Նամակներ ինքնամեկուսացումից-3
Տրտմության հովիտ, ափսոսանքի գետ
Պատշգամբում նստած՝ փորձում էի բանաստեղծություն գրել։ Անձրեւ էր գալիս։ Հեռավարով խոսել էի Լեո հրաշալի թոռնիկիս հետ, ներշնչված էի ու սկսեցի գրել։ Աստծո հայելին օվկիանոսներն են, հոսող ջրերը՝ շշուկը նրա։ Երրորդ եւ չորրորդ տողերը նշմարվում էին, երբ կողքի սենյակից հեռուստատեսությամբ լսեցի ղեկավարի ձայնը, որն արդեն որերորդ անգամ համաճարակից սսկված, անձրեւի տակ կուչ եկած քաղաքին եւ երեւի նաեւ ինձ դիմելով՝ ասում էր՝ հպարտ քաղաքացիներ։
Լսեցի նրա հնչեցրած խոսքը, եւ գրելիքս անմիջապես քանդվեց, ու մտքումս տարրալուծվեցին երրորդ եւ չորրորդ տողերը։ Եվ անմիջապես էլ անձրեւի սրսփացող սյուքի միջով ինձ հասան Տերյանի խոսքերը․ Դու հպարտ չես, իմ հայրենիք, Տրտում ես դու եւ իմաստուն․ Կիզում է քեզ մի հուր կնիք, Մի հմայող ու հին խոստում։
Մի հանճարեղ բանաստեղծություն, որով ցնցված էր Չարենցը։ Տերյանի քառատողն աննշմար թափանցեց իմ մեջ, եւ ես այլեւս իմ գրած տողերը չէի հիշում ու անընդհատ անձայն կրկնում էի․ Օ՜, հայրենիք դառն ու անուշ․․․ Միտքս թափառ էր այլեւս, եւ հասկացա, որ գիրս շարունակել չեմ կարողանում, կարծես Տերյանը հարյուր տարիների հեռվից եկել ու կանգնել էր իմ եւ իմ բանաստեղծության միջեւ, ամեն ինչ այնքան զգացական էր, որ նույնիսկ մի պահ ինձ թվաց, թե Տերյանը դրսում է եւ անձրեւի տակ թրջվում է հիմա։ Տանը միայն ես էի արթուն եւ սուրճ դրեցի ու վերցնելով Կտակարանը՝ փորձ արեցի հաղթահարել Տերյանի հանճարեղ ներկայությունը։
Բայց զարմանալի մի բան՝ բացեցի Սուրբ Գիրքն ու պատահաբար մի էջում կարդացի․ Մի դատիր, որ չդատվես։ Տողը կարդացի մի քանի անգամ եւ նայելով դուրս՝ շարունակ հորդացող անձրեւի տակ մրսած քաղաքին, հասկացա, որ այդ հրաշք տողը մեր կյանքում փոխվել է եւ դարձել՝ Դատիր, որ չդատվես․․․ Ինչպիսի սրբապղծություն։
Տարօրինակ խորհրդավոր գիշեր էր, որովհետեւ, երբ հաջորդ էջերն էի թերթում, հանդիպեցի Մատթեոսի ավետարանին ու կարդացի․ Վայ ձեզ կեղծավորներիդ՝ օրենսգետներիդ եւ փարիսեցիներիդ, որ թողել եք օրենքի ամենից կարեւորները՝ արդարադատությունը, ողորմությունը եւ հավատը /Մատթ․23,23/։
Կարդացի եւ որպես առաքյալի խոսքի հետեւորդ՝ շարունակեցի մեր այսօրվա դժվար կյանքն ինձ համար բնութագրել․ Վա՜ յ նրան, որ ծննդատուն է փակում, Վա՜ յ նրան, որ ակադեմիա է փակում, Վա՜ յ նրան, որ սուտ խոստումներ է տալիս ու չի կատարում, քանզի չգիտի, որ սուտը երաշտ է։ Վա՜ յ նրանց, ովքեր դատարանի դռներ են փակում։
Գրեցի ու հանկարծ հասկացա, որ «վայ»-երը շատ են մեր կյանքում, ուստի չշարունակեցի․․․ սուրճս սառել էր։ Ներանձնացած տարտամ հայացքով նայում էի անձրեւի միջով երեւացող շենքերին եւ տեսնում էի, թե ինչպես են հերթով լույսերը հանգչում՝ հսկայական քաղաքը դարձնելով անղեկ, անառագաստ մի նավ, որի ճանապարհն անհայտ էր։ Մտածում էի այդ մասին ու չգիտեմ որտեղից որտեղ հիշեցի դատավոր տիկին Դանիբեկյանին, եւ անհանգստությունից ձկան նման լողալով, մոտեցավ, մոտեցավ ու ինձ հասավ մի միտք, եւ ես ափսոսացի ինձ անծանոթ այդ տիկնոջը, ում այս վերջին տարվա ընթացքում դարձրել են մեր օրերի տարաշխարհիկ սերիալի դերասանուհի․․․ ես կնամեծար մարդ եմ, հուսամ՝ տիկին Դանիբեկյանը չի նեղվի իմ խոսքից։ Պարզապես ես անհանգիստ եմ նրա բախտի համար։
Ինչպես ասացի՝ միտքս թափառ էր, եւ ես, հասկանալով, որ այլեւս չեմ կարող գրել, փորձեցի հեռուստատեսություն լսել․․․ ու դարձյալ՝ նույնը․ թավշյա, ոչ բռնի հեղափոխություն։ Հանկարծ նկատեցի, որ ես բանավիճում եմ հեռուստացույցի հետ․ հեղափոխություն չի եղել, եղել է իշխանափոխություն, չկա նոր Հայաստան, Հայաստանը 25 հազար տարեկան է եւ ամեն սերնդի հետ միշտ նոր է եղել։ Իսկ ինչ վերաբերում է թավիշին, այլեւս չկա, տխուր է թերեւս, բայց արդեն դարձել է հնամաշ, շալվարի կարկատան՝ ասացի ու անջատեցի հեռուստացույցը։ Անձրեւը շարունակվում էր, ես վերադարձա պատշգամբ, ծխախոտ վառեցի եւ շարունակեցի խմել սառը սուրճս։
Առայժմ՝ այսքանը, սիրելի Արմինե
Հարգանքներով, միշտ բարեկամդ՝ Մերուժան
ՏԵՐ-ԳՈՒԼԱՆՅԱՆ
Կարծիքներ