Ես կասեմ՝ ոչ թե կոռուպցիա, այլ գիտնականի, հայցորդի, ղեկավարի անբարեխղճություն

62 ատենախոսություն է հետ տվել Բարձրագույն որակավորման հանձնաժողովը 2013 թվականի հուլիսի 4-ից՝ այն օրվանից, երբ այս մարմինը ղեկավարում է Լիլիթ Արզումանյանը, ով այս նույն համակարգում աշխատել է 20 տարի: Մերժված աշխատանքների հեղինակների անունները ԲՈՀ-ը չի հրապարակում, քանի որ դեռ հույս ունի, որ դրանք կվերամշակվեն եւ կվերափոխվեն:

Կա՞ն արդյոք պատժիչ սանկցիաներ: Հնարավո՞ր է, որ այն մարդը, ով գրագողությամբ է զբաղվել, օրինակ, ինչ-որ ժամանակով զրկվի ատենախոսությունը պաշտպանելու հնարավորությունից: Այս եւ մի քանի այլ հարցեր տվեցինք ԲՈՀ նախագահ Լիլիթ Արզումանյանին:

- Կանոնակարգային չափանիշներ եւ ժամկետներ չունենք: Այսօրվա դրությամբ այս բոլոր աշխատանքները վերադարձվել են մասնագիտական խորհուրդներ, որպեսզի խորհուրդները, կոպիտ ասած, ուղղեն իրենց սխալները:

- Անցյալ տարվա հուլիսից Դուք ղեկավարում եք ԲՈՀ-ը: Ճի՞շտ է, որ Դուք ՀՀ նախագահից քարտ-բլանշ եք ստացել համակարգում կարգուկանոն հաստատելու համար:

- Այո, նշանակվել եմ այդպես, այսինքն կոնկրետ հանձնարարականով՝ ավելի մեծ պատասխանատվությամբ մոտենալու այս մարմնի աշխատանքին, որովհետեւ համակարգում թերեւս կա հոգեբանություն, որ կարելի է ամեն ինչ: Մեր խնդիրն այսօր այս պատասխանատվության բարձրացման գործն է:

- Ի՞նչ ուղղություններով եք պատրաստվում բեկում մտցնել համակարգում:

- Համակարգն ինքը հին է, գալիս է սովետականից, դա էլ իր հերթին՝ գերմանական համակարգից: Նման համակարգեր շատ երկրներում կան: Բեկումներ անել, այսինքն ցնցումների ճանապարհով գնալը խելոք չի եւ չի կարելի: Պետք է գնալ աստիճանական փոփոխությունների ճանապարհով: Արդեն սկսել ենք մի քանի մակարդակով ստուգել աշխատանքները, եւ 62 վերադարձված աշխատանքներից զգալի մասը մերժվել է արտագրությունների, մյուս մասը՝ թերի բովանդակության պատճառով: Եթե կարճ ասեմ, իմ ցանկությունն է հնարավորինս շատ զգոնության կոչ անել մասնագիտական խորհուրդներին, որպեսզի դրանք ավելի զգաստ լինեն:

- Ինչ-որ փոփոխություն զգացե՞լ եք նրանց աշխատանքում:

- Դեռ ոչ, որովհետեւ ժամանակը կարճ էր: Մի քանի ամսում համակարգում էական փոփոխություններ չես տեսնի: Երեւույթներ կան, որ բավականին արմատացած են՝ ծանոթ-բարեկամ կապերն են խանգարում, լավություն անել չի նշանակում վատ աշխատանք բաց թողնել, հետո էլ միջնորդել, որ վատ աշխատանքը հաստատվի: Լավություն անել՝ նշանակում է լավ աշխատել հայցորդի հետ, որ աշխատանքը լավը լինի: Այն հիմնարկները, որ թեմա են հաստատում, պետք է օբյեկտիվ գնահատեն, դա մի ամբողջական բարդ շղթա է, բոլորը պետք է իրենց տեղում լինեն, եթե որեւէ օղակ թերանում է, ուրեմն ամբողջ արդյունքը վատն է լինում:

- Կրեդիտային համակարգն արդեն գործում է, եւ այս տարի հին համակարգով պաշտպանվողները, որոնք տասնյակ տարիներ աշխատել են իրենց ատենախոսությունների վրա, վերջին շանսն ունեն հանձնելու: Սա ավելացնում է կոռուպցիոն ռիսկերը: Ինչպե՞ս եք վերահսկելու իրավիճակը:

- Այս տարի արդեն կրեդիտային համակարգը գործում էր, եւ գործում է նաեւ հին համակարգը, պաշտպանությունների մեծ հոսք եղավ: Այս 62 հետ հանձնված աշխատանքները հենց այս վերահսկողության արդյունքն են:

- Փաստորեն, միակ արդյունավետ գործիքը կոռուպցիան բացահայտելու առայժմ, ձեր ներդրած արտագրությունները բացահայտող համակարգչային ծրագի՞րն է:

- Եկեք ամեն ինչի անունը կոռուպցիա չդնենք: Ես կասեմ ոչ թե կոռուպցիա, այլ գիտնականի, հայցորդի, ղեկավարի հիմնականում անբարեխղճություն: Տարիներ շարունակ այս համակարգն անտեսվել է հասարակության կողմից: Երկրորդը ինտերնետն էր՝ մեծ հեղաշրջում, որ մտավ եւ այս առումով իր ավերածություններն արեց: Հետո մեզանում դեռ այն գիտակցությունը չկա, որ արտագրելը վատ բան է: Երբ որ ասում ես արտագրություն է, առարկում են՝ հա, դե երեք էջ է, հինգ էջ է, ոչինչ, որ արտագրած է: Այսինքն, հասարակությունում էլ պետք է լինի գիտակցություն, որ ուրիշից արված հղումը չի կարելի տեղադրել քո աշխատանքի մեջ: Այսօր ԲՈՀ-ը կրթական համակարգի վերջին օղակն է, եւ բնական է, այն բոլոր թերությունները, որ կան կրթության ամբողջ շղթայում, արտացոլվում են այստեղ:

- Մասնագիտական խորհուրդների կազմը հաստատվել է: Ամենակոռումպացված՝ տնտեսագիտության խորհուրդների նախագահները՝ Սուվարյանն ու Ղարիբյանը, չփոխվեցին: Ստացվում է, որ ԲՈՀ-ն անզո՞ր է խորհրդի եւ նախարարության միջեւ: Իսկ եթե ոչ, ապա Ձեզ ի՞նչ լիազորություններ են պետք, որպեսզի ուժեղանաք որպես մարմին:

- Ես առայժմ ուզում եմ ձեռնպահ մնալ նման հարցերի պատասխանելուց, որովհետեւ դեռ այն ժամանակը չի, որ մենք արդյունքների մասին խոսենք: Գնում է որոշակի գործընթաց: Չափանիշները խստացվելու են, եւ այսքան աշխատանք, որ վերադարձվել են, սա զգոնության կոչ է: Իսկ հարաբերությունների առումով ԲՈՀ-ը մասնագիտական խորհուրդների հետ բարիդրացիական հարաբերություններում է: Բայց ամբողջության մեջ, համակարգում այդ անպատասխանատվության մթնոլորտն իհարկե կա, որի դեմ ես ուզում եմ պայքարել: Կարծում եմ, մի քիչ ժամանակ է պետք, որ իրենք էլ հասկանան, որ ԲՈՀ-ը չի ուզում վատ աշխատանք հաստատի, որ իրենք էլ հասկանան, որ չի կարելի վատ աշխատանք անցկացնել:

- Այսինքն կարելի է ասել, որ ԲՈՀ-ի աշխատանքում բարոյախրատական փուլ է:

- Այո, այլ տարբերակ ես ուղղակի չեմ պատկերացնում: Սա ոստիկանություն չի, որ պատժի: Որոշ ժամանակ անց կվերլուծենք արդյունքները, նոր կտեսնենք, թե ինչ կարող ենք անել, եթե այս անպատասխանատվությունը շարունակվի:

- Հիմա տնտեսագիտության ոլորտի (որտեղ ամենաշատն են մերժված) անորակ ատենախոսությունները, 2 խորհուրդների նախագահներին՝ ԵՊՀ-ի եւ ՀՊՏՀ-ի, հաստատել եք, որ տեսնեք՝ կվերափոխվեն, թե չէ՞:

- Այո, ոչ թե նախագահները, այլ խորհուրդները: Չի կարելի ամբողջ խորհրդի թերությունը վերագրել նախագահին: Եթե նախագահը նշանակում է խորհրդի կազմում ընդդիմախոսներ, պատվարժան գիտնականների, եւ այդ ընդդիմախոսը բարեխիղճ չի լինում, նախագահն ի՞նչ անի, նա ամենակարող չի:

- Մենք լսել ենք, որ Յուրի Սուվարյանի հետ կապված՝ պայմանավորվածություն է եղել, որ եթե շարունակվի անորակ ատենախոսությունների հոսքը, կփոխեք նախագահին:

- Չէ, այդպիսի պայմանավորվածություն չի եղել: Ուղղակի, երբ որ խորհուրդները հաստատվեցին, եղավ հորդոր, խնդրանք, որ այսպես չի կարելի շարունակել, եւ իրենք չեն հակադրվում: Եվ պարոն Ղարիբյանը, եւ պարոն Սուվարյանը գտնում են, որ՝ այո, այսպես չի կարելի շարունակել: Հիմա մենք այն փուլում ենք, որ չենք փորձում մեղավորներ փնտրել, մեղավոր ենք բոլորս: Համատարած, վերից ներքեւ: Նաեւ ԲՈՀ-ը՝ տարիների թողտվության համար:

- Երբ հայտարարում էիք, որ այս համակարգում արատներ կան, ինչ-որ դիտարկումներ ունեի՞ք: Օրինակ, պաշտպանության համար կաշառքի թվեր են ասում, 3000-9000 դոլարի հասնող: Բանակից ազատվելու թիվը 10 հազար դոլար է, եւ պաշտպանելը չծառայելուց ավելի էժան տարբերակ է համարվում: Դուք ի՞նչ տեղեկություն ունեք սրա վերաբերյալ: 

- Մենք էլ ենք այդ խոսակցությունները լսում:

 - Բայց կա՞ պատժվելու դեպք  իրավապահների կողմից: 

- Ես չեմ լսել: 

Սյուզան  ՍԻՄՈՆՅԱՆ