Հայ լինելը հպարտության բան չի

Հարցազրույց դերասան Սերգեյ Դանիելյանի հետ



-Սերգեյ, այսօր Հայաստանում բոլորն ինչ-որ բանից դժգոհ են, ինչ-որ բանից բողոքում են, Ձեզ ի՞նչն է անհարմարություն պատճառում այս քաղաքում:



- Նայած ժամանակ, օր է լինում՝ ոչ մի բանից էլ դժգոհ չեմ, օրինակ այսօր ամեն ինչ լավ է, ես էլ այս օրով եմ ապրում:



- Օրինակ ամեն օր դռան շեմին տեսնել հարեւանի ծխախոտի դատարկ տուփերը՝ դա Ձեզ համար դժգոհելու առի՞թ է:



- Հա, ընդհանուր խոզությունն ինձ դժգոհեցնում է, զիբիլի հանդեպ հայերի այդ ակնածանքը... մերոնք չեն կարողանում բաժանվել էդ զիբիլից, դա միշտ պիտի լինի իրենց տան մոտ, բարձի տակ, ձեռի տակ:



- Դուք ո՞նց եք պայքարում դրա դեմ:



- Հավաքում եմ: Շատ հաճախ, երբ տեսնում եմ հարեւանի զիբիլը դրված է դռան մոտ, վերցնում-տանում-գցում եմ, ավելի լավ ա էդպես, քան դուռը ծեծես, ասես` մի դիր, ու ավելորդ բազար լինի:



- Բայց իմանո՞ւմ են ով է տանում իրենց աղբը:



- Բա էլ ո՞վ պիտի տանի, իմանում են ու իրենց ավելի վատ են զգում:



- Սա՝ կենցաղային մակարդակով, իսկ սոցիալական, քաղաքական մասով դժգոհություններ ունե՞ք, հետեւո՞ւմ եք քաղաքական անցուդարձին:



- Չէ, դա ինձ բացարձակ չի հետաքրքրում, քաղաքականությունը զուգարանի թղթի նման բան է, օգտագործեցիր, գցեցիր մի կողմ՝ վերջ: Սոցիալական հարցերն ինձ ավելի են հետաքրքրում, ի վերջո սոցիումի մեջ ես ապրում, ոչ թե քաղաքականության: Ինձ չի հետաքրքրում, թե ով է այսօր վարչապետը, ես թքած ունեմ դրա վրա: Ով էլ ուզում է լինի, մենք ներքեւում խնդիրներ ունենք` սոցիալական, անձնական, հոգեբանական, դաստիարակչական: Քաղաքականությունն ի՞նչ կապ ունի, եթե մարդը սիգարետը գցում է քո դռան դեմը, հիմա ո՞վ է մեղավոր՝ նախագա՞հը, թե՞ Օբաման: Մարդը ոչխար ա, դրա համար իրան էդպես է պահում, իսկ ոչխար ա, որովհետեւ չի կրթվել, ոչխարների մեջ է մեծացել ու չի նեղվում դրանից: Դա ինձ համար ավելի կարեւոր է:



- Երկրի ներսում թե մեր կյանքում չստացված ու չհաջողված ամեն բան բացատրում ենք «երկիրը երկիր չի» տարբերակով, երկիրն ինչքանո՞վ մեղք ունի:



- Երկիրը մենք ենք, մե՛նք լավը չենք, երկիրն ի՞նչ կապ ունի: Երկիրը երկիր է, մի տարածք երկրագնդի վրա, որտեղ մարդիկ են ապրում, այդ մարդիկ կամ լավն են, կամ վատը, եթե լավն են` լավ են ապրում, եթե վատն են` վատ են ապրում: Աշխարհում ոչ մի բիզնեսմեն չի ուզում նալոգ տա, ու քանի դեռ մեր բիզնեսմենները քաղաքականության մեջ են, «բարդակ» է լինելու: Գուցե մի 300-400 տարի հետո դա փոխվի, բայց այսօր ես ելք չեմ տեսնում, կամ դա կդզվի ֆաշիստական մեթոդներով, որն էլի լավ չի, ու կբերի նույն կոռուպցիային:



- Հայրենիքի, հայրենասիրության մասին վերջերս շատ եք գրում, ի վերջո ո՞վ կամ ի՞նչ է հայրենիքը Ձեզ համար:



- Ինձ համար չկա «հայրենիք» հասկացությունը, քարը, ծառը, սարը, եկեղեցին, պատերը… այդ ամենն ինձ համար զրո արժեք ունեցող բաներ են: Ինձ համար ամենաարժեքավոր բանը մարդն է, հայրենիքը դա մարդիկ են, որ ապրում են քո հետ` հարեւաններից սկսած, քո ընտանիքով, ընկերներով վերջացրած: Հիմա իմ հայրենիքի մի մասն այստեղ չի, դրսում է, օրինակ, երբ գնում եմ Լոս, ես այնտեղ ինձ լրիվ տանն եմ զգում, որովհետեւ ծնողներս, քույրերս, նրանց ընտանիքները, ընկերներիս մի մասն այնտեղ են:



- Այդ դեպքում ի՞նչն է Ձեզ պահում այստեղ:



- Պահում են այն մարդիկ, որ մնացել են այստեղ:



- Իսկ եթե նրանք էլ մի օր տեղափոխվեն, ի՞նչ եք անելու:



- Եթե երեխես էլ գնա, կգնամ երեւի, մնամ ստեղ՝ ի՞նչ անեմ, մենակ հայերեն խոսելո՞ւ համար: Ես էլ ռուսերեն կամ անգլերեն կխոսեմ, ոչ մի պրոբլեմ չկա, պետք չի անպայման էդ ամեն ինչը բռնես ու նստես: Հայրենիքը շատ սխալ ընկալում է, մենք մոռացել ենք մարդուն, եթե մարդը դեգեներատ ա, կապ չունի՝ ինքը հայ է, թե թուրք, ինքը լավ մարդ չի, ու իրեն պետք է կամ կրթել, կամ հեռացնել հասարակությունից: Ինձ մեկ է՝ մեր օլիգարխները հայ են, թուրք, վրացի, թե ուզբեկ, որովհետեւ իրենք վատն են, ստեղծել են մոնոպոլիստական զզվելի մի երկիր, որտեղ ամեն ինչ շատ թանկ է, որտեղ շատ դժվար է ապրել: Հիմա ի՞նչ մխիթարվեմ՝ որ ինքը հա՞յ է, ջանդամ թե հայ չի, լավ չէ՞ր լինի թուրք լիներ, բայց կարգին տղա լիներ, սալամ ալեյքում ասեինք, նորմալ ապրեինք:



- Նորմալ ապրելու համար այսօր Ձեր վաստակը բավարարո՞ւմ է:



- Չէ իհարկե: Ինչպե՞ս կարող եմ գոհ լինել, երբ ես հարկվում եմ այնպես, ինչպես բենզակալոնկան կամ պոնչիկանոցը: Ո՞նց կարող եմ գոհ լինել, եթե նույն փտած «Օպելը» ես էստեղ առնում եմ 8 հազար դոլարով, իսկ Վրաստանում նույն մեքենան հազար դոլար ա դրած, բայց ինչ ա թե մի հատ կազյոլ որոշել ա, որ էստեղ պիտի գան միայն ռուսական փտած «լադաները», այսինքն՝ էդ մի հոգին որոշել է ու ինձ էշի տեղ դրել: Եթե նորմալ երկիր լիներ, իմ ստատուսի մարդը կարող էր այնպես ապրել, ինչպես՝ եթե Վրաստանում ապրեի, էլ չեմ ասում Հոլիվուդի մասին: Այսինքն, ընդամենը 100 կմ այն կողմ կա մի երկիր, որը 10 անգամ ավելի մակարդակով է մեզնից: Դա պետք է ընկալել, հասկանալ, որ մենք գեղցի ենք: Էս վերջերս երկու կռված, ֆիդայի տղերք էին խոսում, էնքան աբիդնի էր, մեկն ասում ա՝ տես, մենք կռվեցինք, երկիրն ում հասավ, հիմա իրանք բոլորն ամեն ինչ ունեն, մենք՝ ոչ: Այսինքն ինքը չի ասում, որ ինչի՞ ինչ-որ մեկն էդպիսի ճոխության մեջ պիտի ապրի, ինքը մտածում է, թե ինչի ինքը չունի այդ ամեն ինչը, ինքը կռվել ա, իրան էլ ա հասնում, այ քեզ բան... հիմա մի միլիոն մարդ ա կռվել, պիտի սաղին հասնե՞ր, կռվում էիք, որ հասնե՞ր, ինչի՞ համար էիք կռվում՝ փողի՞ համար, գնայիք գողություն անեիք: Դղյակներ ունենալու համար անպայման պետք էր կռվե՞լ, պատերազմը նրա համար էր, որ հարստանայի՞ք: Ուրեմն չեն էլ հասկանում ինչի են կռվել. դա է վատը:



- Մարդն այսօրվա սոցիալական պայմաններից այնքան է չարացել, որ գուցե խնդիրն այստեղ բոլորովին էլ չհասկանալու մեջ չէ:



- Պարզ է, որ մարդը չարացած է, ու մարդուն բնորոշ են էդ կենդանական բնազդները, պարզ է, որ չարացած շունը կծում է բոլորին ու չի մտածում, որ դա իր տերն է: Օրինակ, երբ ես չարացած եմ լինում, ու էն րոպեին, որ ուզում ես երեխուդ սիլլես, ասում ես՝ բայց մի րոպե, նա մեղք չունի, որ դու աշխատավարձ չես ստացել:



- Ասացիք՝ եթե նորմալ երկիր լինեինք... ի՞նչ պիտի անենք նորմալ երկիր ունենալու համար:



- Հիմա կամ պիտի ասեմ ուտոպիստական ինչ-որ բաներ, որն ինձնից առաջ ասել են ու շատ լավ, կամ էլ կիջնեմ նարդի խաղացող բիձեքի մակարդակին, որ սկսեմ քրֆել նախագահին: Ցավոք, էդ 2-ից մեկը: Ես գիտեմ, որ նորմալ երկիր ունենալու համար պետք է լինի նորմալ ժողովուրդ, թե ոնց են նորմալ ժողովուրդ դառնում, ես 4 հազար տարի է՝ որպես հայ, չեմ հասկացել: Ուրիշները որ գիտեն, թե Նժդեհն այ սենց էր անում, Պժդեն՝ այ սենց, ես չգիտեմ ոնց ա պետք ու ես գոնե անկեղծ եմ:



- Ինչի համար էլ ժամանակ առ ժամանակ «ազգի դավաճան» եք ճանաչվում:



- Շատ չէ, բայց լինում է: Ոչ հեռատես մարդիկ միշտ էլ կան, եւ, ցավոք, դրանցից շատերը մտավորականության ներկայացուցիչներ են, համալսարանի դասախոսներ, որ խոսում են մեր արժեքներից: Չես հասկանում ի՞նչ արժեքների մասին է խոսքը, Սեւա՞կն է արժեքը, դե կարդացեք, ի՞նչ ասեմ:



- Իսկ ինչո՞վ արժեք չի, եւ որտե՞ղ եք առաջարկում փնտրել այդ արժեքները:



- Արժեքը մարդն է, մարդուց ավել արժեք չկա այս կյանքում, ես ասում եմ՝ որպես մարդ, Սեւակն արժեք ա, բայց որպես գրող կարող է եւ չլինի. հիմա ես կարող է իրեն չեմ համարում արժեք, ուրեմն ի՞նչ՝ ես լավը չե՞մ, ուրեմն իմ կարծիքի վրա թքա՞ծ ունես, ի՞նչ իրավունքով: Եղբայր, դու մնա քո կարծիքին, ես՝ իմ, ես հո չե՞մ ասում պիտի վառել սաղ գրքերը, իսկ դու ինձ ասում ես՝ պիտի վառեմ, որովհետեւ ես չեմ սիրում: Այ դա է, որ աբսուրդի է բերում:



- Ու ո՞րն է դրա պատճառը:



- Տգիտությունը, անգրագիտությունը, վայրի ցեղերը, որ սկզբում մարդ են ուտում, հետո կամաց-կամաց կրթվում են, սկսում են մարդ չուտել, թեպետ գերմանացիներն աշխարհի ամենակրթված ազգն էին, բայց տեսաք ինչ արեցին:



- Ազգային առանձնահատկությունների մասին շատ եք խոսում, կա՞ մի բան, ինչի համար, որպես հայ, հպարտ եք:



- Նախ հպարտ չեմ, հայ լինելը հպարտության բան չի կարող լինել, եւ ընդհանրապես որեւէ ազգին պատկանելը չի կարող լինել հպարտության կամ ամաչելու բան: Մարդ կա՝ ուրբաթ ա ծնվել, մարդ էլ կա՝ շաբաթ: Ես հասկացել եմ, որ եթե չհպարտանաս քո ազգությամբ, նաեւ չես ամաչի, որովհետեւ երբ ես հպարտանում էի, որ հայ եմ, հետո գետինն էի մտնում դրա համար:



- Քեֆերի ժամանակ հայրենիքի կենա՞ցն էլ խմած չկաք:



- Չէ, հո հիվանդ չենք, հայրենիքը ո՞րն ա, հայրենիքը ես ու դու ենք, քո կենացը խմեմ, բայց աբստրակտ հայրենիքի կենացը ո՞րն ա:



- Դե, տղամարդիկ սովորաբար սեղանի շուրջ հերթի են դնում ծնողների, օջախի ու հայրենիքի կենացներ:



- Որովհետեւ «տըռըֆս» ազգ են, ամեն ինչ դարձնեն պաթոս, ու դա մեր մեջ ա նստած: Ես դրա համար երբեք չեմ եղել հայկական հարսանիքների, ու, ինձնից սկսած, իմ հարազատները, ընկերներն էլ հարսանիքներ չեն արել, եղել ա մի երկու անգամ՝ կանչել են հարսանիքի, բայց գնամ ի՞նչ անեմ, հայրենիքի կենա՞ցը խմեմ, թե՞ հարսի ու փեսայի...:



- Թամադայություն կանեք:



- Չէ, կորպորատիվների մի երկու անգամ գնացել եմ, համարներ, էտյուդներ եմ ցույց տվել, բայց հարսանիք գնալն աբսուրդ է, մի երկու բաժակ խմեմ, հարսին ձեռ եմ գցելու, հետո տփեն ինձ ու լարեն հարսանիքից, ինչի՞ մասին ա խոսքը: Մարդ կա՝ վարկ ա վերցնում, հարսանիք անում ու իրան էդպես ա երջանիկ զգում, բայց կարեւորը, որ իրեն երջանիկ ա զգում:



- Իսկ Ձեզ ի՞նչ է պետք երջանիկ զգալու համար:



- Ես հասկացա, որ էդ հարցում շատ սահմանափակ մարդ եմ, ինձ շատ քիչ բան է պետք երջանիկ լինելու համար` կուշտ լինել, մի քիչ փող ունենալ, որ մեկ- մեկ գնաս արտասահման՝ լավ կինոներ, ներկայացումներ նայես:



- Լավ, Օստապ Բենդերի խոսքերով հարցնեմ՝ ինչքա՞ն գումար է Ձեզ պետք երջանիկ լինելու համար:



- 100 ռուբլի, Շուրան շատ ճիշտ տղա էր, իրեն էդ րոպեին 100 ռուբլի էր պետք՝ այդքան է ուզում: Հիմա, որ ինձ հարցնում եք՝ ինչքան է պետք, կասեմ՝ 10 հազար դոլար, որովհետեւ մի հատ մեքենա կուզեի, չնայած չէ՝ ունեմ արդեն, տունը ռեմոնտ կանեի...:



Շարունակություն