Էլիզա Մխիթարյան. Կարճ պատմվածքներ

Արհամարհանք

2050 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Գասպարը մահացավ։
Դիահերձարանում Գասպարի որդուց գումար ուզեցին՝ մահացածին լողացնելու եւ հագցնելու համար։ Որդին, որ մեծացել էր առանց հոր, որ Գասպարի անունն իմացել էր տակավին 20 տարեկան դառնալուց հետո, վճարեց հորը լողացնելու եւ հագցնելու գումարն ու անցավ հոգեհանգստի արարողությունը կազմակերպելու հարցերին։
Հոգեհանգստին ոչ ոք լաց չէր լինում, բացի հարեւան Գրիգորից։ Թաղում «Գիժ» մականունով հայտնի այս մարդը ձմեռները հագնվում էր շատ թեթեւ եւ ի հակառակ դրան՝ ամռան տապին կտեսնեիր հաստ վերարկուն հագը։ Գրիգորն ասում էր՝ արեւից մրսում եմ, ձյունից՝ շոգում։
Գասպարին թաղեցին։
Ուշ էր, բայց կյանքի վերջին տարիներին Գասպարը հասկացել էր, որ ամենաստոր հանցագործի համար անգամ ինքնապախարակումն այլեւս փրկություն չէ, եթե տան դատարկ պատերի երակներում սառել է ափսոսանքը։
Գասպարի մեծացված նկարը դրված էր շրջանակի մեջ՝ հենած աթոռի թիկնակին։ Նկարն անընդհատ սահում էր եւ թարս երեսով ընկնում աթոռի նստատեղին։ Որդին մոտեցավ, որ նկարը վերցնի ու կախի պատից, կինն ասաց․
- Հիմա էս նկարը որպես ի՞նչ պիտի կախենք մեր տանը, նա քեզ ի՞նչ հայր, թող գոհ լինի, որ անտեր մեռել չեղավ, թաղող ունեցավ։
Գրիգորը, որ Գասպարի հարեւանն էր, ում Գասպարը գիժ չէր համարում եւ հասկանում էր, թե ոնց կարելի է արեւից մրսել ու ձյունից շոգել, գրկեց Գասպարի նկարն ու շրջվեց, որ գնա։ Որդին հարցրեց․
- Գրիգոր քեռի, ի՞նչ ես անում։
Գրիգորը ժպտաց, հայացքն ուղղեց Գասպարին ու ասաց․
- Տանում եմ իմ տուն, քեզնից ամաչում է…

Կոպեկը

Բանկի դռան դիմաց պառկել էր Շավարշը:
Շավարշ պապը, որ էն թվերին աշխատում էր, փող էր հավաքել ու տվել բանկին, որ օր ծերության լենուբոլ ապրեր, էսօր պառկել է նույն բանկի դռների առաջ:
Բանկ գնացող-գալացողները գիտեին, թե բոմժ ա, եկել պառկել ա շեմքին, փող ա մուրում: Վրայով անցնում էին ու մտնում ներս: Բանկի կառավարիչը հո լավ գիտեր Շավարշի ցավը, էն թվերին, երբ դեռ փողը չէր փոխվել, ինքն իր ձեռքով սարքեց Շավարշի կնիժկեն, ասաց, որ բարեկեցիկ ապագայի թուղթն է տալիս։
Փողը փոխվեց: Պետությունն անկախացավ: Շավարշի կյանք էդ ապագան չեկավ, թուղթը մնաց։
Բանկի շեմքի առաջ պառկած Շավարշի կողքը կոպեկներ էին գցում։
Շավարշը գլուխը բարձրացրեց, տեսավ ողորմությունն ու վեր կացավ տեղից։ Պատուհանից կառավարիչը նայում էր Շավարշի հուսահատ դեմքին։
- Տանդ մեջ որ մի բան գետնին է, կռանում վերցնում ես, տանդ շեմքին որ մի քիչ փոշի է նստում, դուրս ես գալիս ու մաքրում, բայց շեմքից այն կողմ ինչքան էլ զիբիլ լինի, վրայով անցնում ես ու գնում։ Շեմքից այն կողմ զիբիլի համար պատասխանատու չես, քոնը չէ։ Էսպես սովորեցրին մեզ, որ դռան առաջ մի քիչ բարձր շեմք սարքենք ու կտոր քցենք՝ ոտքերը մաքրելու համար։ Ես ո՞վ եմ։ Վրայովս անցնում են, կողքս կոպեկ թողնում, գինս է,- ատամները սեղմեց ու լռեց Շավարշը։
Շեմքին գցած ողորմություն-կոպեկները ոտքով մի կողմ հրեց, մաքրեց բանկի շեմքն էդ փողից ու նորից պառկեց դռան դիմաց, որովհետեւ էդ կոպեկների համար Շավարշը պատասխանատու չէ, ով ուզում է, թող կռանա ու հավաքի…

Ողորմածություն

Մ․թ․ա․ 3041-ին այդ պառավը պիտի մահանար։
Ամեն կիրակի, ատրուշանի առաջ ծնկած, նա աղոթում էր Աստծուն։ Քրմապետը, որ նկատել էր, թե ինչպես է պառավը տաճարի ներսում շշնջում «ողորմածություն» բառը, մի օր մոտեցավ զառամած կնոջն ու հարցրեց, թե այդ ինչ է անվերջ կրկնում քթի տակ։
Պառավը չընդհատեց աղոթքը՝ հարցին պատասխանելու համար, իսկ երբ կանգնեց ու նայեց քրմապետի դեմքին, տեսավ դիվոտած հայացք․ հարցասիրությունը նրան ստիպել էր ծնկած պառավի կողքին սպասել երկար։ 
Պառավը, որ մտապահել էր հարցը, որ չվեհերեց քրմապետի դիվոտած դեմքից, հանդարտ ձայնով՝ առանց քողարկելու դավանությունը, որ պիտի ստեղծվեր հազարամյակներ հետո, պատասխանեց․
- Ողորմածությունը, քրմապետ, այն է, ինչ խնդրում են բագինին պառկող շնչավորներն ամեն երկուշաբթի…
Պառավը քայլեց դեպի տաճարի դուռը։ Քրմապետը, որ նայում էր պառավին մտասեւեռ, բղավեց․
- Իսկ դու ինչո՞ւ ես խնդրում ողորմածություն, չէ՞ որ քեզ չի սպառնում հայտնվել բագինին։
Պառավը հազիվ լսելի ձայնով պատասխանեց քրմապետին․
- Որպեսզի այդ բառն արտասանելով հանդերձ՝ կարողանամ ամեն կիրակի դուրս գալ տաճարից անվնաս՝ այնպես, ինչպես այս կիրակի… 
Քրմապետը լսեց խոսքերը։ Պառավը դուրս եկավ տաճարից եւ քայլեց դեպի իր փայտաշեն հյուղակը։

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