Ինձ զարմացրել է հայերի՝ շատ լեզուներ սովորելու ընդունակությունը

Հայաստանյան կրթական համակարգի խնդիրների շուրջ զրուցեցինք Հայաստանում Ֆրանսիական համալսարանի ռեկտոր Ժան-Մարկ Լավեստի հետ:



**- Պարոն Լավեստ, Դուք արդեն երկուսուկես տարի է, ինչ Ֆրանսիայից եկել եք Հայաստան եւ այստեղ բուհ եք ղեկավարում: Ուստի՝ Ձեր մասնագիտական հայացքը կարելի է ընկալել որպես հայացք դրսից եւ ներսից: Ի՞նչ կարծիք ունեք հայաստանյան կրթական համակարգի մասին, ի՞նչ գլոբալ խնդիրներ եք այստեղ տեսնում:**



**-**Եթե դրսի հայացքով եմ նայում Հայաստանի կրթական համակարգին, նկատում եմ, որ այստեղ կան համալսարանական կառույցներ, որոնք շատ փոքր են: Դրսում համալսարանները միջինը ունենում են 20-30 հազար ուսանող, որոնք ունեն ամենատարբեր մասնագիտություններով ֆակուլտետներ: Հայաստանի բուհերը նման են դրսի բուհերի ֆակուլտետներին, որոնք կոնկրետ ինչ-որ մասնագիտության շուրջ են աշխատում: Եթե չեմ սխալվում, Հայաստանում կա 20-ից ավելի պետական համալսարան: Ըստ դրսի հայացքի՝ պետք է լիներ ավելի քիչ՝ շատ ֆակուլտետներով: Դժվար է ամեն ինչ անել՝ դա ավելի մեծ կառույցի վերածելու համար, ունենալ ավելի կենտրոնացված համակարգ: Նման փոփոխությունները Ֆրանսիայում տեղի են ունեցել 10 տարվա ընթացքում, երբ 10 հազարից քիչ ուսանող ունեցող համալսարանները միավորվեցին եւ դարձան համալսարաններ, որոնք ունեցան 20-30 հազար ուսանող: Ես գիտեմ, որ դա շատ կարեւոր եւ դժվար աշխատանք է: Դա դժվար է, քանի որ առաջ կբերի ադմինիստրացիայի վերակազմողական աշխատանքներ, որոշ մարդկանց աշխատանքի փոփոխություն: Բայցեւայնպես, պետք է ռացիոնալացնել համակարգը՝ հաջողությունների հասնելու համար: Դա դժվար է, քանի որ կա նաեւ դասախոսական կազմի աշխատանքի հարցը, ինչպես Դուք նշեցիք մեր նախնական զրույցում, այդ համալսարաններում գիտամանկավարժական կազմը հիմնականում տարեց է, եւ կան մարդիկ, ովքեր այստեղ մնում են ֆինանսական խնդիրներից ելնելով: Երկրորդ հարցը, որի մասին շատ կցանկանայի խոսել, սոցիալական խնդիրն է. ես հասկանում եմ, որ Հայաստանում ուսանող ունեցող ծնողները չեն կարող իրենց երեխաների ուսման համար 1500-2000 եւ ավելի եվրո վճարել: Մենք հասկանում ենք, որ այդ գումարը մոտ չորս միջին աշխատավարձ է: Երբ որ ես համեմատում եմ դա Ֆրանսիայի հետ, հասկանում եմ, որ Հայաստանում շատ ծախսատար է ուսումը: Իսկ եթե համալսարանի տեսանկյունից նայենք, հաշվի առնելով մեր ծախսերը, վարձերն այդքան էլ թանկ չեն: Եվ երբ որ համալսարանն ուզում է խորացված մասնագիտական դասեր կազմակերպել, ավելի դժվար է լինում, օրինակ՝ եթե ուզում ենք կապեր ստեղծել գիտական աշխարհի հետ: Պետք է բոլոր համալսարաններն իրենց հարց տան՝ արդյոք իրենց շրջանավարտները, որոնք աշխատաշուկա են դուրս գալիս, ունե՞ն բավարար մակարդակ ու պատրաստվածություն՝ աշխատելու: Բոլորը նախընտրում են տեսական գիտելիքները պրակտիկայից: Եվ արդյունքում՝ գործատուները կասեն, որ շրջանավարտներն ունեն միայն տեսական գիտելիքներ, չունեն պրակտիկ գիտելիքներ եւ դժվար են ադապտացվում աշխատանքին: Դրա համար համալսարանը պետք է համագործակցի ձեռնարկությունների հետ, որպեսզի կիսեն ուսանողի վրա կատարված ծախսերը, եւ այդ ուսանողներն իրենց մոտ աշխատանքի անցնեն: Օրինակ՝ Ֆրանսիայում ձեռնարկությունները հասկանում են, որ պետք է համագործակցեն համալսարանի հետ, եւ այդ համագործակցության արդյունքում իրենց համար լավ կադրեր են պատրաստվում: Հայաստանում ես այդ բանը տեսել եմ նորագույն տեխնոլոգիաների ոլորտի մի քանի ձեռնարկություններում, բայց դրանք քիչ են: Հայաստանում եւ Ֆրանսիայում շատ տարբեր են մտածում նաեւ այն առումով, որ այստեղ ծնողներն ավելորդ ծախսեր են անում՝ երեխային մինչեւ մագիստրոսի աստիճանի հասցնում: Բայց այնտեղ, որտեղ պետք է աշխատեն երեխաները, այդ աստիճանը նրանց պետք չէ: Դա նույնպես պետք է հասկացնել թե՛ ուսանողներին, թե՛ ծնողներին, որովհետեւ եթե մարդը ժամանակ ու գումար է ծախսում մի բանի համար, որն իրեն հետագայում պետք չի լինում, կյանքում իրեն անբավարարված է զգում: Դա շատ բարդ հարց է: Եթե համալսարան ես ղեկավարում, միշտ պետք է կարեւորես, թե արդյոք այն դիպլոմը, որը տալիս ես շրջանավարտին, օգնելո՞ւ է նրան աշխատանք, լավ կարիերա ունենալու եւ լավ ապրելու համար:



**- 2005-ին Հայաստանը պաշտոնապես միացավ Բոլոնիայի գործընթացին: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում, Հայաստանին հաջողվե՞լ է կատարել գործընթացին միանալու՝ իր առջեւ դրված խնդիրներն ու պահանջները:**



**-**Ճիշտ նշեցիք՝ Հայաստանը միացավ Բոլոնիայի գործընթացին: Այստեղ ամենակարեւորը կրեդիտների գաղափարն է, որոնք փոխանցվում են համալսարանից համալսարան: Դա հնարավորություն է տալիս ուսանողներին ընտրել բուհերը, եւ բուհից բուհ հասնում են մինչեւ ավարտական փուլ: Կարեւոր է կրեդիտացիայի հարցը Հայաստանում եւ Հայաստանից դուրս: Ես գիտեմ, որ նոր օրենսդրությամբ Հայաստանը գնում է այդ համապատասխանությանը բոլոր համալսարաններում: Կարեւոր է սերտիֆիկացումը թե՛ հայաստանյան, թե՛ դրսից եկած սերտիֆիկացնող կազմակերպությունների կողմից: Այդ կառույցները կարող են որակավորել՝ տվյալ բուհը համապատասխանո՞ւմ է, թե ոչ եվրոպական չափորոշիչներին, եւ տալիս են համապատասխան սերտիֆիկատ: Պետք է տարբերակել ներսի եւ դրսի գնահատող լիցենզավորող կազմակերպություններին, քանի որ ներսի կազմակերպությունները հաշվի են առնում հիմնականում ազգային կրթական առանձնահատկությունները, իսկ դրսինը՝ նորմեր կան, որոնք պետք է համապատասխանեն եվրոպական համակարգին: Բայց երկուսն էլ ստանալը դժվար է: Այդ հավաստագրումները տարբեր մակարդակներում են լինում. կարող է լինել դիպլոմի հավաստագրում, կարող է բուհի հավաստագրում լինել․ դա կախված է համալսարանի ռազմավարությունից: Շատ կարեւոր է, որ ուսանողը դիպլոմ ստանալիս ունենա նաեւ հավաստագիր, որն անցնի նաեւ դրսում: Հայաստանի կառավարությունը կարեւորում է, որ հայաստանյան բուհերն ունենան թե՛ ներսի, թե՛ դրսի հավաստագրում:



**- Եթե Ձեզ հնարավորություն տրվեր Հայաստանի կրթական ոլորտում որեւէ բան փոխել, որտեղի՞ց կսկսեիք:**



**-**Կախարդական փայտիկո՞վ:



**- Ոչ, առանց փայտիկի:**



**-**Դա այն է, ինչը կառավարությունն առայժմ չի կարող անել. դա դասավանդողի վերարժեւորումն է: Եթե աշխատողին որոշակի բաներով խրախուսում ես՝ հավելյալ աշխատավարձ, գործուղում, պարգեւավճար, վերապատրաստում եւ այլն, ապա նրան վերարժեւորում ես: Եթե ես հնարավորություն ունենայի, դա անպայման կանեի:



**- Հայաստանում բարձրագույն կրթական ոլորտը համարվում է կոռումպացված համակարգերից մեկը՝ միջնորդություններ, զանգեր վերեւից, կաշառք, անգամ դիպլոմների վաճառքի մասին է խոսվում: Եղե՞լ է, որ զանգեն Ձեզ եւ որեւէ մեկի համար միջնորդեն: Ինչպե՞ս եք պատասխանում դրանց:**



**-**Ես չգիտեմ՝ այլ համալսարաններում ինչ է կատարվում, ես կարող եմ խոսել մեր համալսարանի մասին: Դա շատ կարեւոր է բուհի հեղինակության համար, դա դիպլոմի որակն է, եւ դա այն աշխատավարձն է, որն ստանում են շրջանավարտները՝ անմիջապես աշխատանքի անցնելով: Ես ուսանողներին հասկացնում եմ, որ գործատուն գնահատում է իրենց մասնագիտական որակը: Եթե ես քննությունների ժամանակ նկատում եմ արտագրություն կամ այլ խախտում, պատժում ենք, եւ դա աշխատում է: Նման դեպքերում ժողով ենք անում եւ որոշում ուսանողի հարցը: Մենք շատ խստապահանջ ենք, անընդհատ հետեւում, ստուգում ենք: Բուհը երբեք հաճույք չի ստանում ուսանողին հեռացնելուց, չէ՞ որ ծնողը ծախսեր է կատարել, բայց դա անհրաժեշտ պայման է, որպեսզի պահպանենք դրսի հեղինակությունը, որն ունի բուհը: Ես երկուսուկես տարի համալսարանում ռեկտոր եմ, եւ այսքան տարի չի եղել, որ ինչ-որ մեկը զանգի միջնորդության համար: Չեն էլ համարձակվի, ես անպայման կմերժեմ: Դրա դեմ բոլոր համալսարանները պետք է պայքարեն:



**- Առաջին բանը, որը Ձեզ Հայաստանում զարմացրեց:**



**-**Ինձ շատ զարմացրեց ձեր ուսանողների՝ լեզուներ սովորելու կարողությունը, որ կարող են չորս-հինգ լեզու սովորել: Դրսում ես նման բան չեմ տեսել: Դամրցակցային դաշտում մեծ առավելություն է: Ֆրանսիայում եթե երկու լեզու գիտես, դա արդեն շատ է: Երբ որ անգլերեն վարժ խոսում են, դա այդքան էլ հեշտ չէ: Դա գալիս է ձեր պատմությունից, լեզվի յուրահատկությունից եւ ձեզ հնարավորություն է տալիս սովորել, բանակցել եւ լեզու գտնել բոլորի հետ:



**Նաիրա ՎԱՆՅԱՆ**