Օսմանյան կայսրության ֆանտոմային ցավերը. մաս երրորդ

Թուրքական Հանրապետությունը, որը ստեղծեց Քեմալ Աթաթյուրքը, իրականում մի նախագիծ էր, որի նպատակն էր փոխարինել պատմականորեն սնանկացած Օսմանյան կայսրությանը եւ փրկել գոնե փլուզված կայսրության միջնաբերդը: Սա հասկանում էին այն ժամանակ, երբ հոգեվարքի վերջին շնչում էր Օսմանյան պետությունը, հասկանում էին հաջորդող տասնամյակներին եւ հասկանում են նաեւ այսօր: Միաժամանակ նաեւ հասկանում են այսօր նաեւ այն, որ այդ նախագիծը, գուցե, հուլիսյան դեպքերով ցույց տվեց իր սնանկությունը` հատկապես, երբ հաշվի ես առնում այն իրողությունը, որ եվրոպական ճանապարհը ամեն դեպքում քրիստոնյա աշխարհի անցած ճանապարհն է, որը խիստ տարբեր է մուսուլմանական աշխարհից: Եթե անկեղծ լինենք, Թուրքիան իր սոցիալական եւ մշակութային, ժողովրդագրական- տնտեսական եւ մյուս բնութագրիչներով զարգացած իսլամական պետություն է: Օրինակ` այստեղ շարունակվում է բարձր մնալ ժողովրդագրական աճը, որը հատուկ է իսլամական երկրներին: Օրինակ` 2005-ին Թուրքիայի բնակչությունը 70 միլիոն էր, այս տարի այն կհատի 80 միլիոնի սահմանը:

Ինքնին հասկանալի է, որ բնակչության թվաքանակի նման սրընթաց աճն ապահովվում է հիմնականում երկրի աղքատ շրջանների բնակչության հաշվին, որոնք ավելի են խորացած իսլամական ավանդույթների մեջ եւ ապրում են մեծ նահապետական ընտանիքներում: Արդեն իսկ ժողովրդագրական ֆակտորը Թուրքիայի եվրոպականացման մոդելը դարձնում է անբնական, քանի որ թույլ է տալիս տեսնել, որ եվրոպացի-թուրք կարող են լինել միայն առնվազն երեք մեծ քաղաքների կրթված բնակչությունը, որոնք մեծավ մասամբ կտրված են իրենց իսկ արմատներից եւ այդպիսով նաեւ հանդիսանում են բացարձակ փոքրամասնություն ավանդապաշտ խավի համեմատությամբ: Հենց այս երկու հանգամանքները` գերբնակեցվածությունն ու աղքատությունը հնարավոր է, որ արգելակեն կամ նույնիսկ ամբողջողվին չեղարկեն թուրքական պետության արդիականացման ու եվրոպականացման նույնիսկ աթաթյուրքյան տեսլականը:

sovsekretno.ru
Անտոն Կրիվենյուկ
Թարգմանությունը` Արման Գրիգորյանի