Արդյոք ներքին ենթաշերտով չէ՞ր արդարացվում ցեղասպանության իրավացիությունը

Օրերս Երեւանում պաշտոնական մակարդակով կայացավ գերմանաբնակ թուրք ռեժիսոր Ֆաթիհ Աքինի՝ Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված «Սպի» ֆիլմի երեւանյան պրեմիերան, որին մասնակցում էին նաեւ ՀՀ նախագահն ու Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Բ-ն: Ըստ որոշ տեղեկությունների, Վեհափառը ֆիլմը չի հավանել: Տեղեկությունը ճշտելու համար փորձեցինք այն պարզել Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանից, ով նույնպես ներկա է եղել ֆիլմի պրեմիերային, բայց վերջինս նշեց, որ իրավասու չէ պատասխանել այդ հարցին, համաձայնելով ֆիլմի հետ կապված իր դիտարկումները ներկայացնել:

- Բագրատ Սրբազան, oրերս տեղի ունեցավ գերմանաբնակ թուրք ռեժիսոր Ֆաթիհ Աքինի՝ Հայոց ցեղասպանությանը նվիրված «Սպի» ֆիլմի երեւանյան պրեմիերան, որին ներկա էր հայաստանյան քաղաքական եւ հոգեւոր վերնախավը: Քանի որ Դուք էլ եք ներկա եղել ֆիլմին, խնդրում եմ կիսվեք Ձեր տպավորություններով:

- Շատ ծանր զգացողությամբ եւ բազմաթիվ հարցականներով դուրս եկա դահլիճից: Իմ կարծիքով, սա հերթական չհաջողված ֆիլմն էր ե՛ւ բովանդակային, ե՛ւ գեղարվեստական, ե՛ւ գաղափարական, ե՛ւ նույնիսկ տեւողության առումով: Չցանկանալով մանրամասնությունների եւ դետալների նկարագրությունը կատարել, այսուհանդերձ, անհասկանալի էր ընդհանրապես հերոսի՝ հայի կերպարը, ո՞վ էր նա, արդյոք նա մեր հավաքական կերպա՞րն է մինչեւ այսօր, թե՞ մի մեկուսի անհատի պատմություն: Առաջին իսկ վայրկյանին գողի կամ գողացողի կերպարը վավերացվում է հետագայում մի քանի այլ պատկերներով եւ դրվագներով: Ինձ հետաքրքիր էր նաեւ տեսնել եւ ըմբռնել հավատքի առումով առաջադրված հարցը, որն ըստ էության չափազանց առանցքային տեղ է գրավում թե՛ Ցեղասպանության ողբերգության օրերին եւ թե՛ հաջորդող վերընձյուղման ժամանակաշրջանում, որին այդպես էլ որեւէ կերպով լուծում չտրվեց: Ֆիլմի բոլոր դրվագների մանրամասնությունները շարահարելով, թող ներվի ինձ ասելու, արդյոք ներքին ենթաշերտով չէ՞ր արդարացվում Ցեղասպանության իրավացիությունը:

Ես այն տպավորությամբ եմ, որ ֆիլմը գաղափարական ուղղվածությամբ ներկայացնում էր, ինչպես եւ թուրքական ժխտողականության քարոզչությունն է պնդում, սոսկ պատերազմական տարիներին տեղի ունեցած այս կամ այն դրվագը՝ դրանք կտրելով, մեկուսացնելով ընդհանուր Ցեղասպանության ծրագրված եւ համակարգված լինելու իրականության համատեքստից: Իսկ գեղարվեստական, խաղարկային առումով ոչ մի նշանակալի բան չեմ կարող ասել: Եվ վերջապես, այդպես էլ անհայտ մնաց ինձ համար՝ սա ֆիլմի վերածված իրական մի ընտանիքի պատմությո՞ւն էր, թե՞ հեղինակի երեւակայությունը: Եթե իրական պատմություն էր, միգուցե իմ անուշադրության պատճառով, ես որեւէ տեղ այդ մասին արձանագրված չտեսա: Եթե հեղինակի երեւակայությունն էր, ապա կարծում եմ՝ վերը նշված հարցերը որոշակի պատասխանների են կարոտ:

- Ֆիլմից հետո շատ կարծիքներ հնչեցին, մասնավորապես, որ թուրք ռեժիսորը հակահայկական ֆիլմ է նկարել՝ միաժամանակ ստանալով նաեւ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված միջոցառումները համակարգող պետական հանձնաժողովի ֆինանսական աջակցությունը: Եթե ֆիլմն իրոք հակահայկական է, ապա ինչո՞ւ եւ ինչպե՞ս է ստացել հայկական կողմի ֆինանսավորումը: Հատկապես, որ առաջիկայում պետք է ցուցադրվի նաեւ մեր կինոթատրոններում:

- Ես չեմ ուզում կասկածել, ոչ էլ դավադրական տեսություն հյուսել հեղինակի ազնվության նկատմամբ ու նաեւ դիտավորություն տեսնել հակահայկական ֆիլմ ստեղծելու մեջ, մանավանդ, մի քանի տարբեր հարցազրույցներով նա խոսում է իր զգացումների մասին՝ ընդունելով եւ ճանաչելով Ցեղասպանության փաստը: Ուրիշ հարց, որ ակնարկ չեմ նկատել հատուցման գաղափարի վերաբերյալ: Հիմա կարող են ասել, որ սա սոսկ ֆիլմ է, եւ ինքն էլ արվեստագետ է, եւ, բնականաբար, իր խնդիրը չէ այդ հարցի բարձրացումը, այլ նպատակ ունի այսպիսով հնչեղություն հաղորդել հարցին եւ բարձրացնել տեղեկացվածությունը, հատկապես Թուրքիայում: Կհասկանայի այս բացատրությունը, եթե հենց բուն Թուրքիայում այս ֆիլմի զանգվածային դիտումներ տեղի ունենային, ինչն այս պարագային, հեղինակի իսկ վկայությամբ, այդպես չէ: Լավ, եթե այդպես չէ, ապա ի՞նչն է նպատակը, ո՞վ է այն թիրախային հանդիսատեսը, որի համար ստեղծվել է այս ֆիլմը՝ զգացմունքային հա՞յը՝ աշխարհի բոլոր անկյուններում սփռված, որ նորից ինքն իր լացին ու ցավին վկա պիտի լինի, թե՞ երկակի չափանիշներով ապրող քաղաքական աշխարհը: Գիտեք, ընդունելով հանդերձ այդ տեսությունը, պետք է նշեմ, որ նման քայլով արդեն իսկ հեղինակը հայտ է ներկայացրել հարցի խոսնակը եւ խոսափողը լինելու եւ, հետեւաբար, նաեւ խնդրին իր պատկերացրած լուծումն առաջարկելու: Թերեւս իմ ասածը միանշանակ չընդունվի եւ նույնիսկ քննադատության նյութ դառնա, այդուհանդերձ, ես կարծում եմ, որ Ցեղասպանությանը վերաբերող յուրաքանչյուր ստեղծագործություն, հատկապես ֆիլմաշխարհում, պետք է ծառայի մեր պետական, ազգային քաղաքականության հստակ ռազմավարությանը, եւ բոլոր այն ստեղծագործությունները, որոնք չեն նպաստի կամ ծառայի այդ ռազմավարության հայեցակարգին, իրենց կյանքի իրավունքն ունենալով եւ ստեղծագործողի ազատ մտածողության սկզբունքը հարգելով հանդերձ, պետք չէ պետական հովանավորություն ունենան որեւէ կերպով: Հետեւաբար, այս առումով անհրաժեշտ է չափազանց ուշադիր եւ բծախնդիր լինել:

- Ցանկացած դեպքում պարզ է, որ թուրք ռեժիսորը չէր կարող Հայոց ցեղասպանության մասին ֆիլմ նկարել, որը ցույց տար կատարվածն իր ողջ ահավորությամբ, նա ընդամենը փորձ է արել ապրումակցել եւ 100 տարվա վերքը սպիացնել: 100 տարի հետո շա՞տ է, թե՞ քիչ՝ ունենալ նման արձագանք թուրք մտավորականների կողմից, հատկապես, որ մինչեւ վերջերս «ցեղասպանություն» բառը եւ այդ թեման ոչ մի կերպ չէին շոշափվում թուրք հասարակության մեջ:

- Բնականաբար, թե՛ այս դեպքում եւ թե՛ թուրք այլ մտավորականների կողմից հարցի արծարծումը քայլ առաջ է, սակայն իմ մտահոգությունն է, որ սրանով խնդիրը չքողարկվի եւ բուն էությունից շեղում տեղի չունենա: Այսինքն, կարեկցանքը եւ զգացմունքայնությունն իրենց ժամանակն ապրել են, այսօր անհրաժեշտ է հարցն արծարծել իրավական, քաղաքական, պահանջատիրական, ազգային անվտանգության ծիրից ներս՝ բոլոր մակարդակներում եւ հարթակներում: