Մի հատ լսեք էս մարդկանց՝ ի՞նչ են մտածում պատերազմի, էսօրվա իրավիճակի մասին

Հրապարակախոս Հրանտ Տեր-Աբրահամյանը երեկ տեղեկացրեց «Մարտական եղբայրություն» նախաձեռնության մասին: Նախաձեռնությանը միացել են 44-օրյա պատերազմի 2 տասնյակից ավելի մասնակիցներ, այդ թվում՝ Դավիթ Սանասարյանը։ Հռչակագրում կա իրավիճակի վերլուծություն․

«Հայ ժողովրդի պայքարը՝ հանուն իր ազատության եւ անկախության, շարունակվում է, եւ դրա ելքը դեռ վճռված չէ․.. Շարունակվող պատերազմի նպատակը հայ ժողովրդին վերջնականապես ծնկի բերելն է, զրկելն է ինքնիշխանության՝ սեփական ճակատագիրն ինքնուրույն որոշելու իրավունքի նույնիսկ այն մնացորդներից, որոնք դեռ պահպանվել են այսօր․․․ Կռվողի ձայնն այսօր Հայաստանում լսելի չէ: Անվտանգությունից, ինքնապաշտպանությունից, պատերազմից ու խաղաղությունից, մյուս հիմնարար խնդիրներից խոսում են բոլորը եւ առավելապես՝ երկիրը պարտության հասցրած վերնախավերը, բայց հազվադեպ՝ բուն կռվի մասնակիցները: Մինչդեռ պիտի լիներ հակառակը․․․»: Նպատակներն են․ հանրային առողջ բջիջների ինքնակազմակերպում, համախմբում։ Զրուցել ենք Հրանտ Տեր-Աբրահամյանի հետ։

- Հռչակագրից դժվար է հասկանալ, թե ինչ եք անելու, գնալու եք սահմա՞ն, գաղտնի պայմանագրեր, գործարքնե՞ր եք չեղարկելու։ Ի վերջո, Նիկոլ Փաշինյանը միանձնյա որոշումներ է ընդունում։

- Ահագին ժամանակ նախնական քննարկումներ ենք արել, մինչեւ հրապարակելը, մոտ 2 ամիս։ Մոտավոր, իհարկե, ունենք պատկերացում եւ ինչ-որ տեղ՝ քայլերի հերթականություն։  Բավականին բան կա, սկսած նրանից, որ պետք է առաջարկներ մշակվեն անվտանգության, ինքնապաշտպանության ոլորտում եւ այլն։ Սա՝ մի ուղղություն։ Ծրագրային առաջարկներ․ նորմալ, լուրջ մասնագիտական, որքան որ հնարավոր կլինի, եւ, իհարկե՝ համագործակցելով։ Երկրորդը․ հնարավորինս արձագանքելու ենք իրավիճակներին, մեկնաբանելու ենք։ Երրորդը․ գործնական առումով փորձ ունեցող տղաները կփորձեն կազմակերպել մարզումներ եւ այլն, դպրոցի տիպի ինչ-որ բաներ․․․ սրանք դեռ քննարկման փուլում են, քանի որ նախաձեռնող խումբ է, դեռ վերջնական կառույց չէ։ Լայն սպեկտր ենք վերցնում՝ չմտնելով կուսակցական պայքարի մեջ, էս ընդդիմություն-իշխանություն բաների մեջ չմտնելով։ Անդրադառնում ենք այն ամենին, ինչը վերաբերում է պետությանը, ինքնիշխանության հարցերին։ Արդեն իսկ մշակման փուլում է նաեւ գործողությունների ծրագիրը։ Մենք որոշեցինք, որ արդեն կարող ենք հայտնել սրա մասին, որպեսզի հասկանանք, տեսնենք՝ ինչ արձագանքներ կան, եւ արդյոք էլի՞ մարդիկ կան, որ համախմբվում են էս գաղափարի շուրջ, որովհետեւ սրանից շատ-շատ բան է կախված։

- Այս իշխանությունները, հայտնի է՝ որեւէ առաջարկ չեն ընդունում։ Մարդիկ հատորներով առաջարկներ են ներկայացրել՝ զրո արձագանք։ 

- Ճիշտ եք ասում, էդ փորձը գրեթե բոլորս ունենք։ Բայց խնդիրը հետեւյալն է․ եթե մենք կարողանանք հանրային բջիջներ կազմակերպել, որպեսզի սրա հետեւում ուժ կանգնած լինի, որովհետեւ մի բան է, երբ անհատապես ես մի բան առաջարկում, մեկ այլ բան՝ փոքր խմբեր են առաջարկում, մեկ այլ բան՝ եթե աստիճանաբար ուժային բեւեռացում ես անում եւ ստիպում ես հաշվի նստել քեզ հետ։ Մեր ստրատեգիական նպատակը սա է, ես չեմ ասում, որ վաղը կկարողանանք սրան հասնել։

- Իսկ ուժային բեւեռ ասելով՝ ի՞նչ նկատի ունեք․ մարտական ջոկատնե՞ր։

- Խոսքը նռնակների եւ նման բաների մասին չէ․․․ Ամենամեծ ուժն աշխարհում կազմակերպված մարդկանց խումբն է․ եթե կարողանում ես մարդկանց համախմբել, կառույցներ ստեղծել, քեզ հետ սկսում են հաշվի նստել։ Էս փուլում, քանի որ հասարակությունը շատ թույլ է եւ չի կարողանում շատ անգամ իր ասելիքը տեղ հասցնել, պետք է տարբեր մակարդակներում ինքնակազմակերպում։ Շատ կարեւոր է, որ պատերազմի մասնակիցների բջիջը ձեւավորվի։ Սա մի օջախ է, բայց կարող են եւ պետք է լինեն նաեւ այլ օջախներ։ Օրինակ՝ Հյուսիսային պողոտայում մի ինքնաբուխ խումբ Արցախի անկախությանը նվիրված ակցիա էր անում։ Իմ կարծիքով՝ եթե էսպիսի բջիջներ աստիճանաբար ձեւավորվեն, էս դատարկությունը կլցվի։ 

- Բայց, մեծ հաշվով, դուք քաղաքական հարթակ եք, չէ՞։

 - Քաղաքական՝ այն իմաստով, ոնց որ ձեւակերպել ենք․ այսինքն՝ ինչ վերաբերում է էս մեծ խնդիրներին, բայց ո՛չ կուսակցական իմաստով։ Ճնշող մեծամասնությունը պատերազմով անցած մարդիկ են, բայց, այո, ամենաիսկական իմաստով՝ քաղաքականը հենց դա է։ Այսինքն՝ ձեւակերպել խնդիրներ, կազմակերպվել եւ կարողանալ պարտադրել, որ էսօրվա օրակարգերը փոխվեն, մտքի ուղղությունը, գիտակցությունը փոխվեն։ Իրականում՝ ուշքի բերելու խնդիր կա նաեւ։

- Իսկ պարտադրանքի ձեւերի մեջ փողոց դուրս գալը կա՞։

- Էս պահին շատ շուտ է էդպիսի բաների մասին խոսելը, որովհետեւ խոսքը նախաձեռնող խմբի մասին է, որն ընդամենը հայտարարել է իր մասին։ Ես ճիշտ չեմ համարում այդքան հեռու գնալը, ճիշտ եմ համարում սկսել ամենա-ամենա տարրական բաներից։ Իսկ փողոց դուրս գալ-բան՝ դրանք զուտ տեխնիկական բաներ են։ Նախ՝ պետք է կարողանանք պատերազմի մասնակիցների ձայնը լսելի դարձնել։ Կարող է առանձին անհատներ հանդես են գալիս, եւ նրանք ունեն թիկունք, բայց էն մարդիկ, որոնք այդ թիկունքը չունեն, բայց անցել են պատերազմով, իրենց ձայնը լսելի չէ։ Բոլորը խոսում են պատերազմի մասին, խաղաղության, անվտանգության, ով ասես խոսում է՝ փորձագիտական դաշտում, քաղաքագիտական, իշխանություն-ընդդիմություն։ Նախ, մի հատ լսենք էս մարդկանց ձայնը, իրե՞նք ինչ են կարծում անցած պատերազմի մասին, էսօրվա իրավիճակի մասին, բանակի, եւ փորձենք օրակարգեր փոխել։ Ես վաղուց Ֆեյսբուք չէի մտել, մտա՝ տեսնեմ դատարկություն է։ Սա որոշակի ցուցիչ է, չէ՞։ Կամ՝ մամուլում էսօր ի՞նչ թեմաներ են քննարկվում․ ով ում վրա շիշ գցեց․․․ Պատերազմից ընդամենը մի տարի է անցել, ոչ մի լուրջ ռեակցիա հասարակության կողմից չկա։ Բայց հասարակությունը մեղավոր չէ, մեղավորը վերնախավն է, որը չի կարողանում ճիշտ կազմակերպել։

- Կանդամակցե՞ք պատերազմի հետեւանքների ուսումնասիրման խորհրդարանական հանձնաժողովին։

- Հանձնաժողովի մասով չեմ կարող ասել, բայց շատ կուզեինք, որ գոնե մեր ուժերով կարողանայինք կազմակերպել էս պատերազմի հանգամանքների իրական ուսումնասիրությունը։ Սա պարտադիր է, ես շատ եմ վախենում, որ էս պատերազմը կանցնի-կգնա, ոնց որ հայոց պատմության լիքը պատերազմներ։ Ասենք՝ 100 տարի է անցել Կարսի անկումից, մինչեւ հիմա չեն ջոկում, թե ինչի եղավ։ Հիմա նույնը Շուշիի պատմությունն է դառնալու։ Եվ շատ կարեւոր է դրա հիման վրա վերլուծությունը եւ հանրությանը ներկայացնելը։

 -Հայաստանում հիմա բոլորը բոլորին անվանում են 5-րդ շարասյուն, չե՞ք վախենում։

- Մտահոգություններ, բնականաբար, հենց սկզբից կային, դրա համար հենց սկզբից խնդիրը դրել ենք, որ բացառենք։ Սա նշված է մեր կետերում․․․ օրինակ, էսօր ինձ մեկը հարցնում էր՝ երկրապա՞հ եք ուզում սարքեք։ Երկրապահի գաղափարը շատ լավ գաղափար է, բայց մենք գիտենք, որ այն մեր պատմության մեջ դարձել է տարբեր կուսակցական-քաղաքական գործիք։ Դրա համար էլ մի քիչ շտապում էինք՝ վախենալով, որ մի օր մեկը սա փորձի սարքել՝ Ձեր ասած նպատակներով։ Շատ կարեւոր է, որ պատերազմով անցած տղաների էս խավը նորից չդառնա ինչ-որ մեկից օգտագործվող։ Կապ չունի՝ լա՞վ, թե՞ վատ նպատակներով։ Ինքը պետք է իր ասելիքն ասի, կազմակերպի եւ իր խոսքը փորձի հասցնել տեղ։ Ինչ վերաբերում է աշխարհաքաղաքականին, սա եւս շատ հստակ դրված է՝ մեզ համար որեւէ արտաքին կողմնորոշում բացառվում է։ Բացարձակապես հայաստանակենտրոն, ու էդ ջարդելն էլ է խնդիր՝ որ հասարակությունը ոչ թե բաժանվի արտաքին կողմնորոշումների շուրջ։ Սա եւս ստրատեգիական խնդիր է, մի օրում չես հասնի։

- Ձեր տեքստում այսպիսի ենթավերնագիր կա՝ «վերջին կայազորը»։ Ինչո՞ւ այսքան ողբերգական։

- Մեր գնահատմամբ՝ ողբերգական չէ․․․ «վերջին կայազոր»՝ էն իմաստով, որ մինչեւ վերջ դիմադրող եւ չհանձնվող… տեքստում էլ այդ գաղափարը մի փոքր բացված է։ Այսինքն՝ ոչ թե, որ մենք վերջինն ենք, ու էլ ոչ մի բան չկա, այլ մինչեւ վերջ գնացող՝ կամքի իմաստով։