Մոտ ժամանակներս որոշ իրավապաշտպան միջազգային կառույցներից կլսենք կոնկրետ գնահատականներ

Տպավորություն է, թե «ժողովրդավարության բաստիոն» Հայաստանում ինչ-որ շրջանակների կողմից հստակ քաղբանտարկյալների թիվ է նախատեսված` մեկի խափանման միջոց կալանքը փոխվում է, հաջորդ օրը պարզվում է, որ մեկ այլ ընդդիմադիր քաղաքական գործչի են կալանավորել: Հայաստանում բոլոր քաղբանտարկյալները մեկ «հանցանք» են գործել` ֆեյսբուքում բռնության կոչեր են արել, զանգվածային անկարգություններ են հրահրել, հրապարակներում ելույթ են ունեցել կամ էլ առավելագույնը` ոստիկանի են «ծեծել»: Իրավապաշտպան Ավետիք Իշխանյանն, օրինակ, «մահ դավաճաններին» գրառման համար է հետապնդվում: Օրեր առաջ էլ արցախցի ակտիվիստ Տաթևիկ Վիրաբյանի` Տաթև Արցախի կալանքը փոխարինվեց տնային կալանքի, սակայն փաստաբան Արսեն Բաբայանի ֆեյսբուքյան էջից տեղեկացանք, որ բազում հիվանդություններ ունեցող արցախցի կինը, ով նաև երկու անչափահասների միայնակ մայր է, կալանավայրից դուրս կգա միայն նոյեմբերի 21-ին:

«Հրապարակը» զրուցել է փաստաբան Երվանդ Վարոսյանի հետ:

- Հայաստանում բացառապես ընդդիմադիր հայացքներ ունեցող հասարակական-քաղաքական գործիչներն են կալանավորվում ֆեյսբուքում բռնության կոչեր անելու, զանգվածային անկարգություններ հրահրելու համար: Իրավաչա՞փ է նման դեպքերում կալանքն ընտրել որպես խափանման միջոց: Օրերս էլ տեղեկացանք, որ Տաթև Արցախի կալանքը փոխվեց` տնային կալանքի, սակայն նա մինչև նոյեմբերի 21-ը մնալու է կալանավայրում:

- Վերջից սկսենք. ցանկացած կալանավորված անձի Դատախազությունն իրավասու է ազատ արձակել: Սա եկեք ֆիքսենք: Ձեր նշած անձի պարագայում փաստ է, որ չի իրականացվել ազատ արձակելու որոշումը և սա ևս մեկ անգամ ցույց է տալիս, որ կալանավորումները, հատկապես քաղաքական հետապնդումների պարագայում, կիրառվում են ոչ թե կոնկրետ որպես խափանման միջոցներ, այլ որպես պատժի տեսակներ: Այսինքն` կալանքը կիրառվում է անձանց կոնկրետ պատժելու համար: Առհասարակ գրառումների և խոսքի համար հետապնդումները դատապարտելի են: Խնդրահարույց են անգամ Քրեական օրենսգրքի այն նորմերը, որոնք իրավական որոշակիության տեսանկյունից են դիտարկվում: Խոսքի ազատությունը սահմանափակելու տեսանկյունից դրանք հակասում են սահմանադրությանը: Բայց այն, ինչ կիրառվում է իրավական պրակտիկայում շատ ավելի մտահոգիչ է: Այո, խտրական վերաբերմունք կա կոնկրետ խմբերի նկատամամբ: Նման կերպ վարվում են բացառապես ընդդիմադիրների հանդեպ և կալանքն ընտրվում է որպես խափանման միջոց միայն նրանց նկատմամբ, ովքեր դեմ են այս իշխանություններին: Դա ակնհայտ է: Իշխանությունները փորձում են լռեցնել իրենց բոլոր քննադատներին, ընդդիմախոսներին: Կարծում եմ` չկա մի մարդ, ով չի տեսնում այս պարզ իրողությունները:

-  Ձեր կարծիքով` եթե դատարանը Տաթև Արցախին ազատելու որոշում է կայացրել, ինչու են նրան կալանքի տակ պահում:

- Հստակ որոշմանը ծանոթ չեմ, սակայն նման որոշում իրավական տեսանկյունից կարող է լինել, քանի որ նախորդ անգամ անձի նկատմամբ կալանքը սահմանվել էր մինչև նշված ամսաթիվը, կալանքը երկարացնելու քննարկման ժամանակ էլ դատարանը որոշել է տնային կալանքով փոխարինել կոնկրետ կալանքը: Դա նշանակում է, որ դատարանի նախորդ վճիռը դեռևս կարող է ուժի մեջ լինել, բայց մյուս կողմից էլ ունենալով ակնհայտ դատական ակտ, որ անձի փախանման միջոցը փոխվում է, չեմ տեսնում գեթ մեկ տրամաբանություն, որ Դատախազությունը փորձում է Տաթև Արցախին պահել կալանքի տակ:

- Նշում եք, որ գրառումների համար կալանավորելը հակասահմանադրական է: Ի՞նչ կարող է իրավաբանական հանրույթն անել այս դեպքում: Ինչո՞ւ ՍԴ չեք դիմում:

- Ես որևէ արդյունավետ իրավական միջոց, ցավոք, չգիտեմ, բացի Եվրոպական դատարան գանգատ ներկայացնելուց: Սահմանադրական դատարան դիմելու համար նախ պետք է Սահմանադրական դատարան ունենալ` որպես այդպիսին: ՍԴ դիմելը չեմ համարում արդյունավետ իրավական միջոց: Մնացած դատական ատյանների դեպքում էլ նախ անհրաժեշտ է դրանք սպառել, որպեսզի հետագայում հնարավորություն լինի դիմել Եվրոպական դատարան:

- Այսինքն` ՍԴ-ն և՞ս իշխանությունների ձեռքին մահակ է:

- Սահմանադրական դատարանի համար «մարտերը» 2020 թվականին ավարտվեցին:

- Եվրոպական դատարանից բացի չկա՞ն այլ միջազգային կառույցներ, որոնց արժե դիմել:

- Բնականաբար միջազգային կառույցների գնահատականներում գերակա է քաղաքական տարրը, նրանք ամեն ինչ անցկացնում են քաղաքական պրիզմայով, սակայն ամեն դեպքում կարծում եմ, որ կան միջազգային կառույցներ, որոնք անգամ քաղաքական տարրը հաշվի առնելով` խոսքի համար քաղաքացիներին հետապնդելու դեպքերով գնահատականներ հնչեցնելու են, որովհետև իրավիճակը բավականին ցցուն է: Ակնկալում եմ, որ մոտ ժամանակներս որոշ իրավապաշտպան միջազգային կառույցներից կլսենք կոնկրետ գնահատականներ:

- Ո՞ր կառույցներից եք արձագանք ակնկալում:

- «Հյուման Ռայթս Ուոթչը» և «Ֆրիդըմ Հաուսը» կարծում եմ կարձագանքեն, հակառակ դեպքում, կարող են առավել պատվազրկվել:

- Վերոնշյալ կառույցներին ո՞վ է դիմել, եւ ինչպե՞ս է որոշվում, թե որն է բռնության կոչը:

- Պահանջ կա, որպեսզի Քրեական օրենսգրքով նախատեսված նորմերը լինեն որոշակի: Եթե որոշակի լինեին Ձեր մոտ, ինձ մոտ` տարակարծություններ չէին առաջանա: Մեր պարագայում հանրահռչակ հոդվածները, որոնք ներառված են Քրեական օրենգրքում իրավական առումով այնքան անորոշ են, որ ամեն բան թողնվում է մեկնաբանության դաշտում: Բռնության կոչը պետք է հստակ լինի, նկարագիր պետք է լինի, նկարագիրն էլ իր մեջ պետք է ռեալություն պարունակի, որպեսզի այն աստիճան վտանգավոր դառնա, որ դրա համար անձին պատասխանատվության ենթարկեն: Հայաստանում, ցավոք, այդպես չէ: Եկեք դիտարկենք Ավետիք Իշխանյանի գործը: Նրա գրառման մեջ բռնության կոչ ընդհանրապես չկա: Եթե անգամ նրա գրառումն ամբողջ կոնտեքստում ենք դիտարկում, նույնիսկ այդ դեպքում գրառումը քաղաքական գործչին քաղաքականապես ոչնչացնելու մասին է: Այդ գրառման մեջ անգամ բռնության մասին խոսք լինել չի կարող:

- Օրինակ, վերջերս Անդրանիկ Քոչարյանը Արցախի նախագահ Սամվել Շահրամանյանին կոչ էր անում ինքնասպան լինել: Սա բռնության կո՞չ է, թե՞ ոչ:

- Քանի որ հարցին որպես իրավաբան եմ պատասխանում, պետք է ասեմ, որ ինչպես Ավետիք Իշխանյանի գրառման մեջ չկա բռնության կոչ, այդպես էլ բռնության կոչ չկա Անդրանիկ Քոչարյանի ասածի մեջ, եթե հարցը դիտարկում ենք քրեաիրավական առումով, բայց թե օրենքն ինչպես է կիրառվում, տեսնում ենք, մի դեպքում կիրառվում է, մյուս դեպքում` ոչ: Իշխանամետ դաշտից հնչում են առավել ցցուն կոչեր: Եթե մեկնաբանենք, դրանց մեջ բռնության կոչեր տեսնելը շատ ավելի հավանական է:

- Կարո՞ղ եք մի քանի նման կոչ մտաբերել` իշխանական շրջանակներից:

- Ճիշտն ասած, այս պահին չեմ մտաբերում, բայց փորփրենք, կգտնենք:

- Օրինակ, վարչապետ Փաշինյանը սպառնում էր «շինել» ընդդիամդիրներին, իր ձեռքի մուրճը գործի դնել և այլն: Սրանք բռնության դրսևորումներ չե՞ն:

- Եթե Ավետիք Իշխանյանի գրառումը դիտարկվում է որպես բռնության կոչ, ապա Փաշինյանի ասածները ևս բռնության կոչեր են, սակայն ես, այնուամենայնիվ, կանեմ իմ վերապահումը` ոչ մեկի պարագայում էլ բռնության կոչեր չեմ տեսնում: