Ոչ թե մրցակցություն, այլ կորպորատիվ շահեր

Տնտեսագիտության բնագավառում գիտական աստիճաններ շնորհող մասնագիտական երեք խորհուրդ է գործում, ոչ թե երկուսը, ինչպես նախկինում: Այժմ կոռուպցիոն ռիսկը նվազել է, եւ ավելի դժվար է խոչընդոտել հաջողված գիտական աշխատանքների պաշտպանությունը կամ գումարային «տրամպլիններ» սահմանել հայցվորների համար, քանի որ նրանք են որոշում, թե որ խորհուրդ դիմել ատենախոսություն պաշտպանելու համար: Մյուս կողմից, լուրեր կան, որ Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի մասնագիտական խորհուրդը, վերջինիս ղեկավար Յուրի Սուվարյանը վերջերս փորձել են ներազդել ԵՊՀ խորհրդի փոխնախագահ Հայկ Սարգսյանի վրա, հորդորելով չընդունել ՀՊՏՀ շրջանավարտների աշխատանքները: Այս եւ մյուս հարցերը տվեցինք ԵՊՀ տնտեսագիտության ֆակուլտետի դեկան, տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր, ԵՊՀ մասնագիտական խորհրդի փոխնախագահ Հայկ Սարգսյանին:

- Պարոն Սարգսյան, ինչպե՞ս է ընթանում մասնագիտական խորհրդի աշխատանքը: Շա՞տ դիմորդներ ունեք այլ տարիների համեմատ:

- Գիտական աստիճաններ շնորհող մասնագիտական խորհուրդները տնտեսագիտության գծով չորսն են՝ Հայաստանի պետական տնտեսագիտական համալսարանի խորհուրդը, մերը՝ Երեւանի պետական համալսարանինը, խորհուրդ կա Հայ-ռուսական (Սլավոնական) համալսարանում եւ Հայաստանի ագրարային համալսարանում: Եթե չեմ սխալվում, խորհուրդ կա նաեւ Եվրոպական համալսարանում, որն ստեղծվեց տարեսկզբին: Այս վերջին երկուսն առանձին չեն: Եթե Ագրարային համալսարանից մարդիկ են լինում, գալիս են, միանում են մեզ, իսկ Սլավոնականն էլ միացյալ է Եվրոպականի հետ: Ինտենսիվության մասին կարող եմ ասել, որ մեր խորհուրդը շատ ծանրաբեռնված չէ: Ամիսը մեկ-երկու նիստ ենք ունենում: Այսինքն՝ 2-4 հոգի կարող են պաշտպանել:

- Հիմնականում Ձե՞ր շրջանավարտներն են դիմում ԵՊՀ-ի մասնագիտական խորհուրդ, թե՞ կան նաեւ այլ բուհերից:

- Կարող են եւ մերոնք դիմել, եւ դրսից դիմել, բայց մենք աշխատում ենք, որ մեր ասպիրանտները մեզ դիմեն: Գտնում ենք, որ սա ինչ-որ տեղ նաեւ պատասխանատվության խնդիր է: Մեր ուսանողներին, ասպիրանտներին կրթում ենք սկզբից մինչեւ վերջ: Ասպիրանտուրան կրթական համակարգ է, եւ մեր կադրերին մենք գիտենք, թեմաներն էլ մենք ենք հաստատել: Մեր ուսանողն ինչո՞ւ պետք է ընկնի ուրիշ խորհուրդներ: Մյուս կողմից, մեզ դիմում են նաեւ դրսից, այն բուհերից, որոնք չունեն մասնագիտական խորհուրդներ: Օրինակ, նույն Ճարտարագիտական համալսարանից՝ պոլիտեխնիկից, հենց հիմա հայցվորներ ունենք, եւ քանի որ մենք թերբեռնված ենք, ընդունում ենք:

- Իսկ եթե տվյալ բուհն ունի մասնագիտական խորհուրդ, օրինակ, Տնտեսագիտական համալսարանը, բայց շրջանավարտները նախընտրում են դիմել Ձեզ, ոչ թե իրենց բուհերին, չե՞ք ընդունում:

- Դա նրանց իրավունքն է, նրանք եւս կարող են մեզ դիմել, բայց պետք է մոտիվացիա լինի: Եթե համապատասխան նամակ է լինում, որով պատճառաբանվում է, թե ինչու է հայցվորը գալիս մեզ մոտ, ապա մենք կարող ենք ընդառաջել: Օրինակ, պատճառաբանությունը կարող է լինել տվյալ խորհրդի ծանրաբեռնվածությունը:

- Բայց ինչո՞ւ է պետք նամակ: Չէ՞ որ մասնագիտական խորհուրդները տնտեսագիտության գծով ավելացվեցին կոռուպցիայի եւ կաշառակերության ռիսկը նվազեցնելու համար: Որպեսզի դիմորդները հնարավորություն ունենան ընտրության: Եթե մի տեղ նրանցից կաշառք են ուզում, կարողանան դիմել այլ բուհ:

- Չգիտեմ որտեղ ինչ են ուզում: Նման որակումների համար հիմքեր են պետք: Մենք պահանջում ենք համապատասխան նամակ՝ հասկանալու համար, որ այ բարեկամս, դու անցել ես այդ բուհի կրթական ծրագրով, ամբիոնով, թեման հաստատվել է այդ բուհում, ինչո՞ւ ես թողնում քո հարազատ կրթօջախը եւ դեգերում այլ խորհուրդներով:

- Հաճա՞խ է լինում, որ Տնտեսագիտական համալսարանի շրջանավարտները Ձեզ դիմեն:

- Եղել են դեպքեր, բայց դրանք եզակի են՝ մեկ-երկու: Մայիսին մենք ունենք պաշտպանություններ, հենց մեկը այդ բուհի շրջանավարտի, որը պատճառաբանել է, որ իրենց մոտ, քննարկումների ժամանակ, տարակարծություն է եղել:

- Պարոն Սարգսյան, այնուամենայնիվ ընդունեք, որ խորհուրդների միջեւ մրցակցություն կա, պայքար հայցվորի համար:

- «Մրցակցություն» բառն այստեղ տեղին չէ: Ավելի շուտ կարելի է խոսել կորպորատիվ շահերի մասին: Խորհուրդները կարող են շատ լինել, կարող է լինել մեկը: Ասենք, ինչ-որ ակադեմիական կենտրոն, տարբեր բուհերի ներկայացուցիչների ներգրավմամբ, բայց նման խորհուրդը շատ ծանրաբեռնված կլինի: Խորհուրդները պետք է բարձրորակ ատեստացիա կազմակերպեն, սա է խնդիրը, որ աշխատանքները հետ չգնան: Մեր խորհուրդը, օրինակ, ավելի քիչ է թողարկում, քան Տնտեսագիտական համալսարանինը: Շատ չեն տնտեսագետները, աշխարհում է այդպես:

- Կարող եմ ասել, որ Ձեր ղեկավարած մասնագիտական խորհրդի մասին կարծիք կա, որ կաշառքն այնքան էլ տարածված չէ, եւ տնտեսագիտականից Ձեզ շատ են դիմում:

- Ո՞վ է չափողը, այ բալա: Եկեք գնահատման ժամանակ խնդրին նայենք ուրիշ դիտակետից: Ինչո՞ւ է պահանջված ամեն գնով աստիճան ունենալը: Ես, օրինակ, կուզեի, որ բուհերում տարկետման իրավունքը հանվեր: Սա լուրջ խթան կլիներ պսեւդոգիտնականներից ազատվելու, որոնք այլ մոտիվներով են գնում պաշտպանության: Այսպես միանգամից երկու խնդիր կլուծենք՝ բանակում դիվերսիֆիկացիա կլինի, այնտեղ խելամիտ, բարձր կրթական մակարդակ ունեցող ծառայողներ կունենանք, հոգեբարոյական առողջ միջավայր: Նաեւ գիտությունը կշահի, ազատվելով ավելորդ մարդկանցից:

- Մենք տեղեկություններ ունենք, որ այլ բուհերից փորձում են ներքին կարգով ներազդել Ձեր վրա, որպեսզի չընդունեք իրենց շրջանավարտների պաշտպանությունը ԵՊՀ խորհրդում: Որքանո՞վ է ճիշտ դա:

- Չէ, ես չէի ասի՝ ներազդել: Ես կօգտագործեի «կորպորատիվ շահ» տերմինը: Նման խոսակցություններ, քննարկումներ լինում են, բայց մենք ըստ կանոնակարգի ենք շարժվում: Եթե դիմում են, չենք մերժում: Լավ կլիներ այլ բանի վրա ուշադրություն դարձնեիք: Մենք Բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովում կանոնակարգման մեխանիզմների հետ կապված խնդիր ունենք: ԲՈՀ-ի նախագահն ինքը հայտարարեց, որ ատենախոսությունների գրեթե քառորդը հետ է վերադարձվում: Այդ թվում՝ տնտեսագիտական: Կարծում եմ, որ կրկնակի քննարկումների հետ կապված ինստիտուտը, երբ աշխատանքը բեկանվում է ԲՈՀ-ի կողմից, պետք է վերանայվի: Կարծում եմ, ԲՈՀ-ում այս իմաստով բարեփոխում է անհրաժեշտ: