Ես վախենում եմ Մտքի կորոնավիրուսից

Հարցազրույց թարգմանիչ, բանաստեղծ Հակոբ Մովսեսի հետ

- Պարոն Մովսես, կորոնավիրուսով պայմանավորված՝ արտակարգ դրության այս օրերին ինչպե՞ս եք Ձեր առօրյան, աշխատանքը կազմակերպում:

- Նորմալ, երբեմն դուրս եմ գալիս, զբոսնում ու նորից աշխատում: 

- Այսինքն, առանձնահատուկ ձեւով Ձեր գրաֆիկը չի փոխվել:

- Այո, առանձնապես բան չի փոխվել: Իմ աշխատանքը, այսպես թե այնպես, իմ գրասեղանի առաջ է, ուղղակի այժմ երեկոները քաղաք չեմ իջնում, ընկերներիս հետ չեմ հանդիպում, չենք զրուցում։ Մեր շենքի շուրջբոլորը զբոսնում եմ եւ վերջ: 

- Այս օրերին բոլորն են մեկուսացած իրենց տներում, եւ ոչ ոք չգիտի, թե ինչքան կձգվի այս անորոշ վիճակը, տագնապներն ապագայի հանդեպ աճում են… Ձեր դեպքում ինչպե՞ս է: 

- Ես մի քիչ ուրիշ կերպ եմ նայում այս իրավիճակին: Չեմ ճնշվում, ավելին` կարծում եմ, որ մարդն ու մարդկությունը (վերջինս՝ մի քիչ ավելի) մի քիչ «հաբռգել» են, եւ այս հիվանդությունը, անկախ նրանից, որ կենսաբանական վտանգ է ներկայացնում նրա համար, պետք է դառնա «հոգեւոր սանիտարիա» յուրաքանչյուրի համար, ստիպի մի քիչ մտածել, ներսուզվել, առանձնանալ: Մարդկության կյանքում բազմաթիվ համաճարակներ են եղել, սա ո՛չ առաջինն է, ո՛չ էլ վերջինը։ Բացի առողջապահական միջոցառումներից, ամեն համաճարակ նաեւ մի տեսակ խոհական, փիլիսոփայական, կրոնական միջոցառում է, որը մեզ մի պահ ստիպում է մտածել հենց Առաջինի ու Վերջինի մասին։ Եթե մենք մտածելու մեր կարողությունները լրիվ չենք կորցրել, կարծում եմ` այս սանիտարիան հիմա կարող է մեզ շատ օգտակար լինել: 

- Իսկ որքանո՞վ է մարդկանց հաջողվում իրականացնել այդ հոգեւոր սանիտարիան: Հիմա օնլայն հարթակում բոլոր մշակութային ռեսուրսները կան, դա որքանո՞վ կարող է նպաստել այդ ինքնամաքրմանը:  

- Սա ոչ թե մշակութային միջոցառումների պահ է, այլ` շատ անձնական, ներանձնական, ինտիմ պահ, որից էլ ծնվում է ամենայն մշակույթ, եւ որի բացակայությամբ ոչ մի մշակույթ էլ չի ծնվում, կամ ծնվածը մշակույթ չէ, այլ, մշակութային ժամանակակից ժարգոնով ասած՝ «ակցիա» ու «պերֆորմանս»: Եթե մենք այս իրավիճակից կենսաբանորեն եւ առողջապահական տեսակետից լավ դուրս գանք, վստահ եմ, որ եզրակացություններ արած էլ դուրս կգանք:  

- Դրսում` զբոսնելիս, նկատո՞ւմ եք, թե մարդիկ ինչքանով են լուրջ ընկալում այս իրավիճակը:

- Վերջին 10-15 օրում արդեն լուրջ են ընդունում, պատրաստված են, ենթարկվում են կարանտինի ընդհանուր կանոններին, այսինքն՝ մենք բոլորս տեսանք, որ սա մեզ համար կենսաբանորեն վտանգավոր է, մնում է հասկանանք, թե էլ ինչ կա աշխարհում, որ մեզ համար սրանից շատ ավելի վտանգավոր է: 

- Մի խոսքով՝ Դուք չեք վախենում։

- Սրանից՝ չէ։ Ես վախենում եմ մտքի «գաղտնի» լաբորատորիաներում բուծվող այն կորոնավիրուսներից, որոնք ամեն օր բաց են թողնվում, եւ մենք վարակվում ենք ու ամեն օր դրանից սատկում՝ դա չնկատելով կամ նկատելու չտալով․․․ Այո, եկեք դա կոչենք Մտքի կորոնավիրուս։ Ես երբեմն մտածում եմ, որ գոյություն ունեն ռազմական գաղտնի կենսաբանական լաբորատորիաներ, որտեղ մտքերի սուր վարակիչ հարուցիչներ են բուծվում ու իբրեւ համաճարակ՝ տարածվում աշխարհով մեկ:

- Ձեր կարծիքով, կառավարության քայլերն ու գործողություններն այս օրերին որքանո՞վ են արդյունավետ ու ժամանակին:

- Կարծում եմ` արվում է այն, ինչ իրավիճակը թելադրում է: Բոլորն էլ սկզբից թեթեւ էին նայում հարցին, ու այդպես էր ամբողջ աշխարհում, մինչեւ հասկացան, որ ոնց որ թե լուրջ բանի հետ գործ ունեն: Կառավարության քայլերը համապատասխան են իրավիճակին, ամեն ինչ արվում է ճիշտ, եւ մեր ժողովրդի ռեակցիան էլ է ճիշտ` այսօր հա՛մ զգույշ է, հա՛մ էլ չի կորցնում իր կորովը․ ինձ հիացնում են այսօր շրջանառվող կորոնավիրուսի մասին անեկդոտները․․․:

- Եթե փորձենք այս իրավիճակի դրական կողմերը դուրս բերել, Դուք առաջինը ի՞նչը կնշեք:  

- Դրանց չասենք «դրական», բայց թե եկեք ոչ էլ վախենանք ու ասենք։ Միայն թե դա շատ անձնական է, թող ամեն մարդ իր համար դուրս բերի: Կրկնում եմ՝ առողջապահական տեսանկյունից այստեղ, իհարկե, դրական բան չկա, սա համաճարակ է, որի լուծումը, հուսով ենք, կգտնվի, բայց իմ ասած սանիտարիան,- եկեք այն կոչենք «ներքին սանիտարիա»,- ամեն մարդ պիտի իր ներսում իրագործի: Միջնադարում հոգեւոր մեծ պոռթկումներ հենց համաճարակներից հետո են եղել, մարդը մի քիչ խելքի է եկել եւ հասկացել, որ այդքան էլ մեծ բան չէ, ինչի տեղը դրել է իրեն: Իսկ երբ մարդը հասկանում է, որ ինքը ոչինչ է, նա դառնում է ամեն ինչ։ Սա Պասկալի միտքն է։ 

- Ի դեպ, արդեն որոշ գործեր են գրվել եւ գրվում այս օրերի հետ կապված, Դուք այս առումով անո՞ւմ եք գրառումներ: 

- Իմ գրառումները ոչ թե արտաքին առիթներից ու իրավիճակներից պետք է ծնվեն, այլ՝ ներքին։  Յուրաքանչյուր հիվանդություն մեծ առողջության առիթ է, եթե կուզեք՝ հենց մեծ առողջություն է: Ես կուզենայի, որ մենք այդ մեծ առողջությունը ձեռքներիցս բաց չթողնեինք։ 

- Երեւի տեղյակ եք, որ այս օրերին բուհերը, դպրոցներն անցան հեռավար ուսուցման... 

- Ինչպես ամբողջ աշխարհում, իմ աղջիկը Գերմանիայում է սովորում եւ այդ նույն մեթոդներով անում է իր դասերը եւ հանձնում քննությունները տնից:

- Այսինքն՝ կարծում եք, որ դրանից կրթությունը, կրթական համակարգը որեւէ ձեւով չե՞ն տուժի:

- Չեն տուժի, այսօր կրթական համակարգն ամբողջ աշխարհում, պրակտիկ, առօրեական շփումների կողքին, հավասարապես դրված է տեխնիկական շփումների վրա: Մեզ մոտ էլ, ինչքան հետեւում եմ հեռուստատեսությամբ, բավականին լավ են անում: