Ինչու է անհրաժեշտ ճանաչել Արցախի անկախությունը

Այսօր ցավալի է մտածել, որ Արցախը Հայաստանին միավորելու վերաբերյալ 1989 թ. Հայաստանի Գերագույն խորհրդի որոշումը կարող էր թղթի վրա չմնալ, եթե Հայաստանի իշխանությունը լիներ իր քայլերի մեջ օրինապահ, ազնիվ եւ հետեւողական եւ ոչ թե որդեգրեր  խարդախության, իբր խորամանկելու, իբր դիվանագիտություն վարելու, իսկ իրականում՝ դիվանագիտություն խաղալու քաղաքականությունը: Մեկը մյուսին հակասող քաղաքական որոշումներով առաջնորդվելը եւ խաբեությունը դարձան Հայաստանի նորանկախ հանրապետության համար աշխատելաոճ ոչ միայն արտաքին, այլեւ ներքին քաղաքական կյանքում:



Միավորման մեր երազանքը այդքան զոհերից եւ զրկանքներից հետո կարող էր իրականություն դառնալ, եթե իշխանությունը ազգային շահերի երաշխավորը լիներ եւ համարձակ որոշում կայացնելու ճիշտ պահը չկորցներ: Սակայն դա չարվեց, իսկ այժմ այլեւս անհնար է: Կարծում եմ՝ դա հնարավոր էր մինչեւ 1994թ.-ն, երբ Հայաստանը պատերազմի մեջ էր եւ հաղթող կողմ: Բայց տեղի ունեցավ հակառակը՝ 1988 թվականին  ազգային հարցի եւ ազգային նպատակի շուրջ համախմբված ժողովուրդն իրեն գտավ փարոսը կորցրած նավի մեջ, որը նավարկում է՝ այլեւս ափ հասնելու որեւէ հույս չունենալով: Թե ինչ է տեղի ունենում նման դեպքերում, հայտնի է բոլորին:



Միավորման մեր երազանքն իրականություն կդառնար, եթե, ինչպես հիմա է, ազգային նպատակը չստորադասվեր այլ նպատակների եւ քաղաքականությունը չփոխարինվեր քաղաքական սեթեւեթանքի: Իսկ պետությունը դա քաղաքականություն վարելու կարողությունն է, եւ այժմ, երբ միավորման մասին խոսելն այլեւս ժամանակավրեպ է եւ միակ առաջադեմ ու իրավիճակը փոխող քայլը կարող է լինել Արցախի անկախության ճանաչման գործընթացը, որը, բնականաբար, պետք է սկսվի Հայաստանից, դարձյալ իշխանությունները հապաղում են:



Եթե Հայաստանի իշխանություններն այսօր դա էլ չեն կարող անել, ուրեմն մենք իսկապես խնդիր ունենք ոչ թե Արցախի անկախության ճանաչման, այլ Հայաստանի անկախության առնչությամբ: Միեւնույն ժամանակ, եթե  Հայաստանն այսօր այդ  արժանապատիվ քայլն անի, դրան կհաջորդեն մյուս քայլերը: Արցախի եւ Հայաստանի փոխհարաբերությունները կտեղափոխվեն իրավական դաշտ: Միասնական մշակութային, կրթական, սոցիալական  քաղաքականությունը փաստացիորեն կմիավորի մեզ, եւ երբ ժամանակը գա, իսկ այն միշտ գալիս է, երբ ճիշտ քաղաքականություն ես վարում, ինչպես  եղավ Գերմանիայի պարագայում, այդ ժամանակ կիրագործվի միավորման մեր երազանքը:



Փաստորեն, Հայաստանի կողմից Արցախի ինքնորոշման ճանաչումը նաեւ Հայաստանի  անկախ եւ ինքնիշխան պետություն լինելու հայտն է համաշխարհային քաղաքական վերնախավին իր անկախացումից գրեթե քսան տարի անց: Բացարձակ անկախություն՝ իհարկե չկա, բայց Հայաստանի ներկայիս կարգավիճակը եւ գործողությունները չեն համապատասխանում անկախ պետություն համարվելու նվազագույն չափանիշներին: Փաստարկը, որը թույլ չի տալիս այլեւս հանդուրժել ներկայիս կրավորական եւ «պաշտպանվող» արտաքին քաղաքականությունը, այն է, որ   արցախյան հարցը վաղուց հայտնվել է փակուղում, իսկ անելանելի դրության մեջ երկար մնալը վտանգավոր է:



Անշուշտ, Հայաստանի կողմից ճանաչվելով` Արցախի հարցը անմիջապես չի լուծվում, սակայն դուրս է գալիս  փակուղուց: Իսկ ինչպե՞ս հայտնվեցինք այդտեղ: Այդպիսի իրավիճակում հայտնվում ես, երբ արհեստական խնդիր ես դնում քո առջեւ լուծելու, որն իրականում չունի  լուծում: Եվ այդ ժամանակ բոլորը ձեւացնում են, որ մտածում են այդ  լուծման վրա, բայց գիտեն, որ չկա այդ լուծումը, որովհետեւ չկա իրական խնդիրը: Տարբեր անվանումներ կարելի է տալ ներկա իշխանությունների կողմից վարվող «քաղաքականությանը», բայց ոչ` քաղաքականություն, որովհետեւ քաղաքականությունն այն է, երբ ինքդ ես որոշում քո քայլերը:



Այս  գործընթացների գնահատականը ներկա իրավիճակն է Արցախում, որտեղ բնակչությունը գնալով նվազում է եւ Հայաստանում, որտեղ ավելի մեծ ծավալներ է ստանում արտագաղթը: Երկրի ոչ միայն տնտեսական, այլեւ բարոյական անկման ավելի մեծ ցուցանիշ, քան արտագաղթն է, չի կարող լինել. եւ ոչ մի աճպարարական թվերով դա հնարավոր չէ քողարկել: Քաղաքագիտությունը ճշգրիտ գիտություն չէ, բայց այնուամենայնիվ գիտություն է, այսինքն՝ վերջիվերջո առաջնորդվում է տրամաբանությամբ: Եվ քաղաքական այն գործողությունները, որոնք ծավալվում են արցախյան խնդրի արհեստական ձեւակերպումների շուրջ,   քաղաքագիտությունն անկարող է վերլուծել, որովհետեւ դրանք ընդամենը գավառական խաբեբայության շրջանակում են գտնվում:



Օրենսդրական այն նախաձեռնությունը, որով Հայաստանն առաջինը պետք է ճանաչի Արցախի անկախությունը եւ հետեւողական քաղաքականություն վարի Արցախի հետ միասնաբար՝ քայլ առ քայլ Արցախն իրավական քաղաքական միավոր դարձնելու ուղղությամբ,   եթե համընդհանուր հավանությամբ ընդունվի, այն բեկում կմտցնի ոչ միայն արցախյան գործընթացում, այլեւ  ընդհանրապես Հայաստանի որդեգրած արտաքին եւ ներքին քաղաքականության մեջ: Դա գաղափարական  փոփոխության առաջարկ է, որի էությունն այն է, որ պետք է սկսել գործել իրավական  եւ՝ այո, բարոյական դաշտում:



Մթություն եւ խավար սիրում է գողը, իսկ մենք գող ժողովուրդ չենք, որ անվերջ գլուխներս կախ գցած՝ դաստիարակչական հարվածներ ընդունենք «ավագ եղբայրների» կողմից: Այս պղտոր ջուրը ձեռնտու է այն ժողովուրդներին, ովքեր գենետիկորեն սովոր են այդպիսի ջրում ապրելու: Այն միգուցե ներդաշնակ է նրանց ազգային ինքնությանը, եւ նրանք ոչ միայն կգոյատեւեն, այլեւ կհարատեւեն եւ հնարավոր է բարգավաճեն այդ պայմաններում: Այն դեպքում, երբ հայկական ինքնությունը շնշահեղձ կլինի: Հասկանալու համար, թե ինչու եւ թե որն է վերջապես մեր ինքնությունը, պետք է կարդալ մեր ազգային էպոսը, տեսնել Հռիփսիմե վանքը եւ լսել Կոմիտաս:



Պետք է նաեւ զգալ Հայաստանի բնությունը եւ ոչ միայն նայել, այլեւ կարողանալ տեսնել Արարատ լեռը: Ես հասկանում եմ, որ այս ամենը անհասկանալի է Ազգային ժողովի մի հատվածի համար, բայց այսօր այդ հատվածը չէ միայն, որ վտանգավոր է, այլ այն, ով հասկանալով է դավաճանում: Ազգը պետք է իր գենետիկ բնույթին հավատարիմ մնա: Դա հնարավոր է ազգային ինքնաճանաչողության պարագայում, երբ քո ինքնությունն օտարված չէ քեզնից: Իսկ երբ պատմական հանգամանքների բերումով այն օտարված է, եւ ազգը, ձեռք բերելով անկախություն, չի գիտակցում անկախ պետականության առաքելությունը, այդ ազգը դատապարտված է շարունակական պարտությունների: Ո՞րն է ճանապարհը:



Պետականորեն անել այն, ինչ Կոմիտասն արեց երաժշտության բնագավառում՝ մաքրեց մեր շպարված, կեղտոտված, աղավաղված դեմքը եւ բարձրացրեց գլուխը վեր: Անկախ պետականության գրավականը արժանապատվությունն է եւ ազգային ինքնության հետ ներդաշնակ ապրելը: Այսօր ճանաչելով Արցախի անկախությունը՝ մենք հրաժարվում ենք նախկին քաղաքական գծից, որը ոչ մի տեղ չի հասցրել մինչ այսօր: Ճանաչելով Արցախի անկախությունը՝ մենք դնում ենք մեր պետական քաղաքականությունը բարոյական հիմքի վրա, երբ մտքի, խոսքի եւ գործի միջեւ չկա հակասություն:



Պատերազմի վտանգն այն ժամանակ չէ մեծանում, երբ համարձակ քայլեր ես անում եւ անգամ թշնամու հետ ազնիվ ես, այլ՝ երբ թույլ ես, խեղճ եւ խաբեբա: Եթե Ադրբեջանին ընդամենը պատրվակ է պետք պատերազմ սկսելու համար, նա այդ պատրվակը միշտ կարող է գտնել: Բայց Ադրբեջանին, կարծում եմ, այժմ դա բոլորովին պետք չէ: Իսկ Հայաստանն  այս քայլով ընդամենը փոխելու է իր բարոյական կերպարը, որը փակուղուց նրան դուրս է բերելու ճանապարհ:



Կարինե ՀԱԿՈԲՅԱՆ

«Ժառանգություն»  կուսակցության վարչության քարտուղար