Դուռը բարձր թակեցին, ու մի օրով խլացանք. ի՜նչ լավ էր

Արտագաղթ չկա:
Քանդեք ճամպրուկներս:
Տուփիս ծածկն ամուր
Փակեք ինձ վրա:

- Էս էլ դրամը,- ասում եմ ու տաքսու դուռը շրխկացնում մի հուզմունքով, որից առեղծվածային միայն կյանքը կարող է լինել: Որից զգայական` միայն գրողի կյանքը:
Կրունկներով թխկթխկացնում եմ սալիկներին. կրունկը մեկ սալիկին է թխկում, մեկ խրվում է սալիկների փոշեթաթախ արանքը ու էլ չի թրխկալու: Մեկը խրվում է, մեկը թխկում, ու էսպես ես ու ոտքերս հասնում ենք Կամերային թատրոնի մուտքի մոտ: Էստեղ էսօր գրքի շնորհանդես է լինելու` Դիանա Համբարձումյան գրողի «Դուռը թակում են» վեպը պիտի թակի դռները: Ու էդ դռներից որը կբացվի, նրա վրա էլ թակոցը թխկթխկալիս մարելու է: Էս էլ գիտի էս վեպը, ու էջից էջ կարոտն է խոսում, չբացվող դռների կարոտը, անցած-գնացած Հայաստանի կարոտը, սովող հողի կարոտը, մաշվող երկրի կարոտը:

Ու ներկայիս անդիմության վկայությունն է էս գիրքը` ինչու պիտի անցյալը կարոտես, կարոտես էն երկիրը, որի յուղն ու կարագը էջերից կաթում են, որի ասուխոսը էջերից կանչում է, եթե ներկան սիրելի լինի: Չի լինում էդպես: Եթե կարոտում ես անցյալը, ուրեմն, ներկան զահլադ տարել է, ու սերդ անցյալն է դառնում, որովհետեւ, եթե սիրտդ սիրել է ուզում, սիրելու բան մի տեղ պիտի գտնես:

Թատրոնի դռնից ներս սեղանիկն է` «Դուռը թակում են»-ի փնջերը վրան շարված, ու դեռ երբեք ծաղիկ հավաքելն էսքան հեշտ չի եղել: Հոպ, ու վերցնում ես, ու երկրի մեղրն ու կարագը էջերից հոսում են, լողացնում Կամերայինի նոր լվացված հատակը, ու երկրից հեռացողի աչքը հետդարձի ճամփին է: Ու էդ մեղր ու կարագի մեջ կռություն կա ու ամրություն, գրողի միտքը, սիրտն ու փորձառությունը երեւում են էջերի արանքից, հորդում բառի հանդեպ հարգանքի երակից, ու զարմանում ես` ո՞ր կողմից է էդ ամենն աչքդ մտնում, բայց մտնում է ու որ մտնում է, ապշեցնում է իր չափերով: Հսկայական են էդ չափերը:
Ու Կամերայինում շարված են ճամպրուկները` դեպի դուռը գնացող ու դռնից ներս եկող համաչափ շարքով: Արտագաղթն արգելվում է այսուհետ: Նոր տեսակի վիզաներ են բաժանում. դրանք արգելում են արտագաղթել երկրից, ու անհանգստացած ճշտում ես` գոնե ճամփորդել կարելի՞ է, թե՞ ոչ, որովհետեւ, էհ, մարդ ես, գուցե մի օր աշխարհն իր դուռը բացի քո առջեւ, ու անհարմար բան չստացվի, որ ստիպված ասես` չէ:

Ճամփորդել կարելի է, ասում է «Դուռը թակում են»-ի դարբինը: Դե, ուրեմն, էս ճամպրուկները քանդելու ժամանակն է: Միջինը դասավորենք Կամերայինի, այ, էս նստարանին, այ, էս պատի տակ շարենք: Հրես, արտագաղթն էսօր արգելվեց, մեկ էլ կտեսնես` ներգաղթը պարտադիր սարքեցին:

Ու քայլում են ծաղիկների փնջերը` մարդկային ոտնահետքերով: Գիրքը ճամփորդում է ձեռքներին: Եթե շուրջդ նայես, մարդուն կմոռանաս ու միայն գիրքը կնկատես, որ էսօր շնչավորված թեւածում է, ու էսօր, որ օրերից միայն մի օր է, գիրքն ամենազոր է, ու գրքի հոտն է հավաքել մարդկանց Կամերայինում:

Էստեղ` գրքի էս օրը, տրամաբանությունը ջախջախված է, մտացածինն իրական է դարձել, ու իրականը դուրս է մղվել Կամերայինի պատերից: Ու համբարձումյանական տոնախմբություն է այսօր, տոն, որ Կամերայինի դուռը ծեծելիս սիրտդ է լցվում: Ենթագիտակցությունն է իշխում այսօր, ու ենթագիտակցության մեջ իշխում է գիրքը: Էս մի օրը: Իսկ վաղը…

Վաղը կիշխի անդադրում, հավերժ անավարտ աշխատանքը: Հացի խնդիրը կճնշի «Դռան թակոցից» կաթող, անհետացող երկրի կարոտը, ու հացի խնդիրը կների արտագաղթը:

Աստղիկ ՍԱՐԳՍՅԱՆ