Վրաստանում գերլարված իրավիճակ է, նոր հեղափոխությունը բացառված չէ

«Հրապարակի» զրուցակիցը վրաց քաղաքագետ Գելա Վասաձեն է։

- Քանի օր է՝ Թբիլիսիում չեն դադարում բողոքի հուժկու ցույցերը՝ կապված իշխող կուսակցության կողմից կրկին խորհրդարան ներկայացված օտարերկրյա գործակալների մասին օրինագծի քննարկումների հետ, որն ուղեկցվում է քաղաքական եւ քաղաքացիական թեժ բանավեճերով, բախումներով։ Ի՞նչ իրավիճակ է այս պահին, ի՞նչ է ծրագրել ընդդիմությունն օրենքի վերջին՝ 3-րդ ընթերցումից առաջ։

- Այս պահին Թբիլիսիում հանրային լարվածության բարձր մակարդակ է. «Օտարերկրյա գործակալների» մասին օրինագծի քննարկման պատճառով սկիզբ առած բողոքի ակցիաները շարունակվում են։ Ընդդիմության եւ քաղաքացիական հասարակության ակտիվիստները սուր քննադատության են ենթարկում օրինագիծը՝ որպես խոսքի ազատության եւ հասարակական կազմակերպությունների անկախության սահմանափակման փորձ: Օրենքի երրորդ ընթերցման նախաշեմին ընդդիմությունը նախատեսում է ակտիվացնել բողոքի ակցիաները եւ լրացուցիչ միջոցառումներ կազմակերպել՝ հանրությանը մոբիլիզացնելու համար։ Հստակ ծրագրերը կարող են ներառել զանգվածային հանրահավաքներ, կոչեր միջազգային կազմակերպություններին եւ հնարավոր համակարգում այլ քաղաքական ուժերի հետ՝ իշխանության վրա ճնշում գործադրելու համար։ Իրավիճակը շարունակում է լարված մնալ, եւ հնարավոր է կոնֆլիկտի հետագա սրում։ Բողոքի ակցիան ունի հորիզոնական բնույթ, այն չունի մեկ կենտրոն։

- Որքանո՞վ է հավանական, որ կառավարությունը, խորհրդարանական մեծամասնությունը տեղի կտան ներքին ու արտաքին ճնշումներին եւ կհրաժարվեն օրենքի ընդունումից, որը «ռուսական» են կոչում։

- Իրադարձությունների նման հավանականության գնահատումը պահանջում է բազմաթիվ գործոնների վերլուծություն, այդ թվում՝ ներկայիս քաղաքական միջավայրը, հասարակական կարծիքը, նմանատիպ դեպքերի պատմությունը եւ օրենքի առանձնահատկությունն ու կարեւորությունը: Ենթադրելով, որ օրենքն էական ազդեցություն ունի ներքին կամ միջազգային հարաբերությունների վրա, ճնշումը կարող է նշանակալից լինել։ Կարեւոր է նաեւ դիտարկել խորհրդարանական մեծամասնության համախմբվածության աստիճանը եւ նրանց հավատարմությունն օրինագծի հիմքում ընկած սկզբունքներին։ Հասարակության մեջ ուժեղ քաղաքական կամքի եւ աջակցության պարագայում, կառավարությունն ու խորհրդարանը կարող են տեղի տալ ճնշումներին: Այնուամենայնիվ, եթե արտաքին ուժերի ճնշումն ուղեկցվում է ներքին դժգոհության եւ օրինագծի անբավարար աջակցության հետ, ապա դրա ընդունումից հրաժարվելու հավանականությունը մեծանում է։ Ամեն դեպքում, առանց կոնկրետ տվյալների ու կոնկրետ իրավիճակի խոր վերլուծության, դժվար է ճշգրիտ կանխատեսում տալը։

- Աղմկահարույց օրենքի հետ կապված՝ բոլոր կողմերի դիրքորոշումները հստակ են․ նախագահ Զուրաբիշվիլին, ընդդիմությունը, ԱՄՆ-ն, ԵՄ-ն, հավաքական Արեւմուտքը դեմ են օրինագծին, Եվրոպայում խոսվում է Վրաստանի ու իշխող վերնախավի դեմ «պատժամիջոցների» մասին։ Ի՞նչ սպասել այս իմաստով։ 

- Այս իրավիճակում, երբ առանցքային խաղացողները միջազգային ասպարեզում եւ երկրի ներսում արտահայտում են իրենց միաձայն դիրքորոշումը վիճահարույց օրինագծի դեմ, կարելի է սպասել, որ կուժեղանա Վրաստանի վրա դիվանագիտական ճնշումը։ Հաշվի առնելով Եվրոպայի կողմից պատժամիջոցների հնարավորության մասին հայտարարությունները՝ Վրաստանի իշխող վերնախավը պետք է լրջորեն մտածի նման օրենքի ընդունմանը հետամուտ լինելու հետեւանքների մասին։ Գուցե դա կհանգեցնի փոխզիջումների որոնման հարցում քաղաքական ռազմավարության վերանայման՝ միջազգային ասպարեզում մեկուսացումից եւ արեւմտյան գործընկերների աջակցության կորստից խուսափելու համար։ Ներքաղաքական գործընթացները նույնպես կարող են ակտիվանալ, ներառյալ՝ ընդդիմության ակտիվության աճը եւ հանրային դժգոհությունը, ինչը կարող է հանգեցնել երկրում քաղաքական փոփոխությունների:

- Այս ամենի ֆոնին սրվում է նախագահի եւ կառավարության միջեւ տարաձայնությունը։ Միջազգային գործընկերների հետ շփումներում, հրապարակային ելույթներում Զուրաբիշվիլին ասում է, որ երկրի համար խնդրահարույց է ոչ միայն օրակարգ բերված «ռուսական օրինագիծը», այլեւ Վրաստանի «ռուսական իշխանությունը»։

- Ընթացիկ իրադարձությունների լույսի ներքո Վրաստանի նախագահի եւ կառավարության հարաբերություններում նկատելի սրացում է նկատվում։ Նախագահ Զուրաբիշվիլին ակտիվորեն քննարկում է այս հարցը միջազգային հանդիպումների ժամանակ՝ ընդգծելով ոչ միայն վիճահարույց «ռուսական օրինագծի», այլեւ վրացական կառավարության վրա ռուսական ազդեցության վտանգը։ Սա վկայում է վրացական քաղաքական վերնախավի ներսում լուրջ պառակտումների մասին, ինչը կարող է էական հետեւանքներ ունենալ երկրի ներքին եւ արտաքին քաղաքականության վրա։ Իշխանությունների այս գործողությունների պատճառով վտանգված են Վրաստանի քաղաքական կայունությունը, երկրի ժողովրդավարական գործընթացները եւ ինտեգրումը միջազգային կառույցներին։

- Մոսկվան հակադարձել է մեղադրանքներին եւ նշել, որ պետք չէ տրվել Արեւմուտքի սադրանքներին ու կարծել, թե այս իրադարձություններում ռուսական հետք կա։ Ոչ մի երկրի ներքին գործերին միջամտելու հավակնություն չունենք՝ պնդում է ՌԴ-ն։ Դո՞ւք ինչ վարկած ունեք։

- Մոսկվան արդեն միջամտում է ու շատ ակտիվ է միջամտում։

- Վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեն օրերս սուր արտահայտվեց նախագահի մասին՝ նրան անվանելով դավաճան։ Մինչդեռ, ինչպես ցույց են տալիս վերջին զարգացումները, Թբիլիսիի գործընկերների ու Զուրաբիշվիլու հայացքները՝ աղմկահարույց օրենքի հետ կապված, համընկնում են։ Ո՞ւր կտանեն այս հակասությունները։

 - Պատմությունը կդատի, թե ով է այստեղ դավաճան, ով` հակառակը։

- Կոբախիձեն հիասթափված է Արեւմուտքից․ նրա պնդմամբ՝ կառուցողական երկխոսության եւ օրենքի հետ կապված հակափաստարկներ բերելու փոխարեն, միջազգային գործընկերները քննադատում են իշխող ուժին։ Նա Շառլ Միշելի հետ զրույցում ուշադրություն է հրավիրել «օտարերկրյա ֆինանսավորվող կազմակերպությունների ակտիվ ներգրավվածությանը՝ 2020-2023 թթ․ Վրաստանում հեղափոխությունների երկու փորձերին»: 

 - Եվ ի՞նչ։ Արեւմուտքն ու վրաց հասարակությունն էլ խոր հիասթափություն են հայտնել Կոբախիձեից։

- Որքանո՞վ է վտանգված ԵՄ անդամության թեկնածուի կարգավիճակ ունեցող Վրաստանի եվրոպական ապագան, արդյո՞ք այս իրադարձությունները կարող են հանգեցնել նոր հեղափոխության։

 - Անկասկած, վտանգված է, եւ, անկասկած, կարող է նման բան տեղի ունենալ։ Թեեւ սա անցանկալի սցենար է, այնուամենայնիվ, բոլորը հույս ունեն, որ հարցը կլուծվի հոկտեմբերին՝ ընտրությունների միջոցով։