Մեր 31 հազար 200 քառակուսի կիլոմետրը դարձրել են 29 800, մենք 1400 ք/կմ ստանալիք ունենք

Վերջին մեկ շաբաթում հասարակությունն ապրում է մռայլ սպասումներով, թե ինչ է ստորագրվելու նոյեմբերի 9-ին` Հայաստան-Ադրբեջան նոր փաստաթղթերի տակ: Նախօրեի փակ նիստում պատգամավորներին տեղեկացվել էր, որ դեմարկացիայի հիմք են հանդիսանալու 1975 թվականի սովետական քարտեզները։ Այս իրավիճակի մասին զրուցել ենք Ազատական կուսակցության նախագահ, Արցախի ՊԲ նախկին հրամանատար Սամվել Բաբայանի հետ։

- Ասում են, որ չստորագրել հնարավոր է միայն այն պարագայում, եթե Փաշինյանը հրաժարական տա։ Հավականական համարո՞ւմ եք։

- Ես հավանական չեմ համարում, որ Նիկոլ Փաշինյանը հրաժարական կտա։ Երկրորդ․ ես համարում եմ, որ, մեկ ա` Նիկոլ Փաշինյանը կլինի, հրաժարական կտա, կգա մի ուրիշ Նիկոլ Փաշինյան, պետք է առաջնորդվեն 26-28 թթ․ քարտեզով։ 26-28 թթ․ քարտեզը, որ Ռուսաստանի Գենշտաբում է, մերոնք պետք է դիմեն, վերցնեն ու առաջնորդվեն էդ քարտեզով։ Ինչ փոխանակումներ, ինչ կլինի, ինչքան առաջ կգնանք, հետ կգնանք, բայց իտոգը պետք է լինի 31 հազար 200 քառակուսի կիլոմետր։ Էսօր տարածքը 29 800 է։ Այսինքն՝ մենք հլա ստանալիք ունենք՝ 1400 ք/կիլոմետր։ 

- Բայց Դուք վստա՞հ եք, որ հայկական կողմը կստանա այդ 1400-ը։

- Խնդիրը հետեւյալն է։ Ես եկել եմ Ձեր տուն էս կուրտկայով, էս շորերով։ Հիմա տնից դուրս գալով` էդ նույն կուրտկայով, էս շորերով պետք է դուրս գամ։ Բայց քանի որ Սովետմիությունն ափալ-թափալ քանդել են, ՄԱԿ-ն էլ ամեն մեկին իր տարածքում ճանաչել է, պարզ չէ՝ որ տարածքում․ 92թ․ մարտին ՄԱԿ-ը ճանաչել ա էդ հանրապետությունները՝ էդ տարածքներով։ Ի՞նչ տարածքներով, ո՞ր․․․

- Նաեւ ասում են՝ տարբեր քարտեզներ կան։

- Դու կարաս 500 հատ քարտեզ ունենաս, բայց ունես մի քարտեզ․ էսինչ քարտեզով մտել եմ Սովետմիություն։ Տենց ա լինելու։ Մի մտածեք։ 

- Դուք հստակ տեղեկություն ունե՞ք, որ սահմանազատումը լինելու է 26-28 թթ․ քարտեզներով։

- Նայեք ասեմ՝ 74 թ․ քարտեզ էլ գոյություն ունի, 40-ականների էլ։ Ասենք՝ ոչխարն արածացնելու համար թուրքերին էդ տարածքը տվել ենք։ Հետո թուրքերն էդ թղթերը տարել են Մոսկվա` իրանց տարածքը դարձրել։ Համարենք, որ դա իրակա՞ն ա։ Ընդունենք, որ դա իրա՞նցն ա։

- Մենք պարտված կողմ ենք, կարո՞ղ ենք չհամարել, ըստ Ձեզ։

- Մենք պարտված կողմ չենք։ Դուք եք համարում, որ պարտված կողմ ենք։ Երբ որ ուղեղն անջատել եք, ռազմական մեքենայի գլուխը կտրել եք, դա չի նշանակում, որ ժողովուրդը պարտվել է։ 

- Դուք Նիկոլ Փաշինյանի նման եք ասում, նա ասում էր՝ աղքատությունը ձեր գլուխներում է, Դուք ասում եք` պարտությունը մեր գլուխներո՞ւմ է: 5 հազար տղա ենք կորցրել, Արցախի 75 տոկոսը, ստորացված վիճակում ենք` դա վիրտուալ իրականությո՞ւն է, սյուրռեալի՞զմ․․․

- Նորից եմ կրկնում՝ այո, մեղավորը մենք ենք, էսօրվա վիճակի մեղավորը մենք ենք։ 

- Պարոն Բաբայան, 90-ականների առաջին կեսերին ինչո՞ւ չարվեցին սահմանազատման աշխատանքները, երբ Հայաստանը հաղթող կողմ էր։ Ինչո՞ւ դա չարվեց անմիջապես պատերազմից հետո: Այն ժամանակ ճիշտ կլիներ, չգար-հասներ...

- Երբ էլ անենք, ճիշտ ա, իմ կարծիքով։ Ինչո՞ւ, որովհետեւ Արցախը Հայաստանի մաս չէր, Արցախն անկախություն էր հայտարարել, ճի՞շտ ա։ Հիմա․ Ադրբեջանի ներսում էթնիկ մի ժողովուրդ էդ տարածքներում իր անկախությունն էր հայտարարել դեռ Սովետմիության տարիներին։ Հիմա Հայաստանը թող իրա սահմանը ճշտի, ճանաչի Ադրբեջանի (տարածքային ամբողջականությունը), չճանաչի, ինչ ուզում ա` անի։ Արցախն ինքը պետք է մտածի՝ ոնց ա անում։ Ես չեմ կարում ամեն ինչ արտահայտել, թե ոնց եմ տեսնում, ոնց եմ պատկերացնում։ Ինչ վերաբերում է մնացած հարցերին, ես համարում եմ, որ էն ժամանակ ճիշտ էր էդ դեմարկացիա-դելիմիտացիան անելը։ Բայց ես դա կարող եմ էսօր ասել, Հայաստանի էն վախտվա իշխանությունը կարող է այլ ինֆորմացիա ուներ կամ ընդհանրապես կարող ա չէր էլ հասկանում՝ էդ ինչ ա։ 

- «Ալիք մեդիա» կայքը գրեց` եթե կողմերը պայմանավորվում են վերադառնալ ԽՍՀՄ ժամանակների սահմաններին, Հայաստանը ստանում է Արծվաշենը, Ադրբեջանը՝ Վերին Ոսկեպարը, Սոֆուլու-Բարխուդարլուն եւ Տիգրանաշենը։ Դուք ունե՞ք այսպիսի տեղեկություն։ 

- Ես այդպիսի տեղեկություն չունեմ, ես գիտեմ, որ Նոյեմբերյանի շրջանից ահագին տարածք անցել ա Ադրբեջանին` սովետական տարիներին, եւ գիտեմ, որ Սոթքի տարածքից ահագին տարածք անցել ա Ադրբեջանին։ Այսինքն՝ 31 հազար 200 քառակուսի կիլոմետր տարածքը դարձրել են 29 հազար 800։ 

- Ե՞րբ է այդքան եղել։

- 26 թվին։ Այ, էդ քարտեզը, որ ՌԴ Գենշտաբը տա, կտեսնենք՝ ինչ տարածքներ են եղել Սովետմիության առաջին քարտեզագրմամբ։ Այ, էդ փաստաթղթերով եմ ասում։ Հարց է ծագում՝ ինչո՞ւ Հայաստանն իրա արխիվում չունի էդ փաստաթղթերը։ Այ, որ ասում եք՝ առաջին նախագահը, առաջին ղեկավարությունը, երկրորդ, երրորդ․․., որովհետեւ իրենք պետական մտածողություն չեն ունեցել։ Կոլխոզ ա եղել, կոլխոզ։ Մարդիկ չեն հասկացել, ուրախացել են, իրանք ղեկավար են, ու վերջ։

- Եթե անեին, առանց Ղարաբաղի պետք է անեին, Դուք անձամբ կթողնեի՞ք, որ նման բան լիներ։ Ռազմական մյուս գործիչները։

- Չէ, խնդիրը հետեւյալն է, որ ես նույնիսկ էն ժամանակ էի ասում․ 92 թվականից սկսած՝ Հայաստանի, Իջեւանի, Նոյեմբերյանի ներքին տարածքից ահագին տարածք Ադրբեջանը վերցրել էր (խորhրդային տարիներին)։ Էն տարիներին․․․ կարելի էր... պատերազմի ժամանակ, էն ժամանակ, որ թուրքը փախնում էր, խփել, դզել էդ։ Ճշտեին էդ տարածքը, ուղղեին։ Կարային, չէ՞, խի՞ չեն արել։ Ես, օրինակ, կանեի։

- Բայց այդ վերցնելը չէ՞ր, որ մեր քթից դուրս եկավ։ Աշխարհը մինչեւ այսօր էլ չի համարում, որ դրանք Ադրբեջանի տարածքները չէին: Ըստ Սերժ Սարգսյանի հայտարարության էլ` պարտավորվել էինք հանձնել։

- Չէ, Ձեզ ա թվում։ Ձեզ ստիպելու են, որ մի հատ էլ վերցնենք։ Դուք սիրում եք, որ ձեզ ստիպեն։ Դուք չեք ուզում կամավոր մտածեք․․․ Ձեզ միշտ ինչ-որ մեկը դրսից պետք է պավեստկա ուղարկի։ 

- Խոսքն ո՞ւմ մասին է․ առաջին նախագահն ասում էր՝ քանի դեռ հաղթող ենք, կնքենք համաձայնագիրը, հետո մեզ ստիպելու են, հետո մուրալու ենք այն, ինչին այսօր չենք համաձայնում։

- Այ, հիմա ես առաջին նախագահին ասում եմ՝ պարոն նախագահ, էս անգամ էլ են Ձեզ ստիպելու, նորից հարցեր լուծելու։ 

- Բայց Ձեզ են ստիպել։ Այսօրվա վարչապետին։

- Ի՞նչը։

- Ստորագրել, օրինակ։

- Ո՞վ ա ասել Ձեզ։ Եվ հետո՝ համարում եք, որ ես վարչապետի հետ եմ, էլի։

- Մենակ ես չեմ համարում, շատերն են այդպես համարում։

- Բռավո, բռավո։ Ես վարչապետի տեղակալն եմ։

- Մեկ հարց էլ․ շատերին թվում է, որ մենք ապրում ենք մինչեւ 2020թ․ սեպտեմբերի 26-ի Հայաստանում, եւ հայտնի չէ՝ մեր հասարակությունն ինչ է ուզում․ ուզո՞ւմ է, որ ստորագրվի նոր փաստաթուղթը, թե՞ ոչ։ Եվ ուզո՞ւմ է ընդվզել, թե՞ չի ուզում։

- Ես տեղյակ չեմ, թե հասարակությունն ինչ է ուզում։ Բայց խնդիրն այն է, որ մեր հասարակությունը շատ շուտ հաշտվում է։ Եվ շատ շուտ ոգեւորվում է, երբ հաղթանակ է ունենում։ Ես դրան 92 թվին եմ առնչվել, ծանոթացել այդ հոգեբանությանը։ Ինչքան էլ ասում եք՝ չեն ուզում տարածք, վաղը մի փոքր հաջողություն ունենանք, ազգովի ասելու ենք՝ մենք սաղս տենց չենք մտածել: Մի օրինակ բերի, ասի՝ եթե վաղը Զանգեզուրը հանձնեն, ասելու եք, որ Գարեգին Նժդեհը 100 տարի առաջ որ վերցրել ա, սխալ ա եղել դա։ Սխալ ա, որ պահել ա, Հայաստանն ա պահել, որովհետեւ դա Ադրբեջանի հողերն ա։ Ոնց որ հիմա էն մնացած տարածքների մասին են ասում։ Դա ձեր մտածելակերպն ա, արյունը ձեր ստրուկի ա։

- «Ձեր» որ ասում եք, ո՞ւմ եք ասում։

- Մեր ժողովրդին։ Որը որ շուտ ստրկությունն ընդունում ա։

- Կներեք, իսկ որ իշխանությունն ա ասում՝ Էյվազլի, Չայզամի, դրան ի՞նչ կասեք։

- Բա իշխանությունն էլ ա, էլի, ստրուկ։ Բա ես ինչի՞ց եմ խոսում։ Ու ես չգիտեմ, խի՞ եք Դուք ինձ ասոցացնում իշխանության հետ, դա արդեն Ձեր խնդիրն ա, բայց ես Ձեզ ասում եմ՝ ես համամիտ չեմ բոլոր այդ որոշումների հետ։

- Հիմա Դուք լավատե՞ս եք, որ մենք լավ փաստաթուղթ ենք ստորագրելու։ 

- Ես չեմ տեսնում, որ Դուք լավ փաստաթուղթ պետք է ստորագրեք կամ ընդհանրապես՝ վատ փաստաթուղթ։ Ես ո՛չ լավն եմ տեսնում, ո՛չ վատը, որովհետեւ Դուք ոչ մի փաստաթուղթ չեք ստորագրելու։ Դեռեւս։ 

- Ես չէ` Նիկոլ Փաշինյանը։

- Նիկոլ Փաշինյանը դեռեւս չի ստորագրելու։

- Իսկ ե՞րբ է ստորագրելու։

- Երբ որ իրեն պետք գա․․․ վերջնականապես․․․ կարող է․․․ էդ դեմարկացիա-դելիմիտացիան 10-20 տարի տեւի։

- Այսինքն՝ կարծում եք, որ հիմա, նոյեմբերի 9-ին չի՞ ստորագրելու Փաշինյանը։

- Ես գիտեմ, որ նման բան չկա, նման փաստաթուղթ չկա։

- Ռուսական կողմից արդեն առանց հղումների հայտարարություններ են արվում, Պուտինն էլ ասաց, որ փոխզիջումների հիման վրա է լինելու։ Բանակցություններ կան.․․

- Որ ի՞նչ։ Բանակցություններ միշտ էլ․․․ Պետք է փաստաթուղթ լինի, որ սկսում են դեմարկացիա-դելիմիտացիա։ Հաշվենք, որ նման փաստաթուղթ է ստորագրելու։ Որ ի՞նչ։ Էհ, մարդը չի թաքցնում, ասում ա՝ եթե լինի նման փաստաթուղթ, կստորագրեմ։

- ԱԺ-ում այդ հարցով փակ նիստ են անում։

- Ես չգիտեմ՝ ով ա փակ նիստ անում, ով՝ բաց։ Ես Ձեզ ասում եմ՝ էն, ինչ որ սպասում եք, էն չկա։ Ասում եմ՝ չկա, չի լինելու։ Հիմա կհավատաս, չես հավատա, ամսի 9-ը հո շատ հեռու չի՞։ Մի 15 օրից կիմանաս, էլի, ե՞ս էի ճիշտ, թե՞ նրանք։

- Իսկ կթողնե՞ն Փաշինյանին չստորագրել։

- Իսկ ո՞վ է ասել, որ պիտի ստորագրի, ես էդ եմ ասում։ Դուք՝ լրագրողներդ եք էս քանի օրը ռասկրուտկա անում, որ 100 տոկոս․․․

- Նաեւ ասում են, որ չի ուզում ստորագրել, որ դրանից հետո` «մավրն արեց իր գործը, մավրը պետք է հեռանա»։

- Կարող ա, եթե նման պլան ունեն, որ մավրը պիտի գնա` հիմա թող գնա, թազա մավր գա, տեսնենք՝ ինչ ա անում։

- Իսկ, Ձեր կարծիքով, եթե ընդդիմությունն իշխանության տեղում լիներ, կստորագրե՞ր։

- Դե, իրենք իրենց բերանով են ասում։ Իրենց հարցնում են՝ եթե դուք գաք, չեղյա՞լ եք համարելու ամսի 9-ի փաստաթուղթը, բոլորն ասում են՝ ոչ։ Հլա չեմ լսել, որ մի ընդդիմադիր ասի՝ այո, չեղյալ եմ համարելու։ Որ դեմարկացիա-դելիմիտացիա պիտի լինի, ասում ա՝ այո․․․

- Իրենք ասում են՝ մի հատ տեսնենք, հասկանանք՝ ինչ փաստաթղթի մասին է խոսքը, որովհետեւ Նիկոլ Փաշինյանն այն ժամանակ էր ասում՝ ինչ պետք է, բանակցվում է։ Հիմա էլ փաստի առաջ կկանգնեցնի։

- Իրենք տենց են ասում, ես էլ հետեւյալն եմ ասում․ ամեն մի քաղաքական ուժ, անհատ, որ ղեկավարել կամ ղեկավարում ա, կամ ցանկություն ունի ղեկավարել, պարտավոր ա իրա տեսակետը գրավոր ներկայացնել էսօրվա Հայաստանի գլխին կախված հարցերի շուրջ։ Հստակ ու պարզ։ Եթե կարող են անել, անեն, ցույց տան։ Ես իմ ասածը 1 ամիս առաջ եմ ասել, մինչեւ ընկեր Պուտինի հայտարարությունը։ Ու ասել ենք, որ էդ քարտեզներն էլ Գլխավոր շտաբում ա։ Մեզ տան, դրանով գնանք դեմարկացիայի։ Կտա՞ն՝ կնստենք, չե՞ն տա՝ չենք նստի։ Երեւի։

- Որ չնստենք, նոր պատերազմ չի՞ լինի։

- Չէ, որեւիցե պատերազմ չի լինի։ Ձեզ խաբում են։ Ու էդ Ադրբեջանը որ ասում ա՝ ես կրել եմ, կրել, 50/50 ա` ում ներվն ա շուտ հանձնվելու։ Հիշում եք իմ առաջին ելույթը, նման բառեր եմ ասել։ Ես հենց նենց չեմ ասել, կարամ հիմնավորել ե՛ւ հետախուզության տվյալներով, ե՛ւ տարբեր։ Էսօր էլ կրկնում եմ՝ Ադրբեջանը պատրաստ չէ պատերազմի, էրեխեք, մի վախեցեք։ Հանգստացեք։