Ադրբեջանցիների դրած «ճանապարհային հարկը» Իրանից մեկ տոննա բեռի փոխադրումը 13 դոլարով թանկացրել է

Գորիս-Կապան ճանապարհահատվածում առաջացած իրավիճակի շուրջ զրուցել ենք «Ապավեն» միջազգային բեռնափոխադրող ընկերության հիմնադիր Գագիկ Աղաջանյանի հետ։

- Պարո՛ն Աղաջանյան, Դուք՝ որպես տրանսպորտային ոլորտում երկարամյա փորձառություն ունեցող գործարար, ինչպե՞ս եք գնահատում Գորիս-Կապան մայրուղում ստեղծված իրավիճակը, ի՞նչ խնդիրներ կարող են առաջացնել ադրբեջանցիների կողմից անցակետի տեղադրումն ու իրանցիներից հարկերի գանձումը ոչ միայն քաղաքական, այլեւ տնտեսական առումով։

- Նախ արձանագրենք, որ մեր իշխանություններն ասում են՝ դա Խորհրդային Ադրբեջանի տարածք է։ Այսինքն, եթե մենք դե յուրե չենք ճանաչում, ապա դե ֆակտո ճանաչում ենք, որ դա Ադրբեջանի տարածք է, հետեւաբար, պետք է ընդունենք, որ մենք անցնում ենք իրենց տարածքով։ Եթե անցնում ենք իրենց տարածքով, Ադրբեջանում գոյություն ունի համապատասխան օրենսդրություն, որտեղ ճանապարհային հարկի մասին օրենք գոյություն ունի, որով իրենք գանձում են իրենց տարածքով անցնող եւ ոչ Ադրբեջանում գրանցված տրանսպորտային միջոցներից համապատասխան վճար։ Այսինքն, իրենք իրենց պատկերացումով եւ իրենց օրենսդրությանը համապատասխան՝ օրինական գործողություն են կատարում․ դուք տարանցիկ երկրով անցնում եք, վճարում եք ճանապարհային վճար։ Նույնկերպ մենք գնում ենք Ռուսաստան՝ անցնելով Վրաստանով եւ վճարում ենք 200 լարի, ու ոչ մեկս չենք զարմանում։  Այդ դեպքում երկրորդ հարցն է առաջանում՝ պարսկական մեքենայից կարելի է հարկ գանձել, հայկական մեքենայից չի՞ կարելի։ Վերջին հաշվով, հայկական մեքենան էլ է այդ ճանապարհով անցնում։ Տարօրինակ հարց է, բայց այդպես է։ Գուցե կան որոշակի համաձայնություններ, գուցե դեռեւս ռուսական կողմի միջամտությունը կա, եւ մարդիկ իրար հետ ունեն որոշակի պայմանավորվածություններ։

- Եթե մենք դե ֆակտո ճանաչում ենք, որ դա մեր տարածքը չէ, քանզի Նիկոլ Փաշինյանն ու իր թիմը տեւական ժամանակ դա են պնդում, ստացվում է, որ մենք օկուպա՞նտ ենք եղել եւ 30 տարի Ադրբեջանի միջո՞վ ենք գնացել, ենթադրենք, Կապան։

- Դուք հիմա քաղաքական ասպեկտն եք ուզում, որ ես քաղաքական գնահատական տամ․ մենք օկուպա՞նտ ենք, թե՞ ազատագրել ենք մեր պատմական տարածքները՝ դա պատմությունն ու քաղաքական գործիչները պետք է տան։ Դա իմ մեկնաբանելու հարցը չէ։ Շատ տեղերում կան, ամբողջ աշխարհում էլ է ընդունված, որ ճանապարհի նման հատումները չեն դիտարկվում ուրիշ երկրի տարածք մտնել։ Անկլավներ կան, որոնց հասնելու համար պարտադիր չէ համարել, որ դու անցել ես տարանցիկ երկրով, որովհետեւ այդ ճանապարհին հատուկ ստատուս են տվել։

- Իսկ ի՞նչ կարող եք ասել իրանական բեռնատարների վարորդներից հարկ գանձելու մասով։

- Իրանական բեռնատարների հետ կապված հարցը մի փոքր այլ է։ Պարզ է, որ հայերը դատապարտված են իրենց երկրում գնալ-գալու։ Բայց իրանական մեքենաների համար խոչընդոտ ստեղծելը մեր արտաքին կապերի խզում է։ Մեր տնտեսական կապն Իրանի հետ, առեւտրաշրջանառությունը, եթե բացառենք հոսանքը կամ գազի խողովակաշարը, զուտ առեւտրաշրջանառությունը տեղի է ունենում իրանական ավտոտրանսպորտով, որի 99 տոկոսը, ես կարող եմ վստահաբար ասել, իրանական ընկերությունների մեքենաներ են։ Եվ խոչընդոտ առաջացնելով իրանական ավտոտրանսպորտի համար՝ ադրբեջանցիները ստեղծում են մի իրավիճակ, երբ իրանցին այլեւս Հայաստան գալու ցանկություն չի ունենալու։ Ասում են՝ Տաթեւով կա այլընտրանքային ճանապարհ։ Եթե Տաթեւի ճանապարհով իրանցին անցնի գա Երեւան, եւ երկրորդ անգամ նրան ասես՝ նորից Երեւան բեռ ես տանելու, նա այլեւս չի գա, չի համաձայնի։ Հետեւաբար դա, բացի նրանից, որ ֆինանսական օգուտ է բերում Ադրբեջանին, խոչընդոտում է մեր տնտեսական կապն Իրանի հետ, պարզապես Իրանի հետ տրանսպորտային կապի խզում է առաջացնելու։

- Ձեր ղեկավարած «Ապավեն» տերմինալում, ենթադրում եմ, իրանական մեքենաներ էլ են գալիս եւ բեռը մաքսազերծում։ Այս օրերին, ինչ առաջացել է այդ իրավիճակը, Դուք մեքենաների հոսքի նվազում նկատո՞ւմ եք։

- Չէ, դեռեւս հոսքի նվազում չկա, որովհետեւ կան դեռեւս պայմանագրեր, պարտականություններ, դեռ ինֆորմացիան լիարժեք չի հասել, ես չեմ լսել, որ որեւիցե մեկը դեռեւս հրաժարվի։ Բայց միայն այդ ճանապարհային հարկը մեկ տոննա բեռի փոխադրումը 13 դոլարով արդեն ավելացրել է։ Բեռնատարը բերում է միջինը 20 տոննա բեռ։ Եթե դու 130 դոլար Երեւան գալուց ես վճարում, 130 դոլար էլ՝ հետ գնալուց, ստացվում է՝ 260 դոլար մեկ անգամ գնալ-գալու համար, եւ եթե դա բաժանենք 20 տոննայի, կստացվի 13 դոլար՝ մեկ տոննայի համար։ Իսկ դա լուրջ թիվ է։

- Իրենք արդեն թանկացրե՞լ են, այսինքն։

- Չէ, իրենք դեռ չեն թանկացրել, իրենք եկել են առանց այդ գումարը կանխատեսելու, բայց երբ դու գնում ես բեռը մաքսազերծելու, վարորդն ասում է՝ ես քո բեռը բերելու համար ադրբեջանցուն ստիպված այսքան գումար եմ տվել, կոմպենսացրեք իմ ծախսերը։ Եվ դու պարտավոր ես կոմպենսացնել դա։

- Մենք հիմա Իրանից հիմնականում ի՞նչ տեսակի ապրանքաշրջանառություն ունենք, եւ եթե Իրան-Հայաստան այս կապը, Աստված մի արասցե, թեկուզ ժամանակավոր խզվի, մենք տնտեսական ի՞նչ խնդիրների առաջ կկանգնենք։

- Մենք ունենք տնտեսվարող սուբյեկտներ, որոնց գործունեությունը բացարձակապես կապված է Իրանի հետ։ Ավելին ասեմ՝ Իրանը մեզ համար նաեւ տարանցիկ երկիր է։ Այսօր Չինաստանից Հայաստան եկող բեռները, օրինակ՝ այն արեւային պանելները, Իրանով են գալիս, Իրանի Բանդար Աբբասի պորտով։ Այսինքն՝ ե՛ւ ժամանակի, ե՛ւ գնային առումով Իրանը շահեկան է մեզ համար։ Հետեւաբար, պետք չէ նայել միայն տնտեսական կապով, Իրանը մեզ համար նաեւ դարպաս է դեպի աշխարհ։

- Մենք տեսնում ենք, որ այս իշխանությունները հակված են ցանկացած պարագայում այդ ճանապարհը հանձնել թշնամուն, եւ Սուրեն Պապիկյանն էլ երեկ հայտարարում էր, որ իրենք այսօր նորոգում են Տաթեւով Հ46 այլընտրանքային ճանապարհը։ Դա կարո՞ղ է լուծում լինել, իրանական բեռնատարները կարո՞ղ են այդ ճանապարհով ազատ անցնել։

- Այդ ճանապարհը նորոգման ենթակա չէ, այնտեղ պետք է ընդհանրապես նոր ճանապարհ կառուցել։ Ես չեմ հավակնում, իհարկե, վերջնական էքսպերտի կարծիք հայտնել, բայց չեմ համարում, որ այդ ճանապարհը վերանորոգմամբ պետք է շահագործել։ Ես կարծում եմ՝ դա սխալ է։ Մենք պետք է բացառապես նոր ճանապարհ կառուցենք, խոսքը Հյուսիս-հարավի նախագծում ընկած ճանապարհի մասին է, որ պետք է անցնի հենց Զանգեզուրի միջով՝ թունելներով, անվտանգ, ոչ թե սահմանամերձ տարածքներով։