Գիրքս եմ վերջացնում, ոչ մի նման հարցի չեմ ուզում գնահատական տալ

«Հրապարակի» զրուցակիցը գրող, կինոդրամատուրգ Վահրամ Մարտիրոսյանն է, ում 2021 թ. մարտին Նիկոլ Փաշինյանը նշանակել է Հանրային հեռարձակողի խորհրդի անդամ:

- Վերջին շրջանում տարբեր հասարակական-քաղաքական գործիչներ կալանավորվում են` Ֆեյսբուքում բռնության կոչեր հնչեցնելու համար: Ստացվում է, որ ազատ խոսքի համար մարդկանց կալանավորում են: Դուք ի՞նչ գնահատական կտաք այս ամենին:

- Գիրքս եմ հիմա վերջացնում, ոչ մի նման հարցի չեմ ուզում տալ գնահատական: Մերժում էի բոլորին հարցազրույցներ տալ, այս թեմայով թույլ տվեք չխոսեմ:

- Ինչո՞ւ:

- Դե, որովհետեւ ոչ մի բանի չեմ հետեւում: Չեմ էլ արձագանքում, հետեւաբար:

- Ի՞նչ գիրք եք գրում:

- Պատմության թեմաներով է գիրքը` «Պեղումներ հայոց պատմությունից», այդպես է կոչվում: Պատմական գիրք է: Հույս ունեմ, որ եկող տարվա սկզբին լույս կտեսնի:

- Թեպետ նշում եք, որ ոչ մի բանի չեք հետեւում, սակայն ես չեմ կարողանում պատկերացնել, թե ինչպես կարող է գրողն անհաղորդ մնալ Արցախի կորստին: Ի վերջո, մի ամբողջ Արցախի Հանրապետություն կորցրինք:

- Դա սարսափելի կորուստ էր, դրա համար էլ այդ մասին չեմ խոսում: Ես կարծում եմ, որ այսօր այդ ահռելի կորստի թեմայով շատ մանր խոսակցություններ են տեղի ունենում: Մարդկանց նաեւ վիշտ կրելու մշակույթ է հարկավոր:

- Մանր խոսակցություններ ովքե՞ր են տանում:

- Իմ լռությունը պատերազմից հետո ու հիմա պայմանավորված է հենց այդ փաստով: Մանր խոսակցություններ որ կողմից ասես՝ կարող են լինել: Ահռելի կորստից հետո ինչ-որ խժդժոցներ կան:

- Գուցե Ձեր լռության պատճառներից մեկն այն է, որ Դուք անցած տարի Հանրային հեռարձակողի խորհրդի անդամ եք նշանակվել:

- Իրավացի եք, ես օրենքով սահմանափակված եմ խոսել: Օրենքում գրված է, որ քաղաքական հարցերով չպետք է հրապարակային արտահայտվեմ: Օրենքը մեզ սահմանափակում է:

- Իսկ ինչպե՞ս է ՀՌՀ անդամ Հակոբ Մովսեսը մշտապես քննադատում ընդդիմությանը: 

- Դե, Հակոբ Մովսեսն այլ հանձնաժողովում է, եւ ես լավ չգիտեմ, թե օրենքն ինչ է ասում իրենց մասին: Ես, իհարկե, այդ օրենքները չեմ ընդունում որպես սուրբ գիրք, երբեմն ես էլ իմ կարծիքն արտահայտում եմ…. այնպես որ, սահմանափակվելը կա: Այդպես եթե ամեն հարցով խոսեմ, կդառնամ հասարակական գործիչ:

- Այսինքն` Հանրային հեռարձակողի խորհրդի անդամ լինելն ավելի՞ կարեւոր է Ձեզ համար, անգամ խոսքի ազատությունից:

- Չէ, դա ազատ խոսք չէ: Եթե օրենքն այդպես է սահմանում, պետք է ենթարկվեմ, եթե չընդունեմ, կա՛մ պետք է աշխատանքը թողնեմ, կա՛մ էլ պետք է պարբերաբար օրենք խախտեմ: Հիմա որ Դուք իմ փոխարեն լինեիք, ի՞նչ կանեիք: 

- Ազգի մտավորականության լռությունը չի՞ վնասում հասարակությանը:

- Նայած: Ամեն մարդ ինքն է որոշում՝ այդ պահին իր լռությունն օգտակա՞ր է, թե՞ ոչ: Պետք է լռությունը լինի, այսպես ասած, օրգանական ռեակցիա: Եթե լռում ես արհեստականորեն, ապա վնասակար է, իսկ եթե լռությունը քո օրգանական արձագանքն է, ուրեմն այդպես է ճիշտ:

- Բայց այդ դեպքում էլ ոմանք կարծում են, որ եթե մտածող զանգվածը լռում է, ուրեմն ամեն բան նորմալ է երկրում, ոչ մի խնդիր չկա: Ոչ մեկը չի խորանում, որ լռող մտավորականն ինչ-որ պաշտոն է ստացել, եւ դա է լռության պատճառը: Մտածում են՝ դե, ընդդիմությունն անտեղի աղաղակում է, իսկ իրական մտավորականությունը չի խոսում, ուրեմն ամեն բան լավ է…

- Նախ շատ կարեւոր է հասկանալ, թե ով է մտավորականը: Մտավորականների մասին խոսողների պակաս չկա: Բայց ամեն ինչ պետք է հասցեական լինի: Եթե ինչ-որ մեկի կարծիքը տվյալ հարցի վերաբերյալ կարեւոր է, ուրեմն կարեւոր է, եթե չէ, ուրեմն՝ չէ:

- Այսինքն` Դուք Ձեզ մտավորական չե՞ք համարում:

- Մեկը` Դուք, մտավորական եք, գործող լրագրող եք, ճկուն խոսքով, բայց ի՞նչ: Սովետական մտավորականություն չկա, որ, ասենք, մի քանիսն են եւ պետք է նամակ գրեն Կրեմլին: Այդ վիճակներն անցել են: Այնպես որ, «մտավորական» ձեւակերպումը չի կարող օձը բնից հանել: Եթե, ասենք, հիմա ես նստեմ, առավոտից երեկո արձագանքեմ տեղի ունեցողին, ուրեմն ամբողջ օրը Ֆեյսբուքում պետք է փոթորիկ լինի: Այսօր ահռելի հետազոտություններ եմ անում:

- Դե, պարտադիր չէ՝ միայն Ֆեյսբուքում արձագանքեք, կան մամուլ, թիվիներ եւ այլն:

- Ես մերժում եմ թիվիներին, որովհետեւ այսօրվա իրավիճակին համարժեք ասելիք չունեմ: Պետք է ահռելի ողբերգությունից հետո սառել ու հետ քաշվել:

- Իսկ հետ քաշվելու ընթացքում էլի կորուստ ունենանք….

- Դուք Արցախում ե՞րբ եք եղել:

- 2021 թվականին:

- Ես նախորդ տարի եմ եղել: Հոդվածաշար եմ գրել` «Սահմանամերձ երկիրը»: Դա այն ժամանակ էր, երբ այնտեղ կրակում էին: Դրանից 20 տարի առաջ էլ որպես կամավոր գնացել եմ Արցախ…. Ես նման արարքներով եմ արտահայտում իմ ներսում եղածը, թե չէ սովետական մտավորականության հետ կապված պատկերացումներին պետք է հրաժեշտ տալ, որ ինչ-որ մի մտավորական մեզ կարող է փրկել: Մարդը կարծիք ունի, թող արտահայտի, չունի, ուրեմն պետք չէ: Հայաստանում չկա մարդ, որ հայկական մեդիայում տարբեր կարեւոր հարցերի մասին զրույց ունեցած չլինի: