Եթե թատրոն չենք ուզում, թող ասվի ինձ դրա մասին` տեղյակ լինեմ

Հարցազրույց Երեւանի մնջախաղի պետական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար Ժիրայր Դադասյանի հետ

- Պարոն Դադասյան, վերջին անգամ` դեկտեմբերին, ասացիք, որ Մնջախաղի պետական թատրոնի շենքի հարցը գրեթե լուծված է եւ պետք է «Հին Երեւան» ծրագրի մեջ իր տեղն զբաղեցնի: Բայց թատրոնի նախագիծը «Հին Երեւան» ծրագրից էլ դուրս մնաց, ո՞րն է խնդիրը:

- Դա տարբերակներից մեկն էր, ամեն անգամ մենք խիստ ոգեւորվում ենք, որ հիմա կարծես թե պետք է ստացվի, բայց, ցավոք, ինչ-ինչ պատճառներով հնարավոր չի դառնում: Այն տարբերակով, որ պետք է լիներ «Հին Երեւան» ծրագրում, մեկ այլ նախագիծ էր մտածված, եւ մեկ այլ մեթոդաբանություն կար դրա հիմքում, բայց «Հին Երեւան» պրոյեկտն արվում է մեկ ներդրողի կողմից, եւ, բնականաբար, բոլոր նախապես մտածված տարբերակները մեջտեղից դուրս եկան: Այնտեղ միայն մեր խնդիրը չէր, կային գուցե ուրիշ բիզնես հետաքրքրություններ ներկայացնող ծրագրեր, այդ պատճառով չստացվեց: Մեկ ուրիշ տարբերակ քաղաքաշինության նախարարն առաջարկեց, որի շուրջ քննարկումներ գնացին, եւ հենց ճարտարապետի հետ հանդիպումներ եղան, որ պիտի ադապտացներ այդ տարածքը: Հիմա եւս մեկ այլ տարբերակի շուրջ քննարկումներ պիտի գնան, ես ամեն անգամ վախենում եմ բարձրաձայնել այդ տարբերակները, որ աչքով չտան: Չնայած մենք ոչ մի վատ բան չենք արել, որ մեզ աչքով տան:

- Հյուսիսային պողոտայում նախատեսված նախագծի դեպքում խանգարեց այն հանգամանքը, որ բնակելի շենք էր, եւ որոշակի անհարմարություններ ստեղծվեցին: «Հին Երեւան» ծրագրի դեպքում բիզնես շահերը չհամընկան թատրոնի հետ, այսինքն՝ ամեն անգամ մի խնդիր առաջանում է, որ թատրոնի շենքի հարցը չլուծվի:

- Ես եկել եմ այն եզրակացության, որ մինչեւ վերջերս կարծես թե միայն ինձ էր պետք թատրոնը, եւ նույնիսկ նախարարությունում ինձ հարցնում էին` ի՞նչ եղավ շենքի հարցը, բայց վերջին շրջանում շատ ակտիվ միացել է նաեւ քաղաքաշինության նախարարը, փաստորեն, իրեն էլ է հարկավոր, հիմա մենք արդեն 2 հոգի ենք: Եթե մենք դառնանք 3, 4 հոգի, գտնվեն այլ մարդիկ, որոնց իսկապես անհրաժեշտ է, որ այս խնդիրը լուծվի, ապա շատ արագ կլուծվի: Ես վստահ եմ, որ այս խնդիրը մեկ ամսում կարելի է լուծել, եթե կա ցանկություն:

- Եվ այս դեպքում հարմար տարածքն էլ կգտնվի:

- Իհարկե, դուք տեսե՞լ եք՝ մի բան պետք լինի, ու դրա համար չգտնվի հնարավորություն: Գուցե ընդհանրապես պետք է փակվի այս թատրոնը, որոշենք ու դա անենք, ես համաձայն եմ ցանկացած որոշման: Պետք չէ տարիներ շարունակ ասել` սա մեզ համար կարեւոր խնդիր է, բայց դե չի ստացվում, էլի: Բայց ինչ-որ բան արվո՞ւմ է, որ ստացվի:

- Գուցե շենք ունենալու դեպքում նախարարությունը, կառավարությունը շատ ավելի մեծ գումարներ պետք է հատկացնեն արդեն թատրոնին ու թատերախմբին, քան հիմա: Ու սա ծախսերից խուսափելու տարբերակն է` ունենալ թատրոն, առանց շենքի:

