անել, դա շատ ընդունելի է երկու երկրների համար:



- Դուք իրական, անկեղծ փոփոխություն տեսնո՞ւմ եք թուրքերի վերաբերմունքում հայերի նկատմամբ, Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հանդեպ: Անկեղծ փոփոխություն կա՞ Ձեր կարծիքով:



- Անհնար է ընդհանրական մեկնաբանություն տալ այդ առթիվ, բայց ես կարող եմ ասել, որ շատ-շատ ազնիվ մարդիկ Թուրքիայում որոշակի ռիսկերի են դիմում նման ակցիաներ կազմակերպելով, եւ ես կարծում եմ՝ նրանք շատ ազնիվ են ու բաց: Բայց նաեւ նրանք սիրում են իրենց երկիրը եւ գտնում են, որ դա շատ լավ փոփոխություն կլինի իրենց մենթալիտետի համար:



Նրանք ուզում են փոխել իրենց երկիրը, ժողովուրդը եւ պայքարում են առավել ժողովրդավար, առավել ազատ Թուրքիայի համար, նրանք ոչ միայն հայկական հարցի համար են պայքարում, այլեւ պայքարում են քրդերի համար, ավելի լավ Թուրքիա ունենալու համար: Եվ հայկական հարցը մեկն է նրանց առաջնահերթություններից:



- Որոշ քաղաքական ուժեր այստեղ եւ Սփյուռքում համոզված են, որ հայ-թուրքական արձանագրություններն օգտակար չէին Հայաստանի եւ Ղարաբաղի հարցի համար, եւ մենք պետք է հետ կանչենք մեր ստորագրությունը դրանցից:



- Իմ անձնական տեսակետով՝ երկու հարեւան երկրները չեն կարող մնալ առանց հարաբերակցության: Իմ կարծիքով՝ դիվանագիտական հարաբերությունները շատ կարեւոր են: Ես չեմ ասում՝ լավ հարաբերություններ, դրանք կարող են լինել նաեւ դժվարին:



Անպայման չէ ունենալ լավ հարաբերություններ հենց առաջին օրվանից, բայց նույնիսկ դժվարին կամ բարդ դիվանագիտական հարաբերություններն անհրաժեշտ են հարեւանների համար: Մենք հարեւան ենք, պիտի խոսենք իրար հետ: Դա չի նշանակում, որ պետք է համաձայն լինենք ամեն ինչում, բայց կարիք ունենք խոսելու ամեն ինչի մասին, երբ մենք հարեւան ենք:



Դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատումը երկու հարեւան երկրների միջեւ շատ կարեւոր անհրաժեշտություն է: Սա իմ անձնական տեսակետն է:



- Դա հնարավո՞ր է մոտ ապագայում: Դուք տեսնո՞ւմ եք նման հնարավորություն:



- Դա իմ հույսն է: Եվ ես աշխատում եմ աջակցել այդ հնարավորությանը: Բայց դա քաղաքական գործիչների գործն է: Ես լավատես եմ: Դա իմ էությունն է: