Էլիս Ուոքեր. Ողջույնի սեղանը

Քույր Կլարա Ուորդի համար
Ես կնստեմ ողջույնի սեղանի մոտ,
Կգոռամ իմ անհանգստություններից բարձր,
Կքայլեմ ու կզրուցեմ Հիսուսի հետ,
Կպատմեմ Աստծուն՝ ինչպես եք վարվում ինձ հետ
Օրերից մի օր։

Հոգեւոր երգ

Ծեր կինը կանգնած էր՝ աչքերը հառած դեպի վեր։ Հագել էր իր կիրակնօրյա հագուստը՝ երկարաճիտ կոշիկներ՝ ծայրից ծայր փայլեցված, վաղուց մաշված երկար ժանգագույն զգեստ՝ զարդարված իրանակալով, գլխաշորի փոխարեն կրում էր էլեգանտ մետաքսե շարֆից մնացած մի պատառ՝ յուղոտված նրա բազմաթիվ յուղոտ հյուսքերից։ Երեւի գիտեր՝ ինչ է տառապանքը։ Նրա ծեր կապտաշագանակագույն աչքերում մշուշոտ ու քնկոտ արտահայտություն կար։ Բայց նրանց համար, ովքեր շտապում էին «պատճառներ» փնտրել նրա անթափանց ծեր դեմքին, որ այժմ փակ էր, ինչպես հնադարյան մի դուռ, կարդալու ոչինչ չկար։ Այսպես, նրանք բացեիբաց առերեսվում էին իրենց սեփական վախին․ վախ սեւամորթ ու ծեր կնոջից, սարսափ անհայտությունից, ինչպեսեւ՝ միանգամայն հայտնիից։ Նրանցից ոմանք, ովքեր տեսել էին նրան այնտեղ՝ եկեղեցու աստիճանների վրա, նրա մասին ասում էին բառեր, որ դժվար թե լսելի լինեին, մյուսները լռում էին բարեպաշտորեն, ոմանք աղոտ խղճահարություն էին տածում՝ աննշան, համառ ու մշուշոտ, ասես նա մի ծեր կոլի էր, որ մահվան շեմին էր հայտնվել։ 

Նա ոսկրոտ ու նիհար էր, մոխրագույն, ինչպես Ջորջիայի աղքատ հողը՝ ծեծված բամբակի աճեցումից եւ խիստ եղանակից։ Նրա արմունկները կնճռոտ ու կոպիտ էին, մաշկը՝ մեռելի պես գունատ, բայց դիմացկուն, ինչպես հին սոճենու կեղեւ։ Դարերն օղակվել էին նրա դեմքին՝ մի աչքի շուրջը, իսկ մյուս աչքի շուրջը, ասես փորագրված ու քարտեզագրված տպագրության համար, է՛լ ավելի շատ դարեր էին, որ սպառնում էին նորից ապրել։ Այնտեղ՝ եկեղեցում, մարդկանցից ոմանք տեսնում էին նրա տարիքը, ծերունական տկարությունը, նրա բորբոսնած սեւ զգեստի բացակայող կոճակները։ Մյուսները տեսնում էին խոհարարների, վարորդների, աղախինների, տիրուհիների, երեխաների, որոնց մերժում կամ խեղդում էին նույնքան հարգալից ձեւով, որքան նա իր այտը խոնարհում էր կողքի՝ դեպի գետին։ Նրանցից շատերը տեսնում էին վայրի օրգիաներ ապականված վայրում, իսկ մյուսներին նա հիշեցնում էր վայրագ անարխիստների, որ կողոպտում ու բռնաբարում էին փողոցներում։ Նրանք, ովքեր ծանոթ էին օրենքի անվճռականությանը, տեսնում էին քրիստոնեական սրբավայրի վերջի սկիզբը, տեսնում էին Սուրբ Եկեղեցու պղծումը, տեսնում էին ոտնձգություն իրենց անձնական կյանքի նկատմամբ, որն ամեն գնով փորձում էին պահպանել։ 

Ամեն դեպքում, նա միայնակ էր իջել ճանապարհով դեպի մեծ սպիտակ եկեղեցին։ Մենմենակ, պառավ մոռացկոտ մի կին՝ տարիքի հետ գրեթե կուրացած։ Միայն նա ու նրա աչքերն էին խոժոռ հայացքով նայում վեր՝ փայլփլուն խաչին, որ պսակում էր ամբողջովին արծաթագույն գմբեթը։ Նա, ոտքերի վրա երերալով, իր տնից կես մղոն հեռավորություն էր անցել։ Քրտինքը՝ սառն ու մածուցիկ, պատել էր ճակատը, հավաքվել բարակ, չորացած քիթը շրջապատող ծալքերում։ Նա կանգ առավ՝ հանգստանալու մուտքի լայն աստիճանների վրա՝ առանց շուրջը նայելու, ինչպես կարելի էր սպասել նրանից, պարզապես կանգնել էր բոլորովին անշարժ, չհաշված կոկորդի թեթեւակի խլրտոցն ու դողը, որից ցնցվում էին ոտքերը՝ բամբակյա զուգագուլպաների մեջ։ Եկեղեցում հոգեւորականը սիրալիր կերպով կանգնեցրեց նրան գավիթ մտնելիս։ Արդյո՞ք նա, ինչպես մտածում էին, ասաց․ «Մորաքույր, գիտե՞ս, որ սա քո եկեղեցին չէ»։ Ասես կարելի էր սխալ եկեղեցի ընտրել։ Բայց ոչ ոք չի հիշում, որովհետեւ հետագայում երբեք այդ մասին չխոսեցին, իսկ նա, ամեն դեպքում, անցավ նրա կողքով, ասես իր ողջ կյանքում անցել էր նրա կողքով, միայն թե շտապում էր այս անգամ։ Եկեղեցում նստեց հետեւի շարքի հենց առաջին նստարանին՝ ամենայն ուշադրությամբ հայացքը հառած գլխավերեւի ապակե նկարին։ Ցուրտ էր, նույնիսկ եկեղեցու ներսում, եւ նա դողում էր։ Բոլորը տեսնում էին։ Մարդիկ, ներս մտնելով ու նստելով առջեւի շարքերում, նայում էին նրան։ Նրանց համար ցուրտ էր, շատ ցուրտ․ դրսում ջերմաստիճանը զրոյից ցածր էր, գրեթե նույնը՝ ներսում։ Բայց նա՝ այնտեղ նստած, ինչ-որ կերպ խորապես արհամարհելով նրանց, իր տեսքով նրանց շիվար էր թողնում, եւ այրվում էին նրանց մարմինները։ 

Երիտասարդ դռնապանը, որ նախկինում երբեք ոչ ոքի դուրս չէր վռնդել եկեղեցուց (ի վերջո, նա, իհարկե, այնտեղ լինելու իրավունք չուներ), մոտեցավ նրան եւ շշուկով ասաց, որ գնա։ Արդյո՞ք նրան «տատի» անվանեց․ հետագայում նրան թվում էր՝ այդպես էր ասել։ Բայց նրանց համար, ովքեր իսկապես լսում են նման ավանդական հաճոյախոսություններ, եւ ում համար դրանք իսկապես ինչ-որ բան են նշանակում, «տատին» դրանց շարքին չէր պատկանում։ Նա նրան ուշադրություն չդարձրեց, ընդամենը մռթմռթաց իր նվազ, սուր, անհանգիստ ձայնով՝ նրա սառած շեկ մազերն ու աչքերը իր դեմքից հեռացնելով․ «Գնա էստեղից»։ 

Տիկնայք էին, որ, ի վերջո, արեցին այն, ինչ, իրենց կարծիքով, պետք էր անել։ Նրանք իրենց անվճռական, հաղթանդամ ամուսիններին դրդեցին դուրս շպրտել գունավոր ծեր կնոջը, հասան իրենց ուզածին։ Աստված, մայր, երկիր, հող, եկեղեցի։ Այստեղ դրանք բոլորն էին, եւ նրանք լավ գիտեին դա։ Կաշվե պայուսակներով ու կոշիկներով, հորթի կաշվից պատրաստված ընտիր ձեռնոցներով, որ պաշտպանվեն ցրտից, նրանք արհամարհանքով նայում էին ծեր կնոջ՝ հոդաբորբով հիվանդ անարյուն մոխրագույն ձեռքերին, որ անփույթ, անհանգիստ սեղմել էր ծնկներին։ Մի՞թե իրենց ամուսիններն ակնկալում էին, որ իրենք կարող էին եկեղեցում նստել դրա հետ։ Ոչ, ոչ, ամուսիններն արագ պատասխանեցին եւ ավելի արագ՝ կատարեցին իրենց պարտքը։ 

Ծեր կնոջ թեւերի տակ դրեցին իրենց ամուր բռունցքները (որոնցից հետո նեխուկի ու մուշկի հոտ էր գալիս՝ սոխի կճեպների ու փտող կանաչիների խմորվող հոտ)։ Բռունցքներով բարձրացրին ծեր կնոջը թեւերի տակից, գործի դրեցին իրենց մկանուտ ուսերը, եւ նա դուրս թռավ դռնից, հետ՝ սառը կապույտ երկնքի տակ։ Սրանից հետո կանայք իրենց առողջ թեւերը ծալեցին կրծքներին ու միանգամից արդարացված զգացին, արհամարհանքով լի։ Բայց նրանցից որեւէ մեկը չխոսեց այդ մասին, քանի որ նրանցից ոչ մեկն այլեւս երբեք չխոսեց այդ դեպքի մասին։ Եկեղեցին տաքացավ։ Նրանք երգում էին, աղոթում էին։ Աստծո անաչառ սիրո պաշտպանությունն ու խոստումն ավելի ու ավելի ցանկալի էին դառնում, մինչ քարոզը թափ էր հավաքում եւ հորդում նրանց ապաշխարող գլուխների վերեւում։ 

Ծեր կինը կանգնել էր աստիճանների վերեւում ու տարակուսած նայում էր շուրջը։ Նա երգում էր մտքում։ Նրան ընդհատել էին։ Նա անմիջապես սկսեց նորից երգել, թեեւ այս անգամ՝ տխուր երգ։ Հանկարծ, սակայն, նայեց երկար մոխրագույն մայրուղուն եւ տեսավ, որ ինչ-որ հետաքրքիր ու հաճելի բան է գալիս։ Լայն ժպտաց անատամ բերանով՝ ուրախության կարճատեւ քրքիջներով՝ ցատկելով ու ձեռքերը ծնկներին խփելով։ Շուտով պարզ դարձավ, թե ինչու էր այդքան երջանիկ։ Հաստատուն, բայց հանդարտ քայլքով մայրուղով իջնում էր Հիսուսը։ Նա կրում էր անթերի ճերմակ երկար զգեստ՝ ոսկեզօծ օձիքով ու փեշերով, եւ կարմիր, վառ կարմիր թիկնոցով։ Ձախ թեւի վրա փայլուն, կապույտ վերմակ էր։ Բոկոտիկներով էր, մորուք ու բաց շագանակագույն երկար մազեր ուներ։ Շագանակագույն աչքերի շուրջը կնճիռներ կային, ասես ժպտում էր կամ էլ շատ էր արեւին նայել։ Նա կիմանար, կճանաչեր նրան՝ ուր էլ որ լիներ։ Նրա դեմքին տխուր, բայց պայծառ արտահայտություն կար, ասես ողողված էր մոմի լույսով, եւ նա վստահ, հավասար քայլերով գնում էր ծեր կնոջ ուղղությամբ, ասես քայլում էր ծովի վրայով։ Հիսուսը ճիշտ եւ ճիշտ այնպիսին էր, ինչպիսին իր տանը՝ մահճակալի վերեւում կախված նկարում, միայն թե գրկում գառ չկար։ Նկարը վերցրել էր մի սպիտակամորթ տիկնոջ Աստվածաշնչի միջից, երբ աշխատում էր նրա մոտ։ Նա այդ նկարին այնքան երկար տարիներ էր նայել, որ կորցրել էր հաշիվը, բայց երբեւէ չէր սպասել, որ կտեսնի նրան։ Նա կկոցեց աչքերը՝ համոզվելու, որ Հիսուսի գրկին գառ չկա․ չկար։ Կինը խանդավառությամբ սկսեց թափահարել ձեռքերը՝ վախենալով, որ Հիսուսը չի տեսնի իրեն, քանի որ քայլում էր մայրուղու երկայնքով՝ նայելով առաջ ու ժամանակ առ ժամանակ հայացքը հառելով վեր՝ երկնքին։ 

Մոտենալով նրան՝ Հիսուսն ընդամենն ասաց․ «Հետեւի՛ր ինձ», եւ նա ցատկեց դեպի Հիսուսը այնպիսի թափով ու արագությամբ, որ կարող էր թույլ տալ նրա նման ծեր կինը։ Նրա յուրաքանչյուր վճռական քայլի ընթացքում կինը երկու քայլ էր անում։

Նրանք երկար քայլեցին խոր լռության մեջ։ Վերջապես ծեր կինը սկսեց պատմել Հիսուսին՝ քանի տարի էր եփել նրանց համար, մաքրել նրանց համար, հոգ տարել նրանց մասին։ Հիսուսը սիրալիր, բայց լուռ նայում էր կնոջը։ Նա վրդովված պատմեց, թե ինչպես են բռնել իրեն, երբ երգում էր մտքում ու չէր էլ նայում, եւ ինչպես են իրեն դուրս շպրտել եկեղեցուց։ Իմ պես ծեր երինջին, ասաց նա, Հիսուսի կողքին կանգնած, մեջքն ուղղելով ու ծանր շնչելով։ Բայց Հիսուսը ժպտաց նրան, եւ նա ակնթարթորեն ավելի լավ զգաց իրեն։ Թվում էր՝ ժամանակը թռչում էր։ Երբ անցան իր տան կողքով՝ հողմածեծ ու կարկատված, լքված ու կախ ընկած ճանապարհի մի կողմում, նա նույնիսկ չնկատեց այն․ այնքան ուրախ էր, որ Հիսուսի հետ քայլում էր մայրուղով։ 

Նա եւս մեկ անգամ խախտեց լռությունը՝ պատմելու Հիսուսին, թե որքան ուրախ է, որ նա եկել է, որքան հաճախ է նայել իր մահճակալի վերեւում պատից կախված նկարին (հույս ուներ՝ Հիսուսը չգիտեր, որ գողացել է այն), եւ որ երբեք չի սպասել, որ կարող է անձամբ տեսնել նրան։ Հիսուսը նրան իր գեղեցիկ ժպիտներից մեկը նվիրեց, եւ նրանք շարունակեցին քայլել։ Նա չգիտեր՝ ուր են գնում իրենք․ ինչ-որ հրաշալի տեղ, ենթադրում էր։ Գետինն ամպերի պես փափուկ էր նրանց ոտքերի տակ, եւ կինը զգում էր, որ հավերժ կարող է քայլել այդպես՝ առանց դույզն-ինչ հոգնածության։ Նույնիսկ սկսեց բարձրաձայն երգել իր սիրած շարականներից մի քանիսը, բայց չէր ցանկանում ձանձրացնել Հիսուսին, որն այնքան մտածկոտ տեսք ուներ, ուստի լռեց։ Նրանք շարունակեցին քայլել՝ ծառերի կատարների արանքով նայելով երկնքին, եւ ժպիտները, որ խաղում էին նրա չոր, քամուց ճաքճքած դեմքին, նման էին առաջին մաքուր ծփանքներին՝ անշարժ լճակի մակերեսին։ Քայլում էին նրանք՝ առանց կանգ առնելու։ 

Եկեղեցու մարդիկ երբեք չիմացան՝ ինչ պատահեց ծեր կնոջը, նրանք երբեք չհիշատակեցին նրա մասին միմյանց կամ ուրիշների մոտ։ Նրանցից շատերը որոշ ժամանակ անց լսեցին, որ ինչ-որ ծեր կին է մահացել մայրուղում։ Հիմարություն կթվա, բայց պարզվեց, որ նա ինքն էր իրեն մահվան հասցրել։ Ճանապարհին մոտ ապրող սեւամորթ ընտանիքներից շատերն ասում էին, որ տեսել են՝ ինչպես է ծեր կինը, ծնկները՝ բարձր-բարձր, իջնում մայրուղով՝ երբեմն մռթմռթալով ցածր, վճռական ձայնով, երբեմն երգելով, երբեմն ձեռքերով ոգեւորված շարժումներ անելով։ Այլ ժամանակ՝ լուռ ու ժպտադեմ նայում երկնքին։ Նա մենակ է եղել, ասում էին։ Որոշ մարդիկ բարձրաձայն մտածում էին՝ այդ ո՞ւր էր գնում ծեր կինն այնքան վճռականորեն, որ սիրտը չէր դիմացել։ Ենթադրում էին, որ գուցե ազգականներ ուներ գետի մյուս ափին՝ մի քանի մղոն այն կողմ, բայց ոչ ոք այդպես էլ չիմացավ իրականությունը։

Անգլերենից թարգմանությունը՝  Լիլիթ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ

«Մշակութային Հրապարակ» ամսաթերթ