Լավ հնարավորություն և առիթ էր քաղաքացիական արժեքներ պրոպագանդելու

Լավ հնարավորություն և առիթ էր քաղաքացիական արժեքներ պրոպագանդելու

Արցախի մարդու իրավունքների նախկին պաշտպան, ՀՀ արդարադատության նախկին փոխնախարար, այժմ իրավապաշտպան գործունեությամբ զբաղվող Ռուբեն Մելիքյանը կառուցվածքային առումով շատ տարբերություններ չի տեսնում նախորդ ու ներկա իշխանությունների օրոք մարդու իրավունքների ոտնահարումների հարցում։ Նա կարծում է, որ Հայաստանում այսօր քաղաքական դրդապատճառներով հետապնդումների ենթարկվող անձինք կան, այդ հարցում ունի մտահոգություններ, բայց ձեռնպահ է մնում հայտարարելուց, որ մենք այսօր ունենք քաղբանտարկյալներ։

«Ինչ վերաբերում է մարդու իրավունքներին՝ ես ոչ թե կօգտագործեի «խախտումներ», այլ «մարդու իրավունքներին վերաբերող մտահոգություններ» ձեւակերպումը․ կառուցվածքին, ապա ինքս չեմ տեսնում էական փոփոխություն այդ հարցում եւ ընդամենը կարող եմ ասել, որ նոր մտահոգություններ են առաջացել արդեն նոր իշխանությունների կողմից քաղաքական դրդապատճառներով քրեական հետապնդումներ իրականացնելու մասով»,- ասաց  Մելիքյանը։

- Ի՞նչ է նշանակում՝ կառուցվածքային առումով էական փոփոխություններ չեք տեսնում։

- Այսինքն՝ թե որ ոլորտներում մենք ունենք խնդիրներ։ Այս առումով ես չեմ տեսնում էական տարբերություն։ Ասածս այն է, որ ես չեմ կարծում, որ այն իշխանափոխությունը, որ անցյալ տարի տեղի ունեցավ, լրջորեն ազդել է մարդու իրավունքների ոլորտում եղած խնդիրների լուծման վրա։ Իսկ այդ խնդիրները, եթե մակերեւույթի վրա եղածները մի կողմ դնենք, բազմազան են եւ բոլոր ոլորտներին են վերաբերում, եւ ես չեմ տեսնում այս պահին լուրջ քայլեր, որպեսզի ռազմավարական ճանապարհով այդ հարցերը լուծվեն։ Օրինակ, երբ խոսքը վերաբերում է քրեակատարողական հիմնարկներում եղած իրավիճակին, ես չեմ կիսում այն մոտեցումը, որ արմատական փոփոխություններ ունենք այս ոլորտում։ Եթե խոսքը վերաբերում է խոսքի ազատության վիճակին, ես նույնպես չեմ կարծում, որ արմատական փոփոխություններ են այստեղ տեղի ունեցել։ Վերջին երկու-երեք տարիների համեմատ մենք ունեինք բավականին ազատ գործող մամուլ, հիմա էլ ունենք բավականին ազատ գործող մամուլ։ Թերեւս կարելի է ասել, որ անհանդուրժողականության ծավալն է մեծացել մեր հանրային կյանքում, մյուս կողմից էլ՝ էդ նույն անհանդուրժողականությունը կար երեւի 2-3 տարի առաջ։ Պարզապես 2 տարի առաջ այդ անհանդուրժողականության հիմնական տարածողներն ընդդիմադիր հայացքներ ունեցող մարդիկ էին, իսկ հիմա՝ իշխանամետ։

- Նոր իշխանության օրոք հատկապես նախորդ իշխանության ներկայացուցիչները հաճախ են դժգոհում ատելության խոսքի մեծ չափաբաժնից, վիրավորանքներից՝ համարելով, որ դրանով սահմանափակվում է իրենց խոսքի ազատությունը։

- Ես կարծում եմ, որ փոխվել է ընդամենը վեկտորը, գուցե նաեւ ծավալներն են որոշակի առումով մեծացել։ Եվ ես ներկայում չեմ տեսնում գործող իշխանությունների կողմից քայլեր, որպեսզի համերաշխության չափաբաժինը մեր հանրային տիրույթում, հանրային քննարկումներում մեծանա։ Ես նման ազդակներ չեմ տեսնում։

- Իսկ ի՞նչ պետք է անի պետությունը, իշխանությունն այս հարցում։

- Ես կարող եմ ամենաթարմ օրինակից խոսել․ նույն Քաղաքացու օրվա հետ կապված այդ՝ ինքնին վիճելի նախաձեռնությունը կարող էր լավ հնարավորություն եւ առիթ լինել, որպեսզի քարոզեր, պրոպագանդեր քաղաքացիական արժեքներ, որոնցից ամենակարեւորներից մեկը հանդուրժողականությունն է այլախոհության, տարբերվող մոտեցումներ ունենալու հանդեպ։ Դա մենք չտեսանք։ 

- Նախորդ իշխանությունների օրոք էլ էին հաճախ խոսում քաղաքական դրդապատճառներով իրականացվող քրեական հետապնդումների մասին, այս իշխանությունների օրոք էլ են խոսում։ Ըստ Ձեզ՝ այսօր կա՞ն քաղաքական դրդապատճառներով հետապնդվող քաղաքացիներ, այլ կերպ ասած՝ քաղբանտարկյալներ։

- Եթե 2016 թվականի երկրորդ կեսից, 2017 թվականին պնդումներ էին կատարվում, որ քաղաքական դրդապատճառներով հետապնդվողներն այն մարդիկ էին, որոնք զենքով, սպանություններով գրավել էին պետական շենք, ապա այսօր խոսվում է քաղաքական հետապնդումների մասին այն մարդկանց նկատմամբ, որոնք եղել են նախկին իշխանությունների մաս կամ նրանց հետ փոխկապակցված անձինք։ Ավելի վաղ շրջանում, իհարկե, իրավիճակն այլ էր։

- Մենք հիմա ունե՞նք քաղաքական բանտարկյալներ։

- Ես՝ ինքս, անկախ նրանից, թե ես պաշտոնյա կհանդիսանամ ապագայում, թե ոչ, իմ խոսքի նկատմամբ շատ պահանջկոտ եմ։ Եվ ես չեմ պատրաստվում հիմա հայտարարել, որ մենք այս պահին ունենք քաղաքական բանտարկյալներ։ Ես կհայտարարեմ, որ ունենք մարդիկ, որոնց նկատմամբ իրականացվող քրեական հետապնդումը խիստ կասկածելի է։

- Օրինակ՝ ովքե՞ր։

- Էն բոլոր մարդիկ, որոնք եղել են նախկին իշխանությունների մաս, խոսքը վերաբերում է բոլորին, չեմ ուզում հնչեղ անուններ ասել։ Շատ հետաքրքիր էր, որ վերջերս գործող իշխանությունների նկատմամբ երբ սկսվեց քրեական հետապնդում, մեր իրավապաշտպան շատ կառույցներ սկսեցին փաստարկներ բերել, որ գիտե՞ք, գործ է կարվում եւ այլն։ Եթե մեր իրավապաշտպան կառույցները գտնում են, որ դա այսօր հնարավոր է, ապա ինչո՞ւ դա հնարավոր չէ այլ անձանց նկատմամբ։

- Տեղյա՞կ եք՝ այս մեկ տարվա ընթացքում Եվրոպական դատարան Հայաստանից ուղարկվող դիմումներն աճե՞լ են, թե՞ նվազել, եւ ի՞նչ գործերով են հիմնականում դիմել։

- Գիտե՞ք որն է խնդիրը․ նախ Եվրոպական դատարան ավարտուն գործերով դիմումները հիմնականում տրվում են այն ժամանակ, երբ ներպետական բոլոր միջոցները սպառվում են, եւ այդպիսի իրավիճակներ մենք շատ չունենք այս պահի դրությամբ։ Բայց, իհարկե, մենք ունենք նաեւ դեպքեր, օրինակ՝ միջանկյալ միջոցի կիրառման վերաբերյալ որոշում, եւ դրա մասին հրապարակավ է հայտարարվել․ խոսքը վերաբերում է «Մայրապետյանն ընդդեմ Հայաստանի» գործին։ Այսինքն՝ կարծում եմ, որ Եվրոպական դատարանը՝ որպես իրավունքների պաշտպանության կարեւոր ատյան, շարունակում է իր արդիականությունը պահպանել։ Ուղղակի մենք պետք է միշտ հիշենք, որ Եվրոպական դատարանն իրենից ներկայացնում է լրացնող մեխանիզմ, այսինքն՝ լրացնում է մեր ներպետական մեխանիզմներին։ ԵԴ-ն այն ատյանն է, որտեղ հարցերը կարող են բարձրացվել բացառապես, երբ որ ներպետական միջոցները սպառված են, կամ հիմնավորվում է, որ պետական միջոցներն արդյունավետ չեն։