Այցը ձևական չէր, բա ին՞չ էր

Օրերս ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովի գլխավորությամբ պատգամավորական խումբ էր մեկնել Չեխիայի Հանրապետություն՝ պաշտոնական այցով: Հայաստանի պատվիրակությունն այնտեղ մասնակցել է Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցին նվիրված միջոցառումներին: Մայրաքաղաք Պրահայում ցեղասպանության թեմայով ցուցահանդես է բացվել, որին եւս մասնակցել են հայ պատգամավորները: Պրահայի Կարլի համալսարանում ԱԺ փոխնախագահը նաեւ դասախոսություն-ելույթ է ունեցել ցեղասպանության թեմայով, որին ներկա է եղել նաեւ Չեխիայում Թուրքիայի դեսպանը՝ բավականին լայն կազմով: Հայաստանի պատվիրակության կազմում էր նաեւ ՀՅԴ-ական պատգամավոր Արծվիկ Մինասյանը, ով վերադառնալուց հետո երեկ լրագրողների հետ հանդիպմանը դրական լույսի ներքո ներկայացրեց իրենց այցը: Նշենք, որ Չեխիան դեռեւս չի ճանաչել Հայոց ցեղասպանությունը: Սակայն պարոն Մինասյանը շատ արդյունավետ ու դրական էր համարում չեխ գործընկերների հետ հանդիպումը, ովքեր այդպես էլ հստակ ոչինչ չեն ասել՝ ցանկանո՞ւմ են ճանաչել արդյոք Հայոց ցեղասպանությունը եւ ե՞րբ, եթե նման մտադրություն ունեն, իհարկե:

Իսկ հնարավո՞ր է Չեխիան մինչեւ ապրիլի 24-ը ճանաչի ցեղասպանության փաստը, Արծվիկ Մինասյանն ասաց, որ եթե իրատես լինենք, ապա քիչ հավանական է՝ ավելացնելով, որ դրա համար որոշակի պատեհ առիթ է պետք, որ դրան ընթացք տան: Նա նաեւ նշեց, որ շատ կարեւոր է ոչ թե ձեւական ճանաչումը, այլ որ մեր կողմից պահանջատիրությունը լինի: Այս դեպքում հետաքրքիր է՝ ո՞րն է այդ պատեհ առիթը, մի՞թե Ուրուգվայն ու մյուս այն պետությունները, որոնք տարիներ առաջ ճանաչել են պատմության այդ դժնդակ, ողբերգական իրողությունը, այն ժամանակ առիթը պատեհ էր նրանց համար, իսկ հիմա, որ Ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցն է մոտենում, պատեհ առիթ չէ Չեխիայի եւ մյուս պետությունների համար՝ ճանաչելու պատմական փաստը: Մեր այն դիտարկմանը, թե սրանք հիմնականում ձեւական բնույթ կրող այցեր են՝ առանց շոշափելի գործնական արդյունքների, եւ ո՞րն է մեր գլխավոր նպատակը 100-ամյա տարելիցին ընդառաջ, բացի այսօրինակ ճանաչողական բնույթի ձեւական միջոցառումներից, Արծվիկ Մինասյանը նեղսրտեց այս դիտարկումից: «Դա Ձեր կարծիքն է, որ ձեւական բնույթ են կրում, ես չեմ կարծում, որ դա ձեւական է: Հավատացեք, այլ բան է, երբ որ Դուք անընդհատ պնդում եք, որ եղել է ցեղասպանություն, այլ բան է, երբ որ վկայակոչումներն այդ ժամանակվա միջազգային մամուլի փաստում են, եւ մարդը գալիս է, իր աչքով կարդում է ժամանակին միջազգային մամուլի արձագանքները: Սա համոզմունք է ձեւավորում նաեւ իրենց մեջ, որ իրենք ոչ միայն մարդու իրավունքների շրջանակներում, այլեւ ապագայում նման հանցագործությունները կանխելուն ուղղված գործողություններ պետք է իրականացնեն»:

Ըստ նրա՝ պատեհ առիթը կախված է թե՛ հանրության կողմից նման պահանջ դնելու կրիտիկական ժամանակահատվածից եւ թե՛ քաղաքական գործիչների պատրաստվածության մակարդակից: Նա նաեւ նշեց, որ իրենք Չեխիայի իրենց գործընկերների մոտ վկայակոչել են նրանց հարեւան երկու երկրների՝ Լեհաստանի եւ Սլովակիայի օրինակը, որոնք ճանաչել են ցեղասպանությունը, եւ նշել են, որ այդ երկու երկրներից ոչ մեկը ոչնչով չի տուժել: Սակայն, ըստ պատգամավորի, սրա համար ժամանակ է պետք, սրա ընկալման ու համոզվածության համար տվյալ երկրի հանրության կողմից պետք է լինի վստահության որոշակի պաշար:

Ապա Արծվիկ Մինասյանը կրկին հիշեց մեր հարցը. «Գիտե՞ք, ամեն ինչ չէ, որ պետք է սեւացել կամ ձեւական ներկայացնել: Ավելի լավ է Դուք արդյունքներով գնահատեք: Եթե Չեխիայի Հանրապետության հետ մենք տարիներ առաջ չունեինք նման մակարդակի արդյունք եւ հարաբերություններ, բայց հիմա, ի պատիվ այդ այցերի ու նաեւ մերձբալթյան երկրների, արդեն որոշակի տեղաշարժ կա, դրական արդյունքներ ենք արձանագրում, փոխանակ սա դրական համարեք, ասում եք՝ այցերը ձեւական են: Ես չգիտեմ՝ կոնկրետ որ այցերի մասին է խոսքը, բայց կոնկրետ էս այցը, մերձբալթյան երկրներում ԱԺ փոխնախագահի այցը ոչ միայն դրական, արդյունավետ է, այլ նաեւ համոզված եմ, որ եթե շատ պատվիրակություններ նույն չափանիշներով ու նույն մոտեցումներով առաջնորդվեն, մեր արդյունքները շատ ավելի մեծ կլինեն»: Այդ դեպքում գործնական առումով ի՞նչ արդյունքներ են արձանագրվել ցեղասպանության ճանաչման ուղղությամբ, ի՞նչ է ասել չեխական կողմը, Մինասյանն ասաց, որ իրենք շատ պարզ բան ասացին, որ ամբողջությամբ ընդունում են մեր փաստարկները, ավելին, այդ փաստարկներն անհրաժեշտ են նաեւ իրենց առանձին գործիչներին, առանձին պատասխանատուներին, որպեսզի նրանք էլ համոզված լինեն, որ որեւէ բացասական, վտանգավոր բան չկա այն բանում, որ իրենք հետապնդում են միջազգային իրավունքը ցեղասպանության դատապարտման, ճանաչման ու նաեւ արժանի փոխհատուցման մասով: Իսկ դրա համար, ըստ պատգամավորի, անհրաժեշտ է ոչ միայն ժամանակ, այլ նաեւ աշխատանք, քրտնաջան, հետեւողական աշխատանք:

Վահե ՄԱԿԱՐՅԱՆ