Հիմա իսկական տղայի ժամանակն է

Հարցազրույց գրող Լեւոն Ջավախյանի հետ

- Պարոն Ջավախյան, վերջին շրջանում քիչ եք գրում, ո՞րն է պատճառը, դրսի աշխարհի ազդակնե՞րն են շատ, թե՞ դա գրողի համար էական չէ։

- Եթե հարցազրույց եմ տալիս, ուրեմն գործս բուրդ է՝ գլուխս դատարկ։ Գլխիս մեջ ոնց որ տորիչելյան դատարկություն լինի, շատ երանի կտայի այն ժամանակներին, որ ասելիք ունենայի։ Եթե ասելիք ունենայի, գրասեղանիս առաջ կնստեի կամ Վերնիսաժում ծնկիս վրա պատմվածքներս կհեգեի, որովհետեւ ես սյուժեով գրող չեմ, այլ՝ ասելիքի։

- Ինչո՞վ է այդ ասելիքի բացակայությունը պայմանավորված։

- Աղբյուրիս «գուռը» դատարկվել է, երեւի կգա ժամանակը, ու էլի կլցվի, այնքան, որ կգա դույլերի լիքը ժամանակը։

- Չնայած մի քանի տարի է արդեն՝ դուրս եք եկել Գրողների միությունից, բայց ինչքանո՞վ եք առնչվում գրական պրոցեսներին։ Խոսքը ոչ միայն ՀԳՄ-ի կազմակերպած միջոցառումների, այլ ընդհանրապես գրական դաշտի մասին է, վերջին տարիներին տարբեր գրական փառատոներ են տեղի ունենում՝ «Գրական տապաններ», բայց Ձեզ կարծես չենք տեսնում այդ միջավայրերում, ինչո՞ւ։

- Ինձ Գրողների միությունն էլ, նրա կազմակերպած միջոցառումներն էլ, «տապաններն» էլ իսկականից տապան են։ Բայց Գրողների միությունը մեկ-մեկ ինձ պետք է գալիս․ ամբողջ աշխարհը գիտի, որ հաճախամիզությամբ եմ տառապում, երբեմն այդ կողմով անցնելիս օգտվում եմ միության զուգարանից։ Այդ առումով միությունն օգտակար է ինձ, տնտեսական առումով էլ՝ երեւի մյուսներին. մեկ-մեկ գնում են Ծաղկաձոր, մրցանակներ են ստանում, բայց բուն բովանդակությամբ չեմ կարծում, թե փայլում է։ Վերջերս մի առիթով նորից հիշեցի Գրողների միությունը, որովհետեւ հիշեցի իմ ընկերոջը, նրա մահը...։

- Ինչի՞ մասին է խոսքը։

- Խոսքն այս տարվա մարտի 2-ին մահկանացուն կնքած Կարո Մելիքսեթյանի մասին է։ Վերջերս մտնում եմ Ֆեյսբուք ու տեսնում իմ հին ընկերներից ՀԳՄ անդամ Պատվական Շաքարյանին, որն անընդհատ Կարո Մելիքսեթյանի բանաստեղծություններն է տարածում ու փառաբանում, ինչից ինձ շատ լավ զգացի ու իրեն էլ գրեցի, որ երանի այն մարդուն, որ քո նման ընկեր ունի։ Ինքն էլ հուզված ինձ պատասխանեց, թե գիտե՞ս Կարոն ոնց է մահացել։ Ասեցի՝ ո՞նց։ Պարզվում է՝ Կարոն մի գիրք է գրում՝ 400 էջանոց, որը տալիս է Գրողների միության հրատարակչություն, որպեսզի տպագրվի։ Գնում-գալիս է, բայց գիրքը չի տպագրվում, ձգձգվում է, հետո մի օր ասում են, թե գիրքը կորել է։ Կարոն վրդովվում է, առավել եւս, որ կրկնօրինակը չի ունենում։ Այդպես վրդովված դուրս է գալիս ու հենց Գրողների միության շենքի առաջ ընկնում մեքենայի տակ։ Զարմանալին այն է, որ մեկ ամիս անց «Գրական թերթը» մահախոսական էր տպել ու չէր գրել, որ նա դժբախտ պատահարի զոհ գնաց, կարծես այդ մարդն իր բնական մահով էր գնացել։ Իսկ Կարոն այն տաղանդավոր գրողներից էր, որի ուսերին կայացավ նաեւ «Գարուն» ամսագիրը, շնորհալի գրող, հողեղեն մարդ, որը չէր քծնում, չէր շողոքորթում։ Ամերիկայում նրա ընկեր Պատվականն էլ մտածել է, որ գուցե այդ գիրքը պատահական չի կորել, կարող է մեկը սեփականացնի այն ու իր անվան տակ տպագրի։ Դրա համար նա մեծ գործ է արել, կապվել է Կարոյի ընտանիքի հետ, նրա սեւագրերը վերցրել, վերծանել դրանք ու գիրք ստեղծել, որը շուտով կտպվի, վերնագիրն էլ՝ «Արեւի տակ կյանք կա», բայց Գրողների միությունում կյանք չկա, որովհետեւ Գրողների միությունում արեւ չկա։

- Ստացվում է, որ եթե մարդը չմահանար, կարելի էր առնվազն պատասխանատվության ենթարկել մեղավորներին։

- Գիրքը մարդու հոգեզավակն է, որը ոչ պակաս է, քան իր երեխան։ Մինասի, Գորկու այրված նկարների մասին ինչ տրագիզմով ենք, չէ՞, խոսում, նույնն էլ՝ այստեղ։ Բայց ինչ թեթեւությամբ ենք ասում՝ կորավ, ո՞նց կորավ, մառախո՞ւղ էր, թե՞ գելի բաժին դարձավ։

- Դուք այստեղ ինչ-որ միտում տեսնո՞ւմ եք Կարո Մելիքսեթյանի գրական ժառանգությունը սեփականաշնորհելու մասով։

- Ես այստեղ ավելի շատ անփութություն եմ տեսնում, որովհետեւ երբ իրենց շահին է վերաբերում, իրենք խիստ փութաջան են, իսկ երբ ուրիշի ճակատագրին կամ հոգեզավակին է վերաբերում, ապա հանցագործության աստիճանի խիստ անտարբեր են։ Իմ խորին համոզմամբ՝ այդ ստեղծագործական միություններն իրենց ղեկավարների համար են եւ ոչ թե հանրության համար։

- Ստեղծագործական պրպտումներից դուրս հետեւո՞ւմ եք, թե ինչ է կատարվում քաղաքական կյանքում, կառավարություն փոխվեց, հիմա էլ կառավարության նոր ծրագիրն է ներկայացվել։ Կիսո՞ւմ եք այն լավատեսությունը, որ կա Կարեն Կարապետյանի հանդեպ։

- Մինչեւ նրա գալը սկսենք Սերժ Սարգսյանից, հենց նա այդ շրջադարձն արեց։ Մենք գիտենք, որ Պողոս Առաքյալն սկզբում քրիստոնյաներին հալածում էր, հետո հանկարծ քրիստոնեության հետեւորդը դառավ։ Մեր նախագահին այնքան վատ բաներ եմ ասել, որ հիմա լեզուս չի պտտվում նրան համեմատել Պողոս Առաքյալի հետ...

- Բայց արդեն համեմատեցիք...

- Այնուամենայնիվ, այստեղ մի բան հիշեցի. 90-ական թթ.-ին՝ Ղարաբաղյան շարժման ժամանակ, մենք մի խումբ ընկերներով ընդդիմության մեջ ընդդիմություն էինք, ու իմ մոտ ընկերներից մեկն էլ Սեյրան Խաթլամաջյանն էր, որն արտաքինով ոնց որ Հայկ Նահապետը լիներ, իսկ բովանդակությամբ էլ ժամանակակից աբստրակցիոնիստ նկարիչ էր։ Այդ մարդն իր աբստրակցիան թողել էր, ամբողջ շարժման ընթացքում զինանշան էր նկարում, բայց Հայոց համազգային շարժումը դա կուզե՞ր՝ չէր ուզում։ Դու մի ասա՝ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը շատ սիրում էր Սեյրան Խաթլամաջյանին, եւ մի լավ օր Սեյրանին ասեցին՝ քո նկարած զինանշանը բեր Ազգային ժողով, քննարկեցին, ու զինանշանը դարձավ պատմական զինանշան։ Սեյրանն այնքան էր ուրախացել, որ մոռացել էր՝ ինքը Լեւոնին ընդդիմություն է, ու զանգել էր նրան, շնորհակալություն հայտնել զինանշանի ընդունման եւ հաստատման համար։ Ասել էր՝ համբուրում եմ քո ճակատը, Լեւոն Տեր-Պետրոսյան, ու մեկ էլ հիշել էր, որ ինքն ընդդիմություն է, ու ասել էր, բայց մինչեւ համբուրելը այդ ճակատին ես շատ եմ թքել...։ Հիմա ես էլ շատ բաների համար եմ թքել Սերժ Սարգսյանի ճակատին, բայց բերեք ասենք, որ նա քաղաքական գեղեցիկ քայլ կատարեց՝ այս վարչապետին բերելով։ Սրան նպաստեց նաեւ ՊՊԾ գնդի գրավումը, որովհետեւ դա ցույց տվեց, որ երկրում գործերն այնքան վատ են, որ այլեւս նահանջելու տեղ չկա, թիկունքում անդունդն է, ու դրանից հետո նա կանչեց Կարեն Կարապետյանին։ Հիմա ուզում է ասեն՝ ռուսական դրածո է, կամ թե ուրիշ կերպ մեկնաբանեն, բայց ցանկացած լավ քայլ պետք է ընդունել, հատկապես որ իր սկզբնական քայլերից ես զգում եմ, որ ինքը գործ է անում։

- Ի՞նչ գործ է անում։

- Նախեւառաջ նախկին ղեկավարների ստերեոտիպները կոտրեց, 14 կառավարություն է եղել, բայց ոչ մեկի մուտքի ժամանակ ես նման բան չնկատեցի, նախեւառաջ հանրապետական կոռումպացված ոչ մի մարդ կառավարության մեջ չկա։ Ինչ-որ տեղ այս կառավարությունն այնքան էլ հանրապետական չէ, իր հիմնական նկատառումն այն է, որ գործարար, բիզնեսից հասկացող, մենեջեր մարդիկ լինեն, որ կարողանան երկիրը ճիշտ ճանապարհով տանել։ Ինձ հիմա հետաքրքիր է առաջ գնալը, վրեժխնդրությունը ոչ մի բանի չի բերի։ Ամենակարեւորը՝ ինքն իր տեղում է ու ինքն իր մասին ասել էր, չէ՞՝ ես դռայվ ունեմ։ Ես չգիտեմ դա ինչ բան է, բայց հայերեն ասած՝ ոնց որ լավ դռդռացնում է։ Իսկ եթե մեքենան դռդռում է, ուրեմն քայլ է անում առաջ։ Եթե լավ խոսք լսում ենք, պետք է քաջալերենք, աջակցենք այդ մարդուն, իսկ եթե վատ բան անի, կթքենք, ու առաջինը ես կանեմ դա։ Քանի դեռ նոր է, բերեք հավատ ընծայենք այդ մարդուն եւ կողքը կանգնենք, որ այս վիճակից դուրս գանք։ Մի ծանոթ ունեի, 1990-ականների ցուրտ ու մութ տարիներին, երբ ժողովրդի ճիտը հավի վզի պես բարակել էր, քաշն էլ աշխարհի վրա կիսով չափ պակաս էր, էդ հաստավիզ անասունն ամեն ինձ տեսնելիս գլուխ էր գովում, թե ոնց է լեւի-պռավի փողեր պլոկում: Ասում էր՝ ամեն հացի նստելիս տղերքով առաջինը բաժակ ենք բարձրացնում լավ տղերանց համար, որոնք էս նեղ ժամանակներում կարում են փող աշխատեն: Հիմա լավ տղերանց ժամանակն անցել է կամ անցնում է, կապիտալի նախասկզբնական կուտակմանը հատուկ է վայրի զարգացումը, երբ առաջինը գլուխ է բարձրացնում կրիմինալը՝ փողոցային տականքը, եկել է դրան «ոչ» ասելու ժամանակը: Հիմա իսկական տղայի ժամանակն է:

- Ձեր այդ ոգեւորությունը կա՞ նաեւ նորանշանակ մշակույթի նախարար Արմեն Ամիրյանի նկատմամբ, նրանից ի՞նչ եք սպասում, հատկապես որ խոստացել է իր առաջին բարեփոխումներն սկսել գրահրատարակչական ոլորտից։

- Իր գործնական հատկանիշներին ծանոթ չեմ եւ չեմ կարող կոնկրետ բան ասել, բայց տեսքը խոստումնալից է, հիմա եթե տեսքին համապատասխան կարողանա բովանդակություն էլ բերի մշակույթի նախարարություն, լավ կլինի։ Եթե ստեղծագործական անհատներին չխանգարի, արդեն իսկ լավ է։

Սոնա ԱԴԱՄՅԱՆ