Իսրայելում չկա տարկետում՝ կա գիտություն, Հայաստանում կա տարկետում՝ չկա գիտություն

«Զինվորական ծառայության եւ զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքի նոր նախագիծն այսօր, ամենայն հավանականությամբ, կքննարկվի ԱԺ-ում։ Մինչ բուհերի ուսանողներն ու դասախոսների որոշ հատված ընդվզում են Վիգեն Սարգսյանի բերած նախագծի դեմ, մասնավորապես այն դրույթի, որը բացառելու է ուսման հիմքով տարկետման իրավունքի տրամադրումը, ՀՀԿ-ական «դասալիքները», որոնք ժամանակին նույն պատրվակով ազատվել են ծառայությունից, այժմ ջերմորեն ողջունում են այս գաղափարը։ ՀՀԿ-ական պատգամավոր, 2004-ին ԵՊՀ ուսխորհրդի նախագահ Միհրան Հակոբյանն այն ժամանակ ակտիվ ընդդիմանում էր տարկետումը վերացնելու պաշտպանության նախարարի որոշման դեմ, հիմա ողջունում է։ Թե ինչու, լսեցինք Հակոբյանին։ Հիշեցնենք, որ նախագծով առաջարկվում է պարտադիր զինվորական ծառայության զորակոչից ուսումնառության նպատակով տարկետում տրամադրել միայն այն դեպքում, եթե Հայաստանում հավատարմագրված բուհերում բակալավրը կամ դիպլոմավորված մասնագետը, կամ ինտեգրված կրթական ծրագրով սովորող քաղաքացին պաշտպանության նախարարության հետ կնքում է քաղաքացիաիրավական բնույթի պայմանագիր՝ ուսումնառության ընթացքում ռազմական պատրաստություն անցնելու եւ ուսումնառության ավարտից հետո պաշտպանության նախարարության կողմից նշված վայրում եւ պայմաններում զինվորական ծառայություն անցնելու մասին։ Ընդ որում՝ այդ դեպքում ուսումնառությունից հետո քաղաքացին պարտավորվում է բանակում ծառայել ոչ թե 2, այլ արդեն 3 տարի։ Ըստ այդմ՝ քաղաքացուն տարկետում տրվում է մինչեւ ուսումնառության ավարտի օրը ներառյալ, սակայն ոչ ավելի, քան նրա 26 տարին լրանալու օրը:

- Դուք արդարացվա՞ծ եք համարում հիմա ուսանողների բողոքը նախագծի դեմ։

- Տարկետման վերացման խնդիրը չէ, նոր օրենքով նոր մոտեցում է սահմանվում, եթե մարդը ցանկանում է գիտության հետ կապ ունենալ, ապա կարող է ռազմարդյունաբերության ոլորտում աշխատել որպես գիտնական։

- Իսկ եթե այդ մարդը չի ցանկանում ռազմարդյունաբերության ոլորտում աշխատել, այլ բոլորովին այլ ոլորտում է ուզում։

- Գիտեք, ոչ բոլորն են ցանկանում, որ 18 տարին լրանալուց հետո գնան ծառայեն, բայց աշխարհում այդպես է, 18 տարին լրացավ, պետք է ծառայություն անցնի։ Հայաստանում, հաշվի առնելով անվտանգությունը, հաշվի առնելով մեր երկրում ստեղծված պայմանները, սա արդարացված մոտեցում է։ Խնդիրը ոչ պատերազմ, ոչ խաղաղություն վիճակը չէ, զինվորական ծառայությունը պահանջում է, որ նաեւ, այսպես կոչված, պահեստազորում շատ պատրաստված մարդիկ լինեն։ Միեւնույն ժամանակ օրենքը կարգավորում է մեկ այլ կարեւոր բան, այսուհետ դուրս է գալիս հասկացությունից այն մոտեցումը, որ «խաղաղ ժամանակ պիտանի չէ», այսուհետ, եթե խաղաղ ժամանակ պիտանի չէ, ապա պատերազմական ժամանակ եւս պիտանի չի լինելու, որովհետեւ թնդանոթի միս է դառնալու։

- Դուք ժամանակին ուսխորհուրդ էիք ղեկավարում, ուսման հիմքով տարկետման իրավունքից եք օգտվել, ինչո՞ւ պետք է հիմա հանվի այդ մոտեցումը։

- Խաղի կանոններն են այդպես եղել։ Ես ընդունվել եմ մագիստրատուրա, գերազանց եմ ընդունվել, ասպիրանտուրա եմ նաեւ ընդունվել, թեզ եմ պաշտպանել, այդ պրոցեսում է եղել։

- Այսինքն՝ հիմա կասկածո՞ւմ եք, որ գիտությամբ զբաղվելու ցանկություն ունեցող ուսանողներ եւս կան։

- Բացարձակապես, բայց ես տասը տարուց ավելի է՝ ասում եմ, որ կողմ եմ եղել, որ 18 տարեկանից հետո բանակ զորակոչեն, սա ասում է մի մարդ, որն օգտվել է այդ հնարավորությունից։

- Ի՞նչն է խանգարել, որ գնաք ծառայեք, եւ ի՞նչ կլիներ, եթե 18 տարին լրանալուց հետո բանակ գնայիք։

- Մեր ժամանակ նման մոտեցում չի եղել, գնալը ընտրել կամ ռազմարդյունաբերական ոլորտում աշխատելու, եթե ցանկանում ես գիտության հետ կապ ունենալ։ Մյուս կողմից՝ մի հատ ուսումնասիրություն է պետք անել՝ այդ պաշտպանածների քանի տոկոսն է մնացել ու բուհերում դասախոսություն կարդացել, քանի տոկոսն է զբաղվել գիտական աշխատանքով։

- Ամեն դեպքում, ձեր կուսակցությունում նման մարդկանց պակաս չկա՝ Տարոն Մարգարյան, Արմեն Աշոտյան եւ այլք, Դուք էլ, ի վերջո, պատգամավոր դարձաք։

- Ես զբաղվում եմ գիտամանկավարժական աշխատանքով, ես 2008 թվականին եմ պաշտպանել, 2009-ից մինչ օրս լսարան եմ մտնում, ԵՊՀ դասախոս եմ։

- Դուք, հավանաբար, Ձեր կուսակիցների կենսագրությունում եք նման օրինաչափություն նկատել, որ դասալիքության համար ուսումնառությունն են պատճառ դարձրել։

- Իհարկե՝ կա, չեմ կարող հերքել, ես միայն իմ մասով կարող եմ պնդել, որ շահարկման թեմա չի կարող լինել, որովհետեւ իմ կատարած աշխատանքի, հոդվածների որակը բոլորը տեսել են, բաց աղբյուրներ կան, բոլորը կարող են տեսնել։ Բոլորին համահարթեցման սկզբունքով պետք չէ դիտարկել։ Ի վերջո, ես 2004 թվականին ԵՊՀ-ի լավագույն ուսանողն եմ եղել։ Ի դեպ, 2004-ին, երբ կրկին այս թեմայով ակտիվ շարժումներ էին, եւ ես էլ դրա մասնակիցն եմ եղել, նման լուծումներ չկային։

- Բայց ինչո՞ւ Ձեզ կարելի էր չպարտադրել, որ գնայիք ռազմարդյունաբերական ոլորտ, իսկ հիմա կարելի է պարտադրել, այլընտրանք չթողնել։

- Ես անկեղծորեն կարող եմ ասել, որ դեռ մի բան էլ ուշացել ենք, շատ շուտվանից պետք է նման լուծում գտնեինք։ Ես 2000 թվականին եմ համալսարան ընդունվել եւ 2004-ին էլ էի ասում, որ դեմ չեմ 18 տարին լրանալուց հետո ծառայել, բայց չկային ոչ մի խաղի կանոններ, իհարկե, կլինեն մարդիկ, որոնք դժգոհ կլինեն, բայց դե՝ կյանքն է այդպիսին։ Իրականում խնդիրը մի քանի ասպիրանտների հարցը չէ, այդ թվաքանակն այնքան քիչ է՝ 50-60 հոգի, որ նրանցով անվտանգության եւ այլ հարցեր չեն լուծվում, փոխարենը սա սկզբունք է, որով պետք է առաջնորդվենք։

- Նույն ԵՊՀ դասախոսական կազմի ներկայացուցիչներն այնուամենայնիվ պնդում են, որ գիտության ոլորտը կտուժի։

- Շատ վիճելի հարց է։ Տեսեք, Իսրայելում չկա տարկետում՝ կա գիտություն, Հայաստանում կա տարկետում՝ գիտությունն ի՞նչ վիճակում է, վիճելի վիճակում։ Ինչքանո՞վ սա կնպաստի, մենք առանձնապես գիտական մի պետություն էլ չենք, ցավոք, եւ ասպիրանտներով չէ, որ խնդիրը լուծում ենք։ Պիտի հետազոտություն արվեր, եւ հասկանայինք, օրինակ, թե քանիսն են օգտվել տարկետման իրավունքից եւ հետո զբաղվել գիտությամբ։ Ես շատ օրինակներ գիտեմ, որ պաշտպանել են ու թողել գնացել։ Ի դեպ, ո՛չ ծանոթով են ընդունվել, ո՛չ բարեխոսել են իրենց համար։

- Դա արդեն ուրիշ խնդիր է, երբ գիտությամբ չեն ցանկանում զբաղվել։

- Այո, թե իրականում որն է պատճառը, որ հետո չեն ուզում գիտությամբ զբաղվել, դա պետք է վերացնել, մեզ ֆունդամենտալ բարեփոխումներ են պետք։

Լուսինե ՇԱՀՎԵՐԴՅԱՆ