- Մի օրինակ բերեմ, Կոմիտասի նորաբաց թանգարանը հո՞գս է մեր պետության համար. եթե վերցնենք ծախսերի առումով, ապա` այո, այնտեղ լուրջ ներդրումներ են կատարվել, որ արվել է եւ փայլուն է արվել: Բայց պետք էր, չէ՞: Անխոս, եթե շենք ունենանք, ինչ-որ պահանջներ կունենանք, բայց դրանք չեն լինի այնպիսի պահանջներ, ինչպես կարող են ներկայացնել այլ ակադեմիական թատրոններ: Հաստատ Օպերայի բեմի նորոգման չափ գումար պետք չի գա, այլ ավելի քիչ: Հիմա մտածենք, թե Մնջախաղի թատրոնի շենքն ինչի է պետք, ես փորձում եմ հիմնավորել, թե ինչի է պետք: Ես չեմ ասում հերթական թատրոնին շենք տալու խնդիր ունենք, որովհետեւ ունենք բազմաթիվ դրամատիկական թատրոններ, բայց ունենք մեկ մնջախաղի թատրոն: Սա եզակի ժանր է եւ եզակի պետական թատրոն: 2-րդ հանգամանքը կապված է մեր ազգային թատերական տեսակի հետ, որը եղել է մնջախաղը, եւ որի ուսումնասիրություններով մենք զբաղված ենք: Դրա ապացույցն են մեր ներկայացումները, որտեղ օգտագործում ենք միջնադարյան մանրանկարչական էլեմենտներ, փորձում ենք գտնել տեսակներ, որոնք կառանձնացնեն ուրիշ երկրների ուրիշ թատրոններից, կլինի զուտ հայկական պանտոմիմի թատրոն:

- Սովորաբար, երբ պաշտոնական մակարդակում ինչ-որ խնդիր չի լուծվում, արվեստագետներից շատերը փորձում են առաջին տիկնոջ միջոցով բարձրաձայնել, լուծում տալ խնդրին` հրավիրելով նրան իրենց ներկայացումներին, շնորհանդեսներին: Չե՞ք փորձել այդ տարբերակը:

- Շատ հարգում եմ առաջին տիկնոջը, եւ առիթ ունեցել ենք միասին Շուշիում արված «Արծվաբերդ» օպերայի վրա աշխատելու, որի բեմադրիչն էի, բայց այն, ինչի մասին խոսում եմ, մշակութային քաղաքականություն է, սա միանգամյա ակցիայի մասին չէ, եւ հարցն այն չէ, որ մի խնդիր ունենք, ու ինքն էլ օգտակար լինի մեզ մի անգամ:

- Ասացիք, որ մշակութային քաղաքականության խնդիր է, այդ դեպքում մշակույթի նախարարն ինչո՞ւ չի ներառում իր մշակութային քաղաքականության մեջ այդ հարցը, գուցե անձնական խնդիր ունեք, դա՞ է պատճառը:

- Չեմ կարծում, որքան գիտեմ, ինքն իմ հանդեպ լավ է տրամադրված, իհարկե, նախարարությունը շահագրգռված է, բայց բանն այն է, որ դա բավարար չէ, պետք է քայլեր ձեռնարկվեն, գոնե ինչ-որ առաջարկներ լինեն, իսկ ես դեռեւս քաղաքաշինության նախարարից եմ առաջարկներ ստանում: Մեր մասնավոր զրույցներում նախարարը վստահեցրել է, որ դա առաջնային խնդիրներից մեկն է, բայց դա բավարար չէ, գործնական քայլեր են պետք: Անցած տարի մեր թատրոնի 40-ամյակն էր, ու մենք նույնիսկ չկարողացանք նորմալ նշել: Մենք հիմա փորձում ենք մեր գոյությունը պահպանել, մեր ծրագիրն իրականացնել, այդ հետազոտությունները եւ գործնական ուսումնասիրությունները միջնադարյան հայ թատրոնի տեսակի վերարտադրության:

- Իսկ շենքի նախագծերը ներկայացրե՞լ եք մշակույթի նախարարին, որպեսզի տեսնի, որ շոշափելի քայլեր արվում են այդ ուղղությամբ:

- Մենք քաղաքաշինության նախարարի հետ խոսել ենք դրա մասին, որ մշակույթի նախարարին էլ ներգրավենք, տեղյակ պահենք, խոսենք դրա մասին, եւ ես էլ եմ տեղյակ պահել ընթացքի մասին, բայց դեռեւս կոնկրետ քայլեր չկան այդ ուղղությամբ: Իսկ որպեսզի խնդիրը լուծվի, պետք է քայլեր արվեն: Հետո մնջախաղի թատրոնի համար Սունդուկյանի կամ Ռուսական թատրոնի նման տարածք ու ծավալ պետք չէ, պետք է փոքրիկ տարածք, որ մենք մեր ուսումնասիրություններով զբաղվենք: Մենք բազա պետք է ունենանք աշխատանքային, ոչ թե հերթական թատրոն, որտեղ ներկայացումներ են խաղում, ու սա էլ էս մեկի թատրոնը լինի: Ոչ, խոսքը գնում է եզակի, ժանրային, ազգային տեսակի մասին: Եթե մենք դա չենք ուզում, ապա թող ասվի ինձ դրա մասին՝ ես տեղյակ լինեմ: Որովհետեւ մենք ազնվորեն ամեն ինչ մեր կողմից անում ենք, բայց մյուս կողմից պայմանները, առաջարկները չենք տեսնում:

- Ստացվում է, որ թատրոնի շենքը չի կառուցվում, որովհետեւ անմիջականորեն պետության կամ մասնավորի շահերին է խանգարում, մինչդեռ տարբեր «մոլ»-երի համար քաղաքում գտնվում են հարմար տարածքներ:

- Անխոս, այստեղ պետք է 2 բան չափել. բերված հիմնավորումները դրա անհրաժեշտության եւ ցանկությունը դա անելու: Կամ գուցե փաստարկները հիմնավոր չեն, գուցե այն, ինչ ես ասում եմ, հեքիաթ է իրենց թվում, գուցե գլխացավանքից հեռու մնալու համար չի արվում, ես չգիտեմ, բայց ես կարծում եմ, որ դրա ազնիվ ճանապարհը կա` ուղղակի փակել թատրոնը, դա շատ հեշտ է:

- Այսպես գոնե իմիտացիա են ստեղծում, որ մշակութասեր հանրույթ են, եւ մշակույթը գերակա է իրենց քաղաքականության մեջ, իսկ թատրոնը փակելով՝ դրա պատրանքը կկորի:

- Ես միշտ ասել եմ, որ ամեն ինչին պետք չի փող տալ, որ ամեն ինչից մի քիչ-մի քիչ ունենանք, գուցե հենց այդ իմիտացիան է, բայց այստեղ մսխվում են հսկայական գումարներ, եւ ոչինչ տեղի չի ունենում, ու արդյունքում ամեն ինչից էլ մի քիչ է ստացվում: Պետք է լինի առաջնահերթություն, կոնկրետ, հստակ, նպատակ հետապնդող, պիտի փողը տրվի եւ պահանջվի արդյունք, եթե չկա, ուրեմն այդ մարդուն փոխել, բերել մեկ ուրիշին որ այդ արդյունքն ապահովի:

- Բոլորս գիտենք, որ, անկախ ոլորտից, այս երկրում մի հոգի է հարց լուծում, ու եթե նախագահի կողմից այդ հավանությունը լինի, թատրոնի համար տարածքն էլ կգտնվի, շենքն էլ կկառուցվի, նրա հետ անձնապես առիթ չե՞ք ունեցել խոսել թատրոնի շենքի մասին:

- Առիթներ եղել են, բայց հանդիպման ֆորմատը թույլ չի տվել, որ նման հարց բարձրացնեմ, շատ վաղուց ենք խոսել նախագահի հետ թատրոնի շուրջ, եւ նրա մոտեցումն այնպիսին էր, որ շենքի հարցը պիտի մշակույթի նախարարության եղած բազայի հիման վրա լուծվի: Բայց ես կարծում եմ, որ խնդիրը մշակույթի նախարարության դաշտում չէ միայն, այս թատրոնը կարեւոր պետք է լինի նաեւ Երեւանի քաղաքապետարանի համար, կառավարության, հանրապետության համար: Գլխավորն այս թատրոնի կարեւորության գիտակցումն է: