«Հրապարակ». Սա խնդրի լուծում չէ, ոչ մի խնդիր չի լուծվելու, փոխարենն առաջ են գալու նոր խնդիրներ

«Հրապարակի» զրուցակիցը Ներքին հիվանդությունների բժշկության հայկական ասոցիացիայի նախագահ, թերապեւտ-սրտաբան Լամարա Մանուկյանն է:

- Մարտի 1-ից 470 անուն դեղ վաճառվում է էլեկտրոնային դեղատոմսերով: Խոսքը հիմնականում հակաբիոտիկների մասին է, սակայն այս ոլորտում մի իսկական խառնաշփոթ է սկսվել, եւ մասնագետները պնդում են, որ անգամ աչքերի համար նախատեսված որոշ կաթիլներ եւ ցավազրկողներ այլեւս էլեկտրոնային դեղատոմսերով են դուրս գրվելու: Այս որոշումը բավականին մեծ դժգոհության առիթ է դարձել:

- Շատ սխալ որոշում է կայացվել: Միտումն այն է, որ կանխարգելվի հակաբիոտիկների չարաշահումը: Շատ գրագետ մոտեցում է, երբ մարդուն բացատրում ես՝ ամեն հազի եւ փռշտոցի ժամանակ չի կարելի վազել դեղատուն եւ հակաբիոտիկ գնել: Ի դեպ, մեր հայ ժողովրդին բնորոշ է ինքնաբուժությամբ զբաղվելը, փորձում ենք ինքներս որոշել՝ ինչ դեղ խմել, ինչ դոզայով եւ այլն: Սա շատ սխալ է: Հատկապես քովիդից հետո անտիբիոտիկների հանդեպ սերը մեծացել է: «Դեքսամետազոն» անունով դեղը դարձել է մեր ժողովրդի սիրելի դեղը: Ով թոքաբորբով է հիվանդանում, միանգամից այդ հաբերն է գնում, բայց դա այն դեղամիջոցն է, որը բացառապես պետք է բժիշկը նշանակի եւ դոզավորի: Մի այսպիսի խնդիր էլ ունեն մարդիկ․ երկու-երեք օր հակաբիոտիկ են խմում, ինքնազգացողությունը լավանում է, դադարում են խմել այն։ Դա եւս շատ սխալ է: Հակաբիոտիկի օգտագործման չափը հինգից յոթ օր է: Պետք է այն ընդունել մինչեւ վերջ: Բայց էլեկտրոնային դեղատոմսերով տարբերակը պայքարի ճիշտ տարբերակ չէ: Ցանկացած նորմալ երկրում, երբ նոր օրենք է կյանքի կոչվում, պետք է նախապես հաշվի առնվեն մի շարք հանգամանքներ: Այս տարբերակով նոր հերթեր են գոյանում: Այն ուղղակի սարսափելի է: «Արմեդ» համակարգը բացարձակապես պատրաստ չէր այս ամենին: Անգամ ամենահանգիստ պայմաններում դրա աշխատանքը վատն էր, էլ ուր մնաց նման ծանրաբեռնվածության ժամանակ նորմալ աշխատի: Մեզ այլ՝ հագեցած համակարգ է հարկավոր, որը կաշխատեր ավելի պարզ եւ հստակ` առանց խափանումների: Մենք գիտենք նաեւ, որ ժողովուրդը սովորություն ունի դիմելու ընտանեկան բժշկին կամ ուղղակի ծանոթ բժշկին: Օրինակ` շաբաթ-կիրակի օրերին մարդը գուցե դեղի կարիք ունի, ի՞նչ պետք է լինի այդ դեպքում, կիրակի օրով ինչպե՞ս են դեղ դուրս գրելու: Ի՞նչ պետք է այս դեպքում անի հիվանդը: Ստացվում է, որ մենք բարդացնում ենք մեր ժողովրդի վիճակը՝ հեշտացնելու փոխարեն: Առաջնային օղակին ես համարում եմ առաջամարտիկներ, իրենց վրա մեծ պատասխանատվություն է: Ի դեպ, այս դեպքում, եթե, օրինակ, չորս դեղորայք է անհրաժեշտ, բժիշկն «Արմեդ» համակարգ պետք է այցելի չորս անգամ: Բոլոր երկրներում էլ կա էլեկտրոնային դեղատոմսի համակարգ, սակայն պետք է կրթական դասընթացներ անցնել դրա համար: Առողջապահության ազգային ինստիտուտը նախ պետք է դասընթացներ կազմակերպեր: Հիմա ընդամենը մի ուղեցույց են տվել, ու վերջ, ասում են՝ աշխատեք, խնդիրներ են առաջանում, համակարգը նորմալ չի աշխատում, բոլորը պետք է նստեն ու սպասեն, թե երբ հարցը կլուծվի….

- Իսկ ալտերնատիվ ի՞նչ տարբերակով կարող էին մարդկանց մոտ նվազեցնել հակաբիոտիկների հանդեպ սերը, եթե սրա պատճառը դա է:

- Կարող էր ուղղակի թղթային ռեցեպտներով լինել վաճառքը: Դա եղել է մի քանի տարի առաջ, սակայն հանվեց, չգիտես թե ինչու: Այո, հակաբիոտիկը պետք է կիրառվի միայն դեղատոմսով, ես դրան համաձայն եմ, բայց ոչ այս տարբերակով: Սա խուճապային համակարգ է: «Արմեդը» պետք է ուժեղացվի եւ հագեցվի, այնպես, որ անխափան աշխատի, բացի այդ, պետք է մեխանիզմներ մտածեն նրանց համար, ովքեր գտնվում են քաղաքից դուրս, ենթադրենք՝ մարդը վատառողջ է եւ գտնվում է քաղաքից դուրս, ի՞նչ պետք է անի: Սրանք բոլորը հարցեր են` շատ կարեւոր հարցեր, որոնք հաշվի չեն առնվել, դրա համար էլ խառնաշփոթ է տիրում…. ասեմ ավելին` կոռուպցիան ավելի շատ է տարածում գտնելու, անպայման հայտնվելու են դեղատներ, որոնք դեղեր կվաճառեն այլ ճանապարհներով: Մեկը կգնա, Վրաստանից կբերի, մյուսը հարեւանին կխնդրի՝ հետը բերել մեկ այլ երկրից: Սա խնդրի լուծում չէ, այսպես չի լուծվելու ոչ մի խնդիր, փոխարենն առաջ են գալու նոր խնդիրներ: Կլինեն նաեւ ծայրամասային, գյուղական դեղատներ, որոնք կաշխատեն առանց դեղատոմսի, մի խոսքով` սա սխալ պայքարի ճանապարհ է:

- Ստացվում է, որ այս որոշմամբ խախտվում է մարդկանց սահմանադրական իրավունքը, անձնական տվյալներն «Արմեդ» համակարգում դառնում են հասանելի` բժիշկների, դեղատների համար: Ենթադրենք, մարդը վարակված է ՁԻԱՀ-ով կամ ունի այլ առողջական խնդիրներ, որոնց մասին չի ուզում իմացվի իր շրջապատում:

- Այո, ոչ միայն ՁԻԱՀ-ով, այլեւ զանազան այլ հիվանդություններ կան, օրինակ՝ հոգեկան առողջության հետ կապված խնդիրներ: Ես գիտաժողով եմ կազմակերպել, հրավիրել իրավաբանների, հոգեբանների, դա անթույլատրելի է, չի կարելի քաղաքացու անձնական ախտորոշման տվյալները դարձնել հասանելի: Վերջապես, մարդու մասին ցանկացած անձնական տվյալ հասանելի պետք է լինի միայն նրա թույլտվությամբ: Կապ չունի՝ աչքերի գույնի մասին է տեղեկությունը, թե հիվանդության, եթե ես չեմ թույլատրում դա հանրային դարձնել, ապա այն չպետք է դառնա հասանելի:

- Կոնկրետ ո՞ւմ համար են այդ տվյալները դառնում հասանելի:

- Բժիշկների, դեղատների, դեղատների աշխատակիցների: Եթե ես լինեմ ոչ պրոֆեսիոնալ մասնագետ, կարող եմ ցանկացածի հիվանդության մասին տեղեկություններ հաղորդել Ձեզ: Նույնկերպ կարող են վարվել նաեւ դեղատները: Ցանկացած մարդ, ով օգտվում է «Արմեդ» համակարգից, կարող է մարդկանց առողջության մասին ցանկացած ինֆորմացիա ստանալ: Շատ սխալ տարբերակ է սա: Պետք է նախ փորձարկեին, հետո՝ շատ կարեւոր է, որ դեղատոմսերը լինեին նաեւ թղթային, երբ ամեն ինչ հունի մեջ ընկներ, գուցե հետո նոր նախագիծը կյանքի կոչվեր: Առողջապահության ոլորտում ամեն նոր բան պետք է անցնի փորձաշրջան, չի կարելի ուղղակի հենց այնպես վերցնել ու օրենքներ մտցնել: Մեր բնակչության մոտ կա իրազեկվածության խնդիր` բժշկական առումով: Օրինակ, իբրեւ ծխախոտն ենք արգելում, բայց նախ մարդկանց պետք է իրազեկել դրա վտանգների մասին, այնքան պետք է ասես, որ մարդկանց մեջ նստի ամբողջական ինֆորմացիան: Այլ երկրներում մարդիկ շատ ավելի իրազեկված են: Օրինակ, երբ հարց տանք` ինչո՞ւ է հակաբիոտիկը վնասակար, ո՞վ կարող է այդ հարցին հստակ պատասխանել: Ոչ ոք հստակ չի կարողանում պատասխանել նման հարցերի, մարդկանց պետք է տալ ինֆորմացիա, պետք է բացատրել, որ նույն հակաբիոտիկները զարգացնում են միկրոբները, ընկճվում է իմունային համակարգը եւ այլն: