Վիկան

Վիկային հանդիպեցի անցած ամառ` 55 համարի երթուղայինի մեջ։ Սա Երիտասարդականից մինչեւ 2-րդ մասիվի հանրակացարան տանող ամենակարճ երթուղին է։ Անգամ կեսօրվա շոգին մեքենան շարժվում է այն ժամանակ, երբ ծայրից ծայր լցվում է հեւասպառ ու քրտնած ուղեւորներով։ Անծածկ, անծառ ասֆալտի վրա 55-ն իր ներսի ուղեւորներով այնքան է տաքանում, որ թվում է՝ ուր որ է օդում մի բան կպայթի․ կամ երթուղայինն իր գազի բալոններով, կամ մարդիկ իրենց անվերջ հոգոցներով։ Ու մինչեւ այդ պայթյունը, ստիպված ես մեքենայի պատուհանից հետեւել շաուրմա պատրաստող տղամարդու ձեռքի շարժումներին, «Հագուստի աշխարհի» ցուցափեղկի կրծկալները շուռումուռ տվող հաճախորդներին, հետո սպասել, մինչեւ վարորդներից մեկն աջ ու ձախ թքելով կգա, թրջած թաշկինակը կփաթաթի վզին, կհաշվի ուղեւորներին ու նորից, անջուր կոկորդիլոսի նման, կգնա կծվարի իր քարին։ 

Վիկան 55 համարի երթուղային բարձրացավ այդպիսի մի օր՝ կեսօրի ամենաթեժ պահին, երբ մեքենայի ներսում շնչելու օդ չկար, կարծես դա էլ քիչ էր՝ եկավ ու ուղիղ կողքս նստեց՝ ամենավերջում։ Նա բավականին արիստոկրատ տեսք ուներ, նման այն կանանց, ովքեր դեռ խնամքով շարունակում են կրել իրենց երիտասարդության վերնաշապիկները, դարսերով զգեստները, թռչունների պատկերներով կրծքազարդերը։ Վիկան հագնված էր այդ կերպ՝ հնաոճ, բայց ճաշակով։ Առաջինը, ինչ մտածեցի նրա մասին՝ թոշակի անցած դպրոցի ուսուցչուհի է։ Կարճ սանրվածքով, վառ շրթներկով, նուրբ, բայց արտահայտիչ դիմագծերով 50-ին մոտ կին էր Վիկան, որն ամառվա այդ շոգի համար բավականին փակ էր հագնված, ինչպես վայել է երբեմնի օրիորդներին։

Չգիտեմ ինչպես, բայց սկսեցինք խոսել՝ սկզբում շոգից, հետո միմյանց արդուզարդից, ի վերջո՝ ծանոթացանք․ Վիկա՝ Սոնա, Սոնա՝ Վիկա։ Սկզբում նա էր ինձ հարցեր տալիս՝ ով եմ, ինչ եմ անում, որտեղ եմ ապրում, քանի տարեկան եմ, ամուսնացած եմ, երեխաներ ունեմ, բա խի...։ Հետո ես սկսեցի նույն հաջորդականությամբ՝ ով է, ինչ է անում, որտեղ է ապրում, քանի տարեկան է, ամուսնացած է, երեխաներ ունի, բա խի...։ Պարզվեց՝ մասիվի հանրակացարանում է ապրում Վիկան, այնտեղ, որտեղ 55-ի վերջին կանգառն է, 58 տարեկան է, ամուսնացած չէ, երեխաներ էլ չունի, բայց ունի հիվանդ ծնողներ, որոնց այցելության է գնում ու հիմա արդեն ինքն էլ լավ չէ, առողջական խնդիրներից բացի, ունի նաեւ ֆինանսական խնդիրներ։ Հանրակացարանի մի փոքր սենյակում, որտեղ ապրում է, վարձի դիմաց մաքրություն է անում ու վերջ։ Իսկ ես կարծում էի ուսուցչուհի՜ է...։ Այդտեղ նա աչքերը լցրեց ու հիշեց, թե ինչ բարեկեցիկ կյանքով էին ապրում սովետի ժամանակ, ու թե ինչքան երկրպագուներ ուներ ինքը։

55-ը շարժվեց։ Վիկան ինձ ավելի մոտ նստեց ու մի քիչ շշուկով սկսեց։ Նա խոսում էր արագ-արագ, կարծես տարիներով կուտակված հույզերը հենց նոր դատարկելու հնարավորություն էր ստացել։ Վիկան պատմում է Նրա մասին՝ իր կյանքի առաջին ու միակ սիրո մասին, պատմում է, հուզվում, գլուխը փախցնում, հետո, երբ աչքերի արցունքները կարողանում է կուլ տալ, նորից հակվում է ինձ ու շարունակում պատմությունը։ Ասում է. «Նա էլ ինձ էր սիրում, որոշել էինք սովորելուց հետո ամուսնանալ, բայց իր ծնողներն ավելի լավ թեկնածու գտան, ամուսնացրին, ու ես իրան էլ չտեսա»։

Նա մանրամասների մեջ չի խորանում, ես էլ չեմ հարցնում։ 55-ը մասիվի դիքը արագ է բարձրանում, դրանից 7 րոպե հետո արդեն տանն ես, իսկ պատմությունը կիսատ թողնել ոչ նա է ուզում, ոչ ես։ Վիկան պատմում է, որ դրանից հետո ծնողները, ընկերները էլ ում հետ ասես փորձեցին իրեն ամուսնացնել, բայց չստացվեց։ Հետո, որպեսզի ավելի լավ իրեն հասկանամ, մի տղայի մասին է հիշում. «Առեւտրական էր, ծնողներս շատ էին հավանել, ամեն ինչ անում էին, որ հետն ամուսնանամ, բայց սիրտս չէր կպնում, ներքեւի էս շրթունքը չկար, ներս ընկած էր, դու պատկերացնո՞ւմ ես, տենց ո՞նց կարայի ես իրան համբուրեի...»։ Վիկան ինձ ասում է՝ դու էլ ես աղջիկ, հասկանում ես ինչ նկատի ունեմ։ Ասում եմ՝ հասկանում եմ, ասում է՝ տեսնո՞ւմ ես..., իսկ մերոնք չէին հասկանում, ախր, ես չէի կարող էդ անպռոշին սիրել։ Հետո ձեռքով ներքեւի շրթունքը ներս է խցկում, որ ինձ համար ավելի պատկերավոր լինի, ու ինքն իր մտքերից կարծես փշաքաղվում է։

Մի պահ լռում ենք, հերթական կանգառում շունչ ենք առնում նաեւ մենք։ Վիկան հանկարծ նայում է ժամին ու կտրուկ արձագանքում՝ ուշացա՜...։ Հարցնում եմ՝ ինչ-որ բա՞ն է եղել, ասում է՝ մինչեւ ծնողներին տեսնելը պետք է նաեւ Նրան այցելի։ Իմ հարցական հայացքին գլխով դրական պատասխան է տալիս ու արագի մեջ պատմում, որ մի տարի առաջ է Նրան հանդիպել, հազիվ են անցած տարիների մեջ իրար ճանաչել, 30 տարի անց Նա մենակ է վերադարձել Երեւան, առանց ընտանիքի, սիրտը վատ է, այստեղ վիրահատել են, ու հիմա տանը պառկած է՝ խնամքի կարիք ունի։ Լռությունն ինչ-որ կերպ խախտելու համար հարցնում եմ՝ ո՞նց է հասցնում, ասում է՝ Նա ու նրա ընտանիքը մեր հարեւաններն էին։ Նա հիմա արդեն ամեն առավոտ ծնողներին այցելելուց բացի կեսօրին այցելում է նաեւ Նրան, իսկ երեկոյան հոգնած վերադառնում իր տուն՝ հանրակացարան։

Վիկան մի քիչ մոտենում է ինձ ու ականջիս բազմանշանակ փսփսում․ «Մեր մեջ ոչ մի բան չի եղել, միայն պաչիկ- մաչիկ...», կարծես հասկացնելով, որ պատճառը բոլորովին էլ այն չէ, որ Նրա սիրտը չէր դիմանա, այլ որովհետեւ իրենց ժամանակն արդեն անցել է։ «Էս տարիքում էլ ի՞նչ...»,- օդի մեջ ձեռքը շարժում է Վիկան ու հայացքը հառում պայուսակիս ու կոշիկներիս, հետո արագի մեջ վրա բերում՝ լավն են, ես էլ կուզեի, ու կարծես իր խնդրանքին ինձ նախապատրաստելու համար ցույց է տալիս իր հնաոճ պայուսակն ու կոշիկները։ «20 տարուց ավել է՝ նույն շորերն ու կոշիկներն եմ հագնում, ամեն օր էս նույն շորերով եմ Նրա մոտ գնում... արդեն հոգնել եմ... եթե ունես պայուսակ... կամ շոր, որ կարող ես... ինձ զանգիր...»,- մի քիչ ամաչելով, մտքերը կիսատ արտահայտելով՝ ասում է Վիկան։ Ես չեմ թողնում, որ նա շարունակի, ասում եմ՝ սիրով, արագ հեռախոսիս մեջ ֆիքսում եմ նրա համարը, խոստանում մի քանի օրից զանգել ու իջնում եմ 55-ից։

Մի քանի օրից զանգում եմ Վիկային։ Անակնկալի է գալիս, ու նույնիսկ մի պահ թվում է, թե հազիվ է ինձ տեղը բերում։ Պայմանավորվում ենք հանդիպել հանրակացարանի մոտ։ Վիկային տանում եմ իմ պայուսակներից մեկը, քրոջս զույգ կոշիկներից, մորս արեւածաղիկներով սարաֆանն ու մի քանի բլուզ։ Հանրակացարանի դիմացի կանգառում կանգնած՝ սպասում եմ։ Նա գալիս է, բայց ոչ այն ուսուցչուհու կերպարով, որ առաջին անգամ տեսա 55-ի մեջ։ Նա գալիս է բարակ մի շալի մեջ փաթաթված, բաց ոտնամաններով, քստքստացնելով անցնում է փողոցն ու այդպես կծկված՝ մի քիչ հեռվում, իմ դիմաց կանգնում։ Բարեւում ենք, վերցնում է տոպրակը, շնորհակալություն հայտնում ու մի քիչ շփոթված ներողություն խնդրում, որ չի կարող հյուր կանչել, հիմա իր աշխատանքային ժամն է, ու մաքրություն է անում ամբողջ հարկում։ Հրաժեշտ ենք տալիս իրար, Վիկան նույն քստքստոցով անցնում է փողոցն ու հեռանում։

Ես երկար նայում եմ նրա հետեւից ու մտածում՝ արեւածաղիկներով սարաֆանը հագով կլինի՞, թե՞ ոչ, հաստատ կլինի, չափերը նույնն են: Քայլում եմ ու մտովի պատկերացնում Վիկային, թե ինչպես վաղն իր աղջկական թեթեւությամբ կգնա Նրան տեսակցության, արեւածաղիկները հագին, իր աչքերի պես մեծ, տաք, թաց...։ Ի՜նչ տխուր է կյանքդ ապրել սպասումների մեջ, երբ մեջդ սեր կա։ Տեսնես քանի՞ հոգու մեջ ես փնտրել Նրան, ինչքա՞ն ես սպասել, մինչեւ դադարել ես սպասելուց, այդ ո՞նց եղավ, որ երազանքներդ ոչ մեկի հագով չեղան, եւ հիմա ո՞նց ես կարողանում պաչիկներով ապրել, երբ մի ամբողջ չապրած կյանք ես բաց թողել։ Չգիտեմ՝ Վիկան այդ հարցերի մասին օրվա մեջ քանի՞ անգամ է մտածում եւ մտածո՞ւմ է արդյոք, թե՞ օրվա հոգսերի մեջ լռեցնում է իր միջի աղջկան։

Դրանից հետո էլ չտեսա Վիկային, անընդհատ հայացքով փնտրում եմ նրան 55-ի մեջ, հանրակացարանի կանգառում, բայց չկա, չի երեւում, ու նորից ամեն անգամ, առանց հուզվելու չեմ կարողանում մտածել Վիկայի մասին. ո՞ւր է հիմա, ի՞նչ է անում, Նրա հե՞տ է, թե՞ ընտելացել է իր սպասումներին։

Օգոստոս, 2015թ.