Սևանը կրկին սկսել է ծաղկել, Ազգային պարկի տնօրենն աղմկահարույց բացահայտումներ է անելու

Ողջ ամառ, կապտականաչ ջրիմուռների ծաղկման շրջանում, բնապահպանները եւ Սեւանի հարցով բոլոր մտահոգ անձինք տարբեր հարթակներում քննարկում էին Սեւանի փրկության ծրագրերը, անդրադառնում պատճառներին։ Դրանք խորը եւ բազմաշերտ են՝ լճից ջրի բացթողումներ, գլոբալ տաքացում, մարդու ներխուժում լճի տարածք, ձկան ու խեցգետնի պաշարների անվերահսկելի որս եւ այլն։ Եվ, ահա, բոլոր այս քննարկումներից հետո, երբ ջրիմուռներն իջան լճի հատակը, եւ բնապահպաններն այլեւս ակցիաներ չէին անում, Սեւանում ձկան փառատոն կազմակերպեցին, մեծ քանակությամբ ձուկ եփեցին ու կերան, նույն օրերին էլ կառավարությունը թույլատրեց լճում ձկան որսը։

Բնապահպան Սիլվա Ադամյանն ասում է, որ այս սեզոնի համար տարօրինակ է, բայց փաստ, որ նորից լիճը սկսել է ծաղկել։ Հիշեցնենք․ ըստ բնապահպանների՝ լճում ձկան պաշարների նվազումն է ջրիմուռների անվերահսկելի ծաղկման հիմնական պատճառը։

Սիլվա Ադամյանի համար կառավարության կողմից ձկան որսը լեգալացնելու այս որոշումն անբացատրելի ու անհասկանալի է։ «Վերջին շրջանում ես տեսնում եմ հրապարակումներ, նաեւ կառավարության կողմից է դրա մասին ասվում, որ մենք գյուղատնտեսության համար ավելի քիչ ենք լճից բացթողումներ անելու, ուստի լճի մակարդակը կբարձրանա։ Բայց խնդիրը միակողմանի է դիտարկվում, քանի որ մենք բոլորս շատ լավ գիտենք, որ ձկնապաշարները լճում շատ ցածր են։ Որքանով որ ես եմ տեղեկացված, վերջին անգամ գիտնականներն ասացին, որ 25 հազարի փոխարեն 5 հազար, թե 3 հազար տոննա է, եւ Սեւանի էկոհամակարգը վերականգնելու համար մեզ 25 հազար տոննա ձուկ է պետք։ Այսօր կառավարությունը որոշել է լեգալիզացնել որսը, բոլորս գիտենք, որ դա վերաբերում է սիգ ձկանը։ Եվ այս իրավիճակում մենք կարող ենք հստակ ասել, որ մեկ քայլ էլ է արվում՝ կանգնեցնելու Սեւանի էկոլոգիայի վերականգնումը»։ Կառավարության այն պատճառաբանությունը, որ, միեւնույն է՝ բռնում են, եկեք լեգալացնենք, անհասկանալի է, քանի որ եթե մարդիկ այդ նույն բանն անում էին վախով, որ տեսուչները կբռնեն ու տույժերի կենթարկեն, հիմա ինչքան ուզում, այնքան էլ «խփում» են։ «Եվ այս խայտառակ որոշումով էլ ավելի քչանալու են ձկան պաշարները, եւ նորից խնդիրներ են ծագելու ջրիմուռների ծաղկման հետ կապված։ Ասեմ, որ ճիշտ է՝ ոչ մասշտաբային, բայց նորից պրոցեսը շարունակվում է»։ Սիլվա Ադամյանն այս համատեքստում հիշեցրեց, թե ինչպես էր ոչ կոմպետենտության պիտակով աշխատանքից հեռացված Ընդերքի պետական տեսչության պետ Արթուր Գրիգորյանը պայքարում ձկնագողության դեմ, բռնագրավված ձկան հազարավոր կիլոգրամներ տանում-հանձնում ծերանոցներին ու մանկատներին։

Մենք զրուցեցինք «Սեւան» ազգային պարկի տնօրեն Վահե Գուլանյանի հետ։

- Պարոն Գուլանյան, որոշ տեղեկություններով՝ սիգի որսի լեգալացումից հետո լճում կրկին ակտիվացել են ջրիմուռները։ Ձուկն էլ չի կարողանում ուտել։

- Սիգը երբեւիցե չի կերել եւ չի ուտի ջրիմուռ։ Սիգը գիշատիչ կենդանի է, որը սնվում է զոոպլանկտոնով, հակառակը՝ եթե ձուկը քիչ լինի, զոոպլանկտոնի քանակը շատ լինի, զոոպլանկտոնը կսնվի ջրիմուռներով, եւ ջրիմուռների քանակը քիչ կլինի։ Սիգը՝ որպես այդպիսին, սաղմոնազգի է, եւ ինքը երբեւիցե չի սնվել ջրիմուռներով։ Առավել եւս՝ կապտականաչ։ Նայեք՝ ջրիմուռներով Սեւանա լճում սնվում են միմիայն զոոպլանկտոնները, այսինքն՝ շատ փոքր տեսակի խեցգետիններն են սնվում ջրիմուռներով։ Բայց ասեմ՝ Սեւանա լճում բռնկման պատճառն անադեմա տեսակի եւ կապտականաչ ջրիմուռներն են (քանի որ խեցգետնազգիների թեմայով դասախոսությունը շարունակվում էր, դրա որոշ մասեր բաց ենք թողնում՝ Ա․ Դ․)․․․․ Այնպես որ, սիգի քանակն ու ջրիմուռների քանակը․․․ ոնց ասեմ Ձեզ ավելի հասկանալի լեզվով․․․ ուղիղ համեմատական են, հակառակ համեմատական չեն։ Սիգի քանակն ավելացավ, ջրիմուռի քանակը կավելանա։

- Հիմա Ձեր ասածից ստացվում է, որ սիգի որսը թույլ է տրվել, որպեսզի սիգը պակասի, ջրիմուռն էլ՝ հե՞տը։

- Ոչ, իսկ ո՞վ է ասել, որ սիգի արդյունահանումը թույլատրվում է, որ քանակը պակասի։ Սիգի որսը թույլատրվում է, որովհետեւ կա արդյունագործական չափերի հասնող ահագին մեծ քանակություն, որ կարող է արդյունագործական որսի միջոցով որսվել։ Իսկ սիգի արդյունագործական որսի հիմնական խնդիրը սոցիալական լուծումն է։

- Կներեք, բայց ավազանի բնակիչները պետք է լճի մինչեւ վերջին ձուկը որսան, հետո էլ սոցիալական խնդիր լուծելու համար ոչ մի ձուկ չմնա՞։

- Ախր, ինձ ըտենց մի ասեք՝ մինչեւ վերջին ձուկը որսալ․․․ ես չգիտեմ՝ Դուք ինչ տոնով եք զանգել․․․ մինչեւ վերջին ձուկը չեն կարող եւ չեն որսա։ Եվ, ընդհանրապես, էդ լճում, որ էսօր ձուկ կա, միմիայն իմ եւ իմ թիմի կատարած աշխատանքի արդյունքն է, որովհետեւ, երբ ես ընդունել էի լիճը, մայրական կազմ չէի կարողանում գտնել։ Հիմա, խնդրեմ, էն մարդուն, որը ողջ կյանքը նվիրել է նրան, որ սիգի ծավալները հասնեն նրան, ինչ ունենք, էդ հարցն էդ տոնով մի տվեք․․․ Իհարկե, չեն կարող մինչեւ վերջին ձուկը բռնել։ Եվ ընենց չի, որ մենք շատ ենք ուզում, որ էդ ձուկը բռնեն։ Բայց մենք մի բան գիտենք, որ անհնար է արգելելը, միեւնույն է՝ որսը տեղի է ունենում, եւ միայն ազգային պարկի ու իրավապահների կարողությունների խնդիրը չէ այստեղ։ Շատ լուրջ սոցիալական խնդիր կա։ Եվ նաեւ՝ իրավական։ Եվ նաեւ՝ քաղաքական, ի վերջո, նման որոշում կայացնող քաղաքական այրերը պետք է որոշեն։

Կորոշե՞ն, որ պետք է արդյունագործական որս իրականացվի, մենք չենք սահմանափակի, չե՞ն որոշի, մենք խնդրելու ենք հավելյալ միջոցներ, որ տվեք, որ պայքար տանենք։ Թող սոցիալական լուրջ ծրագիր մշակեն, որովհետեւ առանց սոցիալական խնդիրը հաշվի առնելու ուղղակի գործողություններ չենք կարող անել։ Ի վերջո, մարդկանց հետ գործ ունենք։ Իսկ մինչեւ վերջին ձուկը որսալ մենք թույլ չենք տա։ Թեպետ ազգն այդ փորձն ունի իսպառ կորցնելու, եւ ես չեմ խուսափի ասել, որ կար ինչ-որ ժամանակ, երբ մենք իսպառ կորցրել էինք սիգը։ Բայց մենք կարողացել ենք ավելացնել սիգի ծավալները։ Սիգի, որը Սեւանա լճի համար ավելի շատ տնտեսական բնույթ է կրում, քան բնապահպանական։ Եվ նաեւ ինքը չի հանդիսանում Սեւանա լճի էնդեմիկ տեսակ։ Բնապահպանական շատ լուրջ արդյունք կտեսնենք, երբ սիգի չափ իշխան ունենանք։ Մենք այդ խնդիրը կլուծենք, երբ կլուծենք մեր գետերի հարցը, որովհետեւ հիմա իշխանը հնարավոր է ավելացնել միմիայն արհեստական վերարտադրության միջոցով։

ՀԳ․ Հարցազրույցի վերջում Վահե Գուլանյանն ասաց, որ սիգի որսի լեգալացմանն ընդդիմացողները մարդիկ են, որոնց ձեռք չի տալիս, որ այդ որսը լեգալացվի։ Ովքե՞ր են։ «Հիմա չեմ ասում, կլինի՝ կտեսնեք»,- խոստացավ Գուլանյանը։