Ծիտը

Մի զեմլյակ ունեմ` Արտյոմ անունով: Կոթիգեղցի ա. իրենց գեղում Հովիկ են ասում, մեր քաղաքում` Արտյոմ: Նրա հետ խոսել չի լինում: Հենց գլուխ եմ գովում, ասում ա՝ ես գնացի, ու պոյեզի նման փնչացնելով՝ առաջ ընկնում: Նա ինձ մոտ է գալիս մեր հող ու ջրի, սար ու ձորի կարոտն առնելու, իսկ ես, մեր հողն ու ջուրը թողած, սարն ու ձորը մոռացած, ընկնում եմ քաղաքի «չոլերը»` ով ինձ տեսավ, ինձ ով ինչ ասաց... Թարսի նման իմ գլուխ գովալն էլ նրան տեսնելիս ա բռնում: Գովքս էլ ոնց որ ծիտ, նրան տեսնելիս գյուլլակոտոր դուրս ա թռչում: Արտյոմն էլ փնչացնում ա, ասում ա` ես գնացի, ու շոգեքարշի պես գլորվում... Ճարահատյալ առաջը կտրում եմ, ձեռն ու ոտը բռնում, խտիտս առնում ու գազին հուպ տալիս: Էլ ո՞ւր պտի փախչի. գրկիս մեջ բուքսավատ ա անում, բուքսավատ ու ականջը կախ գցում: Ես էլ հո գլուխ գովալ չգիտեմ... Վերնիսաժից տալիս եմ ու սրճարաններով, Բաղրամյան փողոցով (Գրողների միությունը շրջանցելով) հասնում մինչեւ նախագահական պալատ: Պարծենալս ինձանից կախված չի. թեկուզ բերանս կարեմ, տարաշխարհիկ ծտեր են, որ վերնատնից դուրս են թռչում: Մի օր էլ Արտյոմը թե.



-Լեւո՛ն, հերդ է՞լ էր գլուխ գովան...



Ասի.



-Գլուխ գովող-գովող հերս էր, թե չէ ես ի՞նչ գլուխ գովան...



Ու մի պատմություն հիշեցի: Երկու դար առաջ ես չկայի, բայց մեր գյուղը կար: Ու քանի որ ես չկայի, Շնողնա միակ հույսն ու ապավենը Հոբոսն էր: Շնողը Լոռվա ձորում թրքոտ ու քարքարոտ գյուղ էր` թաղված խավարի, տգիտության ու տխմարության մեջ: Քանզի աշխարհում նրա նմանը չկար, մեր գյուղը նաեւ քաղաք էր: Շնողն էր տգիտության ու տխմարության միակ մայրաքաղաքը: Շնողնեցին տգետ էր ու տխմար, բայց եւ հմբարտ ու պարծենկոտ: Նա երբեք չէր ընդունում, որ իրենից խելքովը, շնորհքովն ու հունարովը կա: Մի օր էլ մայրաքաղաքային նշանակություն ունեցող մեր շենշող գյուղ հյուր է գալիս երկու աշուղ: Մեյդանում մեջլիս են բացում ու խաղ ասում: Շնողնեցին էլ տգետ, տխմար, հմբարտ ու պարծենկոտ` թեեւ նրանց նվագն ու երգը ականջներին դուր ա գալիս, բայց չեն ուզում կոտրն ընկած լինել, որ էս աշխարհում իրենցից լավ երգող էլ կա: Ապուշ են կտրում: Ու իրենց ապուշ գլուխը քորում, քորում ու ելքը գտնում.



-Բա որ մեր Հոբոսին լսե՜ք...,- ասում են:



Աշուղներն արմանք-զարմանքից երեսներին պել էին կտրել: Աշխարհ տեսած, Հնդստանն ու Ֆարսի երկիրը պտտած, Կովկասը ոտի տակ տված մարդիկ շատ բան էին լսել, բայց Հոբոս անունով աշուղ չէին լսել: Ասում են.



-Էդ Հոբոսն ո՞վ ա...



Ասում են.



-Հիմի կտենաք...



Հոբոսը գալիս ա` փափախը գլխին, տրեխը ոտնատակին, չուխեն հագին, աղլուխը վզին փաթաթած ու մի հեյվարա չոմբախ էլ կռնատակին: Գալիս, անճոռնի կաղնքու նման տնկվում ա առաջները: Ասում են.



-Հոբոսը դո՞ւ ես...



Ասում ա.



-Ես եմ, որ կամ:



Ասում են.



-Բա սազդ ո՞ւր ա...



Ասում ա.



-Հրես հա...



Ու կռան տակից մահակը հանում ա, դոշի վրա սազի նման հարմարացնում:



«Ա՜յ քեզ հրաշք»,- աշուղների պռունկներն անհամբերությունից պատռվում էին:



-Դե հլա խաղդ ասա,- ասում են՝ իրար հերթ չտալով:



Ու ծայր է առնում մի մեղեդի, որ սկսվում էր հաստ աղիքից ու կոնքերով, փորամիջով, թոքերով, կոկորդով բարձրանում` ամպի որոտից էլ ահեղ, երկաթաձայն, քուրատակի շեղբի պես շիկնած, թախծոտ ու մելամաղձոտ... Հոբոսը հո չի զռում, զռում, զռզռում, հո չի զռզռո՜ւմ... Աշուղներն իրար երեսի են նայում.



-Էս հո ավանակ ա...,- զարհուրել էին:



Հոբոսն ականջի ծերով իմանում ա, որ իրեն ավանակ ասին: Էդ բառը չէր լսել, բայց իր գիտեցածով պիտի որ լավ բան լիներ: Քիթը վեր ա տնկում ու ասում.



-Ավանակ, ավանակ օղորմածիկ հերս էր, թե չէ ես ի՞նչ ավանակ...



Նա ձենով էր ավանակ, բայց համեստությամբ` երբեք: Ինքն ո՜ւր, ավանակն ո՜ւր... Հեզ, խոնարհ... Էշն էլ էդքան մեծ բան ունենար ու էդքան համեստ լինե՞ր...



Էդ ժամանակները վաղուց անցել են: Իմ կողքով շատ խաղեր են անցել: Շնողն էլ երեկվա Շնողը չէ: Բայց իմ անտաշ գլուխն անժառանգ չի մնացել: Պապերիցս էլի ինչ-որ բան մնացել ա: Հոբոսանց գլխատան ծիտը իմ գլխին էլ ա ձու դրել: Ինչքան էլ ինձ զսպում եմ, հուփ ու կուչ գալիս, էլի Արտյոմին տեսնելիս էդ ծիտն իմ գլխից թռչում ա...



 



Լեւոն ՋԱՎԱԽՅԱՆ