Իսկ դուք Հայիթիում եղե՞լ եք

Ֆեոդոր Տյուտչեւի բանաստեղծական այս տողը` Умом Россию не понять, Аршином общим не измерить, ճիշտ Ղարաբաղի ու ղարաբաղցիների հագով է: Բոլորը գիտեն, որ Ղարաբաղը Հայաստան է, ղարաբաղցիները` հայեր, բայց իրենք` ղարաբաղցիները, ամեն ինչ անում են, որ տարբերվեն: Ես` չէ, դուք ասեք` լսվա՞ծ բան է, որ ունենաս անվտանգության ընդամենը մեկ երաշխավոր եւ անդադար բզբզես այդ երաշխավորին, միջամտես նրա գործերին, նույնիսկ քննադատես եւ թելադրես, թե ինչպես պետք է երաշխավորի քո անվտանգությունը: Արցախի պարագայում նրա զավակներին մի փոքր համեստությունը չէր խանգարի, բայց ի՞նչ համեստության մասին է խոսքը, երբ արդեն դուրս են եկել համահայկական ասպարեզ եւ ոչ միայն Հայաստանի գործերին են միջամտում, այլեւ՝ Սփյուռքի: ՀՀ հաջորդ սփյուռքի նախարարը հաստատ ղարաբաղցի է լինելու: Ես արդեն կասկած չունեմ:

Բուն խնդիրը հետեւյալն է. Ղարաբաղում լսել են, որ Հայաստանում Սփյուռքի ներկայացվածությամբ խորհրդարանի վերին պալատ ձեւավորելու գաղափար կա: Լսել են ու հանգիստ քնել չեն կարողանում: Եվ, քանի որ ղարաբաղցիները ծնված օրից անգերազանցելի հռետոր են, հենց հռետորական հարց են հնչեցնում` իսկ դուք Սփյուռքը ճանաչո՞ւմ եք, որ այսպիսի բան եք ուզում անել:

Հայաստանի ներքին գործերին միջամտելու այս անհագ ձգտումն իր ուրույն բացատրությունն ունի, որի վրա շատ կանգ չենք առնի: Ասենք միայն, որ Հայաստանում կատարվող ամեն ինչին նրանք խանդով են վերաբերվում եւ ցանկանում են ամեն տեղ ներկայացված լինել: Եվ, քանի որ չեն կարող Սփյուռքի ներկայացվածությամբ Հայաստանի խորհրդարանի վերին պալատում տեղ գտնել, որովհետեւ իրենք Սփյուռք չեն, պահանջում են սփյուռքահայերին հեռու պահել Հայաստանից ու Հայաստանի օրենսդիր մարմնից: Հետաքրքիր խանդ է, չէ՞:

Հայաստանից այդպիսի բան պահանջելու համար, բնականաբար, Ղարաբաղում որեւէ խելացի հիմնավորում հնարավոր չէ գտնել: Եվ ոչ միայն Ղարաբաղում: Ոչ Ամերիկան, ոչ Ռուսաստանը եւ ոչ էլ նույնիսկ Թուրքիան ու Ադրբեջանը, ինչքան էլ չուզենան, որ Հայաստանն ու Սփյուռքը միասնական լինեն, իրավունք չունեն մեզ ասելու, թե սփյուռքահայերին մի ներգրավեք ՀՀ խորհրդարանի աշխատանքներում: Մինչդեռ ղարաբաղցի վերլուծաբան, նախկին պատգամավոր Վահրամ Աթանեսյանի սրտով չէ այդ ամենը, ու նա չի կարողանում ներս գցել այդ զգացումը: Հենց նա է հարց տալիս. «Իսկ դուք Ամերիկան տեսե՞լ եք, Սփյուռքը ճանաչո՞ւմ եք»: Չէ, Վահրամ, ոչ Ամերիկան ենք տեսել, ոչ Սփյուռքն ենք ճանաչում եւ ոչ էլ կարողանում ենք մի բան անելուց առաջ մտածել: Եվ, առհասարակ, երբ Աստված խելք էր բաժանում, հերթի մեջ առաջինը ղարաբաղցիներն էին:

Ծանոթացեք Վահրամ Աթանեսյանի խելացի հակաճառությանը. «Մի տեղ կարդացի, որ կա Սփյուռքի ներկայացվածությամբ Հայաստանում խորհրդարանի վերին պալատ ձեւավորելու գաղափար: Սփյուռքի երկու խոշորագույն գաղութներից մեկն ԱՄՆ-ում է, մյուսը՝ Ռուսաստանում: Ամերիկահայերի պաշտոնական լեզուն անգլերենն է, ռուսահայերինը՝ ռուսերենը: Ֆրանսահայերը հիմնականում ֆրանսախոս են: Գումարենք դրան քաղաքական մշակույթի տարբերությունները, եւ պատկերն ամբողջական կդառնա: Այդ պալատի նախագահին հաստատ ոչ ոք չի նախանձի: Բայց նախաձեռնության հեղինակին ուզում ես հարցնել. իսկ դուք Ամերիկան տեսե՞լ եք, Սփյուռքը ճանաչո՞ւմ եք: Եվ այդ ինչպե՞ս եք մտադիր անհամատեղելիները համատեղել: Ինչի՞ շուրջ: Հայաստանի բարօրության նպատակի՞: Իսկ առանց հայկական Սենատի անդամության չե՞ն կարող հանուն Հայաստանի աշխատել: Օրվա մեջ՝ գոնե մի 10-15 րոպե»: Եթե չընկալեցիք, նորից կարդացեք: Զգո՞ւմ եք, թե ինչպիսի սփյուռքագետի հետ գործ ունենք:

Մենք, իհարկե, գիտեինք, որ «լոխ արմյանսկի յազիկը ղարաբաղցիներն են սախրանիտ արալ», բայց չէինք մտածում, որ Ղարաբաղում կգտնվեր մի մարդ, որը համարձակություն, կրկնում եմ` համարձակություն կունենար ամերիկահայերին եւ ֆրանսահայերին մեղադրել միմյանց հետ արեւմտահայերեն շփվելու դժվարություն ունենալու մեջ: Իսկ գուցե Վահրամը մտահոգ է, որ ռուսաստանահայերն ու հայաստանցի հայե՞րը չեն հասկանա միմյանց: Հարգելի Վահրամ, եթե մենք Հայաստանի վերջին երկու նախագահին, գործող վարչապետին ու մյուս ղարաբաղցիներին հասկանում ենք, պատկերացրու` ամերիկահայերին էլ կհասկանանք, ֆրանսահայերին էլ, սիրիահայերին էլ, լիբանանահայերին էլ, ավստրալահայերին էլ, ռուսահայերին էլ:

Ասում է` քաղաքական մշակույթների տարբերություններ կան: Բնական է, որ պիտի լինեին տարբերություններ, որովհետեւ, դիցուք` Ամերիկայի եւ Ֆրանսիայի միջեւ օվկիանոս կա, բայց դա ի՞նչ կապ ունի, այսպես ասեմ` Սարգսի բեղերի հետ, երբ հասկանալի է, որ խորհրդարանի այդ պալատն աշխատելու է Հայաստանում, հետեւաբար՝ իր հետ Հայաստան է բերելու նաեւ քաղաքական մշակույթի նոր գույներ: Դա նույնիսկ հետաքրքիր է, որովհետեւ հնարավորություն կընձեռի վերջապես ձերբազատվել, օրինակ, Շմայսի խորհրդարանական մշակույթից:

«Իսկ առանց հայկական Սենատի անդամության (սփյուռքահայերը՝ Էդ. Ա.) չե՞ն կարող հանուն Հայաստանի աշխատել: Օրվա մեջ՝ գոնե մի 10-15 րոպե»,- դարձյալ Վահրամն է հարցնում: Լա՞մ, թե՞ խնդամ հարցիդ վրա, Վահրամ, որ չես ճանաչում Սփյուռքը, որ Ամերիկայում էլ չես եղել, բայց այսպիսի հրաշալի մտքեր ես արծարծում:

Ինչ արած, ստիպված եմ ասել, որ խորհրդարանի այդ պալատը, եթե ղարաբաղցիները մեզ չարգելեն այն ունենալ, բավականին լուրջ մարմին կարող է դառնալ ոչ միայն Հայաստանի ու Ղարաբաղի, այլեւ ողջ հայության համար աշխատելու: Ավելորդ է նույնիսկ խոսել այն մասին, որ այդ պալատի անդամ սփյուռքահայ գործիչները շատ ավելի ներկայանալի կարող են լինել օտար պետություններում, իսկ նրանց միջոցով` Սփյուռքն ավելի ներկայացված Հայաստանում:

Եթե Սփյուռքում մարդիկ օրական ընդամենը 10-15 րոպե աշխատեին հանուն Հայաստանի ու հայության, այսօր Հայաստան եւ նույնիսկ Ղարաբաղ չէր լինի: Բայց նրանք, բարեբախտաբար, Հայաստանի եւ Ղարաբաղի վերանկախացումից հետո օրուգիշեր են աշխատել` չխնայելով իրենց ժամանակն ու միջոցները, ընդհուպ անտեսելով տարբեր քաղաքական մշակույթ ունեցող պետությունների խիստ իրարամերժ մոտեցումները համահայկական հարցերին:

Եվ ամփոփեմ: Վահրամ Աթանեսյանի հետ այս վեճն անիմաստ է ոչ միայն այն պատճառով, որ Վահրամը չի ընդունելու մեր տեսակետը, այլեւ այն, որ բարձրացված հարցի քննարկումն է ինքնին անիմաստ: Բանն այն է, որ խորհրդարանի երկրորդ պալատ ունենալու հարցը պետք է լուծվեր նոր Սահմանադրությամբ, իսկ հիմա, եթե նման հարց առաջ բերվի, հարկ կլինի սահմանադրական նոր փոփոխություններ անելու:

Էդիկ ԱՆԴՐԵԱՍՅԱՆ