Ես անկախ մարդ եմ եւ ազատ կարողանում եմ ասել այն, ինչ մտածում եմ

Ազգային ժողովի նախկին պատգամավոր, գործարար Խաչատուր Սուքիասյանի համար դեռ հստակ չէ՝ կվերադառնա՞ քաղաքականություն, թե՞ ոչ։ Այդ ամենով հանդերձ՝ նա իրեն անկախ մարդ է համարում եւ ազատ է ցանկացած որոշում կայացնելու հարցում։ 

«Ես հասկանում եմ, որ քաղաքական համակարգը, ինչպիսին որ կա Հայաստանում, ինձ ձեռք չի տալիս։ Պետք է մենաշնորհ չլինի»,-մեզ հետ զրույցում ասաց պարոն Սուքիասյանը, որին պատահական հանդիպեցինք փողոցում՝ իր կառուցած «Ռոսիա մոլի» տարածքում։ Բայց Խ. Սուքիասյանը նախընտրեց ավելի շատ տնտեսական թեմաներով զրուցել, քան քաղաքական։ Ի դեպ, ժամանակին հենց նա է եղել պարզեցված հարկի հեղինակը։ Տնտեսության զարգացման առումով էլ նա կարծում է, որ պետք է տնտեսական լուրջ, խորը քաղաքականություն տարվի։

- Երբվանի՞ց չունենք այդ խորը քաղաքականությունը։

- Միշտ էլ չենք ունեցել։ Անկախ Հայաստանի պատմության ընթացքում ինչ-որ փուլեր են եղել, որ բարեփոխումները բավականին լուրջ կատարվել են, բայց գիտե՞ք ինչ՝ ես Հայաստանի օրենքներն ուսումնասիրել եմ, մենք տարածաշրջանում բավականին լավ դիրքեր ենք գրավել բարեփոխումների առումով։ Իսկ, այ, օրենքի գործողության, այդ օրենքն ամբողջությամբ կատարվելու առումով արդեն խնդիրներ ենք ունեցել։

- ԵՏՄ-ին անդամակցումն ինչ-որ բան տվե՞ց մեզ կամ կտա՞, քանզի շատ քննադատվեց Հայաստանը ԵՏՄ անդամ դարձնելու որոշումը։

- ԵՏՄ-ին անդամակցումը չի կարող մի քանի ամսվա մեջ արդյունք տալ։ Այսօր ամենամեծ խոչընդոտը, որ ԵՏՄ-ում կա, այն է, որ անդամ շատ երկրներում իրենց ազգային դրամն արժեզրկվում է, ինչը մեր արտահանողների համար բարդություն է առաջացնում։ Ես էլի եմ ասել, որ Հայաստանի Հանրապետության ներդրումային ծավալներն այն աստիճանի չեն, որ մենք ունենանք հազար անուն ապրանքներում այսօրվա բարձր պահանջներին համահունչ սարքավորումներ։ Դա նշանակում է, որ մեր ապրանքներն արեւմտյան շուկայում խնդիրներ կունենան։ Հնարավոր է՝ գյուղատնտեսական որոշ ապրանքներ մրցունակ լինեն։ Իսկ ԵՏՄ շուկայում դեռ այդ պահանջներն ինչ-որ ապրանքների նկատմամբ այդ աստիճանի չեն։ Մեր ապրանքները հայտնի են եղել սովետական ժամանակահատվածից, ուստի ԵՏՄ-ն մեզ համար ավելի բարենպաստ շուկա է։

- Շատ մասնագետներ պնդում են, որ մենք ավելի շատ սպառող երկիր ենք, քան արտահանող։ Հիմնականում արտահանում ենք մեր հանքերի մետաղը, բայց արտադրանք չենք թողարկում, որ հումքից բացի նաեւ պատրաստի արտադրանքն արտահանենք։ Այն հետո ներկրում ենք։ Սա չի՞ ազդում մեր տնտեսության զարգացման վրա։

- Եթե փոքր քանակով պետք է իրացնենք, իսկ ՀՀ-ն փոքր երկիր է... այսինքն՝ արտահանման հետ կապված՝ մենք ծավալ չենք ներկայացնում, լուրջ միավոր չենք, ծավալներ չունենք։

- Լավ, գլոբալ առումով տնտեսության զարգացման կամ գրանցվող անկումների խնդիրը որտե՞ղ եք տեսնում։

- Նախեւառաջ երկրում պետք է հավասար պայմաններ լինեն, պետք է մենաշնորհը վերանա, արդարություն լինի, դատաիրավական համակարգը գործի։ Մեկը մյուսի հետ փոխկապակցված է։

- Իսկ այդ ամենը չլինելու պատճառը ո՞րն է, որտե՞ղ է թաքնված շան գլուխը։

- Ես կարծում եմ՝ քաղաքական կամք է պետք։ Քաղաքական կամքով այդ ամենը կարող է կարգավորվել։

- Այդ քաղաքական կամքը, սակայն, երկար տարիներ կարծես թե չի դրսեւորվում։

- Ես կտրուկ չեմ ասի, թե չի դրսեւորվում։ Ինչ-որ հարցերում դրսեւորվում է, եթե մենք հետադարձ հայացք ենք գցում՝ անկախ ամեն ինչից, բավականին հաջողություններ կան Հայաստանում ինչ-որ հարթակներում։ Բայց դա պետք է միայն իներցիոն բնույթ չկրի, պետք է գործիքներ կիրառվեն, որ ավելի արագ հասնենք մի հարթակի, որին դեռ չենք հասել։ Օրինակ՝ վարկային պորտֆելը որ նայում ենք, բավականին աճ կա. 2009-ին եղել է 700 միլիարդից մի քիչ ավելի, այսօր 2 միլիարդին մոտ է։ Հիմա դա ցուցանի՞շ է, թե՞ չէ։

- Ի վերջո, տնտեսության, առհասարակ երկրի զարգացման Ձեր տեսլականը ո՞րն է, առաջնային քայլերը որո՞նք պետք է լինեն այսօր:

- Նախ ես կարծում եմ, որ մենք ցանկացած ռեսուրս, ցանկացած հնարավորություն՝ հայ իրականության հետ առնչվող, դա նշանակում է՝ Սփյուռքը նույնպես, պետք է օգտագործենք: Հիմա մենք ասում ենք՝ ԵՏՄ շուկա, արեւմտյան շուկա… Մենք պետք է նախ նայենք հայկական սփյուռքի աշխարհագրությունը: Որպեսզի մենք կարողանանք այդ Սփյուռքի տարածքների հետ, որտեղ որ հայեր են բնակվում եւ հայերն ազդեցություն ունեն, իրենց միջոցով հայկական ապրանք իրացնել: Դա էթնիկ ապրանքն է: Օրինակ՝ շատ լավ էդ գործն արեցին իտալացիները, երբ սպագետտին կամ պիցցան էթնիկ բրենդից դարձրին միջազգային բրենդ: Հիմա մենք պետք է հայկական ցանկացած հնարավորություն օգտագործենք Սփյուռքում: Մենք պետք է էթնիկ ապրանք ունենանք, կապ չունի՝ դա ինչպես կիրացնենք, էլեկտրոնային վաճառքով կլինի, թե էստեղից ապրանքը կուղարկենք համապատասխան կետեր, որտեղ որ հայեր են ապրում… միայն դրա շնորհիվ հայ իրականությունը կհզորանա: Դրանք վերջում, որպես էթնիկ բրենդ, կդառնան արդեն միջազգային բրենդ: Մեզ պետք չէ, որ Սփյուռքի մեր հայրենակիցները նվիրատվություններ տան, էդ տրանսֆերտները, ես կարծում եմ՝ ավելի վնասակար են մեզ համար, քան եթե իրենք նպատակ դնեն, թեկուզ իրենց երկրում կամ իրենց երկրից դուրս առցանց տարբերակով հայկական ապրանք պատվիրել ու քարոզել հայկական ապրանքն իրենց միջավայրում, իրենց շրջապատում:

- Գործարարների կապերը կամ առնչությունն իշխանական շրջանակների հետ որեւէ նպաստ կարո՞ղ են բերել բիզնես գործունեություն ծավալելու առումով, քանզի ժամանակին Ձեր նկատմամբ եւս հետապնդումներ եղան, բացի այդ՝ ցանկացած մեկի դեմ երբ քաղաքական հետապնդում են իրականացնում, նաեւ խփում են նրա բիզնեսին։ Ձեր դեպքում այս պահին կարծես թե ճնշումներ չկան։ Գուցե Ձեր քաղաքական պասիվությա՞մբ է սա պայմանավորված։

- Ցանկացած մարդ ազատ է իր շփումներում, բայց ես մնում եմ ես: Եվ, ընդհանրապես, ես մենեջմենթում չկամ, ես գործարար չեմ, այսօր ես չեմ կառավարում համակարգը, բայց ես հաճախ խորհուրդներ եմ տալիս իմ ընտանիքին։ Բայց ի՞նչ է նշանակում՝ խաղաղ է, կամ ի՞նչ է նշանակում՝ ճնշում։ Իշխանությունների հետ առնչությունը կամ չառնչությունն ի՞նչ կապ ունի։ Իսկ Դուք ի՞նչ եք կարծում՝ պետք է ես Հայաստանը լքեմ գնա՞մ։ Ինչ է, օտար մե՞կն եմ էս երկրում։ Պետք է ոտքե՞րս կտրեն, թեւե՞րս կտրեն, ի՞նչ պետք է անեն ինձ։

- Օրինակները բազմաթիվ են, երբ գործարարներն ստիպված են լինում հարմարվել խաղի կանոններին եւ շատ ակտիվություն չեն դրսեւորում, որպեսզի պահպանեն իրենց բիզնեսը։

- Իսկ իմ գործունեության մեջ հարմարվելու քաղաքականություն կամ այդպիսի ինչ-որ գործողություններ Դուք նկատե՞լ եք։ Ինչո՞ւ պետք է հարմարվեմ։ Ես լավ գնահատում եմ մեր պետական ամբողջ կառուցվածքը, սիրում եմ Հայաստանը, ես ծնվել եմ Հայաստանում, ինձ համար այստեղ ամեն ինչ թանկ է, եւ ես ուզում եմ Հայաստանում ամեն ինչ լավ լինի, զարգանա, որակով լինի, օրենքով լինի։ Եթե Դուք հետեւել եք իմ ելույթներին, ես բավականին հստակ ձեւակերպում եմ իմ մոտեցումները, հիմա էլ եմ հստակ ասում։ Եվ այն, երբ ես անցա ինչ-որ մի ճանապարհ, դրանից հետո էլ ես իմ մոտեցումներն ու կարծիքը չփոխեցի։ Ես անկախ մարդ եմ եւ ազատ կարողանում եմ ասել այն, ինչ մտածում եմ։

- Ձեզանից, որպես Խաչատուր Սուքիասյանի, հասարակության պահանջը ո՞րը պետք է լինի։ Եվ եթե հասարակությունը պահանջի մտնել քաղաքականություն եւ առաջնորդողի դեր ստանձնել, կգնա՞ք այդ քայլին։

- Կմտածեմ։ Ես էլ իմ պատկերացումն ունեմ, փորձն ունեմ, թե քաղաքական համակարգի ինչ աստիճանի եմ ես տիրապետում։ Իսկ ինձանից պետք է պահանջեք, որ շատ աշխատատեղ ստեղծեմ, որ ես Հայաստանի Հանրապետության համար ամեն ինչ անեմ, գիշեր-ցերեկ աշխատեմ։ Այ, դա պետք է լինի ձեր պահանջը։

- Շատերը քաղաքականություն մտնում են գործարար միջավայրում հաջողության հասնելու համար...

- Շատերն էլ հաջողությունը գրանցած են գալիս քաղաքականություն։

- Այո։ Ձեր կարծիքով՝ ո՞րն է ճիշտ ճանապարհը։

- Ես կարծում եմ՝ ցանկացած հարթակ, ուր գնում ես, պետք է մի բանով գոնե դու քեզ դրսեւորած լինես։

Վահե ՄԱԿԱՐՅԱՆ