ՀՀ-ում այլընտրանքային հարկային ստուգումների մասին» օրենքի նախագծի վերաբերյալ

Հայաստանում Ամերիկայի Առևտրի Պալատը hայտնում է իր խորին մտահոգությունը «Հայաստանի Հանրապետությունում այլընտրանքային հարկային ստուգումների մասին» օրենքի նախագծի վերաբերյալ: Գիտակցելով, որ օրենքի նախագծի մշակումը պայմանավորված է հարկային ստուգումների առկա ընթացակարգերի անկատարությունները շտկելու գաղափարով, այդուհանդերձ, կարծում ենք, որ առաջարկվող մոտեցումը հեռու է լավագույնը լինելուց` մասնավորապես.

 Հարկային մարմինների կողմից այլընտրանքային հարկային ստուգումների պրակտիկա գոյություն չունի որևէ այլ երկրում: Փոխարենը լայն տարածում ունի «այլընտրանքային ստուգման աութսորսինգ» գաղափարը, երբ ստուգումն իրականացվում է անկախ աուդիտորական և խորհրդատվական ծառայություններ մատուցող ընկերությունների կողմից: Այս տեսանկյունից կասկածելի է միջազգային հաջողված փորձի ներդրման փոխարեն չփորձված և հակասական մոտեցումների կիրառման նպատակահարմարությունը: Մեր համոզմամբ, ստուգում և այլընտրանքային ստուգում իրականացնող մարմինների համատեղումը կարող է ստեղծել հարկային օրենսդրության հետագա բարդացման թաքնված շարժառիթներ:

 Օրինագծի ընդունումը կարող է հանգեցնել ՊԵԿ-ի կողմից «անհավասար» վերաբերմունքի դրսևորմանը այլընտրանքային ստուգում պատվիրած և չպատվիրած կազմակերպությունների նկատմամբ, քանզի վերջիններս առաջարկվող ծառայությունից չօգտվելու համար կարող են հայտնվել առավել խստացված ստուգումների ենթակա ռիսկային ընկերությունների ցանկում:

 Հասկանալի չէ, թե ինչ հիմքերով է ձևավորվել այլընտրանքային ստուգման համար նախատեսվող վճարի չափը՝ 10-500 մլն. դրամ: Եթե այն համեմատենք Հայաստանի շուկայում իրականացվող ֆինանսական հաշվետվությունների աուդիտի հետ, որը որպես բաղկացուցիչ մաս ներառում է նաև հարկային պարտավորությունների ստուգում, ապա սահմանված սանդղակի նույնիսկ նվազագույն 10 մլն. դրամ վճարը մինչև 5 անգամ գերազանցում է փոքր բիզնեսին մատուցվող աուդիտորական ծառայության վճարը: Այսպիսով` կարող ենք եզրակացնել, որ փոքր ու միջին բիզնեսը կհայտնվի խիստ անհավասար պայմաններում խոշոր բիզնեսի նկատմամբ:

 Օրինագծի ընդունումն ու կիրարկումը կարող է հանգեցնել տվյալ ոլորտում ՊԵԿ-ի կողմից մենաշնորհային դիրքերի հաստատմանը` այսպիսով` խոչընդոտելով մասնավոր ընկերությունների շրջանում առողջ մրցակցության ձևավորմանն ու հարկատուների համար նշված ծառայության հետ առնչվող ծախսերի կրճատմանը:

 Այլընտրանքային հարկային ստուգումները չեն կարող փոխարինել ֆինանսական հաշվետվությունների աուդիտին, ինչպես նշում է ՊԵԿ-ը, քանզի այս երկու ստուգումները բոլորովին տարբեր նպատակներով իրականացվող ստուգումներ են:

 Նախագիծը լուրջ հարված կհասցնի տնտեսական մրցակցությանը, քանի որ այն հարցականի տակ կդնի աուդիտորական ծառայություններ մատուցող ընկերությունների ծառայություններից օգտվելու նպատակահարմարությունը:

 Նախագիծը կարող է հանգեցնել գործազրկության մակարդակի աճին, քանի որ ներկայումս փորք աուդիտորական կազմակերպությունների կողմից մատուցվող ծառայությունների նկատմամբ պահանջարկը պայմանավորված է գործող օրենքի պահանջներով: Որոշ կազմակերպություններ կարող են ուղղակի ոչ մրցունակ դառնալ նախագիծը ընդունելու դեպքում:  Այլընտրանքային հարկային ստուգումների ներկայացված մոդելի ներդրման արդյունքում երկարաժամկետ առումով նվազելու են հարկային մուտքերը ՀՀ պետական բյուջե: Հիմնվելով վերոնշյալի վրա՝ միությունը հորդորում է ՀՀ կառավարությանը շարունակել հիմնվել միջազգային լավագույն պրակտիկայում ընդունված և փորձված մոտեցումների վրա: Տնօրենների խորհուրդ Ամերիկայի Առևտրի Պալատը Հայաստանում