Պատվերով կարող է շատ զիլ արվեստ ստեղծվել

Հարցազրույց հեղինակ-կատարող Լիլիթ Պիպոյանի հետ

-Տիկին Պիպոյան, այսօր մեր երկրում Ձեզ հուզող ամենակարեւոր հարցը ո՞րն է՝ լինի դա մշակույթի ոլորտում, թե մշակույթից դուրս։

- Դուք ինձ հանդիպել եք իմ կյանքի շատ կրիտիկական պահի, երբ ընտանեկան խնդիրներով առնչվում եմ բժշկության հետ, ու այն պատկերը, որ տեսնում եմ այդ ոլորտում, արտացոլում է մեր այսօրվա կյանքը։ Մեր առողջապահությունը սոսկալի վիճակում է, պարզ, հասարակ մարդը, ով ամբողջ կյանքն աշխատել է իր երկրում, բացարձակապես ի վիճակի չէ վճարել այդ կողոպտիչ գումարները, որոնք կան մեր առողջապահության ոլորտում, իսկ եթե թոշակառու է՝ ընդհանրապես բացառված է։ Բայց կարելի՞ է այդ աստիճան գրպանի մասին մտածել։ Այնպես է ստացվում, որ մենք այսօր այլեւս աշխատող ժողովուրդ չենք, ու նման պատկեր է գրեթե  բոլոր ասպարեզներում, մենք այսօր նաեւ լավ շինարար չենք…  

- Ու դրա վառ օրինակը թերեւս հենց կիսաքանդ Հյուսիսային պողոտան է, որ այսօր փոշու մեջ կորած է։ 

- Բայց, ասենք, հռոմեացիների կողմից կառուցված ճանապարհները, չգիտես ինչու, 2 հազար տարի ծառայում են, սրանց կառուցածը 2 հազար օր էլ չի ծառայում։ Մի գողացեք, էլի, նորմալ, նամուսով սարքեք գոնե քաղաքի կենտրոնը։ Այսօր երկու անգամ տաքսի եմ նստել, ու երկու տաքսիստներն էլ նույն բաներն ասեցին, որ ամեն ինչ արված է, որպեսզի ժողովրդի կաշին քերթվի։ Եթե որեւէ մեկը որեւէ առիթով բողոքում է իրեն կառավարողներից, թող հասկանա, որ այդ կառավարողներն իր միջից են դուրս եկել։ Ինչպիսին ժողովուրդն է, այնպիսին էլ իր կառավարությունն է։ Ես այդ համոզմանն եմ եկել։ Իմ հիասթափությունը հասել է ծայրահեղ աստիճանի։ Ի՞նչ մշակույթի մասին է խոսքը, ինչքա՞ն կարելի է աֆիշային-բրենդային բաներ անել, դուդուկ-նուռ-տարազ ցուցադրել, մի հատ խորքային նայեք՝ բացարձակ վակուում է, դոփում ենք նույն տեղում, ոչ մի նորարարություն կամ զարգացում: Եվ բավական է խոսել անընդհատ ազգայինի մասին՝ որպես միակ արժեքի, հեռուստատեսությամբ պետք է քարոզվի ազնվություն, արդարություն, աշխատասիրություն, չի կարելի անընդհատ ասել՝ հայեր, հայեր. այս հանրապետությունում ուրիշներն էլ են ապրում։ Թաթախվել ենք նեղ գավառականության մեջ, արդեն խեղդվում ենք, օդ չկա:

- Բայց ամեն բան, որ այսօր մատուցվում է եթերից, բեմից, հիմնավորվում է նրանով, որ հասարակությունը դա է պահանջում։

- Չկա նման բան։ Ամեն ինչ միասին խմորվում է, ինչպես որ վատ քաղաք են սարքում, այնպես էլ վատ հեռուստատեսություն են անում, մինչդեռ կարելի է գոնե ինչ-որ նշաձողեր պահել։ «Ռեյտինգ» սուտ հասկացողության ետեւից ընկած՝ կորցրել են զարգանալու, առաջ գնալու, բարձր գաղափարին նվիրվելու ունակությունը:

- Այդ դիլետանտիզմը, օրինակ, 20 տարի առաջ չկա՞ր, թե՞ հիմա ավելի է սրվել։

- Հիմա գույները շատ են խտացել։ Հիմա ամենաթողություն է, իսկ նամուսը, խիղճը, կարգապահությունը, բարոյական մյուս հիմնարար հասկացություններն անգամ ֆորմալ առումով հօդս են ցնդել։

- Ձեր նշած բոլոր խնդիրները երկրի առաջին դեմքը բացատրում է մարդկանց ընկալումներով եւ գաղջ մթնոլորտով։

- Ինձ թվում է՝ նա ամեն ինչ շատ լավ պիտի որ իմանա: Ես Երկրապահների համագումարում նախագահի վերջին ելույթը լսեցի, երբ իրեն արտագաղթի մասին հարցրին, ու նա ըստ էության ոչինչ չպատասխանեց, ուղղակի բառերի կույտ: Նա ընդամենը ասեց, որ մտահոգված է, բայց թե ի՞նչ, ո՞նց, ինչպե՞ս, ի՞նչ քայլերով ու միջոցներով պետք է կանխել այդ երեւույթը, չպատասխանեց։

- Համաձա՞յն եք, որ այդ հուսահատությունը մարդկանց մոտ ավելի է խորանում ամեն ընտրությունից հետո, երբ ոչինչ չի փոխվում ու դեռ մի բան էլ ավելի է վատանում։ 

- Չգիտեմ, հնարավոր է։ Ես իմ պատասխանն ունեմ, թե ինչու են մարդիկ իրենց ձայները վաճառում, որովհետեւ չեն տեսնում թեկնածու, իրենց համար բոլորը մեկ են, դրա համար վաճառում են իրենց ձայնը։ Եթե մեկ չլիներ, չէին վաճառի։ Երբ շուրջդ նայում ես ու ոչ մեկի չես տեսնում, իսկապես շատ հուսահատեցնող է, հասկանում ես, որ ելք չկա, վերջն է։ Մի կողմից մտածում ես՝ նախագահը չի կարող փոխել իրավիճակը, մյուս կողմից էլ հենց միայն ինքը կարող է։ Ուրիշ մարդ էլ երեւի թե չի գա մոտակա ժամանակներում այդ պաշտոնին, ու երբեմն ինձ թվում է, որ մենք դատապարտված ենք։ Կամ արյունահեղություն պետք է լինի ուկրաինացիների նման (որը սոսկալի է), կամ լավ, հանդարտ բարեփոխումներով, բայց այնպես, որ ասպարեզից հեռացվեն ժողովրդին հարստահարողները, եւ այդ մոնոպոլիզացիային վերջ տրվի։ 

- Մեզ մոտ ինչպես ամեն ինչ, այնպես էլ մտավորականությունը բաժանված է ճամբարների.  նրանցից շատերին տեսնում ենք իշխանության ճամբարում՝ համապատասխան կառույցներում ծվարած, մի մասին՝ Ազատության հրապարակում, ցանկացած ընդդիմության կողքին, մի մասն ընդհանրապես չի խառնվում հանրային կյանքին, պատճառաբանելով, որ ինքը միայն արվեստ է ստեղծում։ Ի վերջո, ո՞րն է իսկական մտավորականի դերը, ու որտե՞ղ փնտրենք նրան։

- Նրանք, ովքեր չեն էլ ուզում կարծիք հայտնել, զգուշավոր մարդիկ են, որոնք չեն գնում ավելորդ առճակատումների։ Մի մասը զգուշավորությունից է հեռու մնում, մի մասը գտնում է, որ անիմաստ է։ Հիմա ես ինչ որ ասում եմ, ցավոք սրտի, գիտեմ, որ ոչինչ չի փոխելու, մի մասն էլ դրա համար է լռել։

- Նախագահական ընտրությունների ժամանակ Դուք Րաֆֆի Հովհաննիսյանի կողքին էիք, երգում էիք Ազատության հրապարակում, հիմա ինչ-որ բան փոխվե՞լ է Ձեր հայացքներում։

- Նա, որպես ալտերնատիվ, հետաքրքիր էր ինձ համար, բայց հետագայում ես չեմ տեսել իր կողմից քայլեր, չեմ լսել խոսք՝ ուժեղ, ըստ էության եւ կոնստրուկտիվ, որպեսզի հավատայի, որ նա այն մարդն է, ով կարող է ինչ-որ չափով կարգավորել մեր կյանքը։

- Այսօր նախագահը դասական երաժշտությունն է հովանավորում, վարչապետը՝ ռոքը, ԱԺ նախագահը՝ թատերական արվեստը։ Դուք իսկապես տեսնո՞ւմ եք մտահոգություն այդ մարդկանց կողմից, թե՞ սա էլ ձեւական մի բան է, որն ուղղված է իրենց փիառին։

- Այստեղ հարցն անգամ ձեւականի մեջ չէ, այլ ինչո՞ւ անպայման ինչ-որ մի բարձրաստիճան մեկի կողմից պետք է հովանավորվի մի բան, որպեսզի դա լինի, տեղի ունենա։ Իսկ եթե մի երեւույթ է, որն իրենց նախասիրությունների մեջ չէ, ուրեմն դա պետք է մեռնի՞, չլինի՞, դա է ամենազայրացնող բանը։ Նա ջազ է սիրում՝ ջազն է ծաղկում, սրա դեպքում՝ ուրիշ բան, մենք հո իրենց «դուքյանը» չե՞նք: Նման բան չպետք է լինի, դա հիվանդ վիճակ է։

- Ի տարբերություն ռաբիզի, էստրադայի «աստղերի», ովքեր իրենց հանդիսատեսին գտնում են համալիրներում, հրապարակներում, Դուք, որպես հեղինակ-կատարող, որտե՞ղ եք Ձեր հանդիսատեսի հետ հանդիպում։

- Ես ձայնագրություններ եմ անում ու վերջ։ Մի քանի փոքր տեղերում ելույթ եմ ունենում, բայց դա մշտական բնույթ չի կրում։ Ի դեպ, ակումբային մթնոլորտն այդքան դուրս չի գալիս, իմ երաժշտությունը ֆոնային չէ, ոչ էլ զվարճացնող, ես կոնկրետ առնչության մեջ եմ մտնում լսարանի հետ, ինձ համար կարեւոր է, որ նա ինձ լսի։ Հետո մեզ մոտ երաժշտական ակումբային վարքի կուլտուրա չկա, եթե գալիս ես երաժշտական ակումբ, այնտեղ ուտելը չէ կարեւոր, այլ՝ լսելը։ Այսօր գրեթե բոլոր ակումբները դառել են ուտելու-խմելու տեղեր, նույնիսկ երաժիշտներին ասում են՝ այնքան մի նվագեք, որ արդեն բան չպատվիրեն։ 

- Մասսայական միջոցառումներին Դուք համարյա չեք երեւում. չե՞ն հրավիրում, թե՞ Դուք եք մերժում։

- Չեն հրավիրում, այդ համերգներին միշտ լավ են վարձատրում, ու դրա համար փողի կռիվ է։ Ինձ մի անգամ հրավիրել են, դրանից գիտեմ։ Վերջերս ռուսներն են սկսել իմ երաժշտությամբ հետաքրքրվել, ֆիլմերի համար առաջարկել են երաժշտություն գրել, նման գործեր կանեմ մի քիչ, չեմ ձայնագրվի։

- Դա Ձեր ներաշխարհո՞վ է պայմանավորված, թե՞ նաեւ դրսի տրամադրություններով։

- Իհարկե, ավելի շատ իմ անձնական, բայց նաեւ դրսի տրամադրություններով, որովհետեւ խթան պետք է լինի։ Խթաններից մեկն այն է, որ մի բան անում ես ու գիտես, թե դա ոնց ես ներկայացնելու, նույնիսկ եթե քո համար ես անում, պատկերացնում ես, թե բեմում ոնց ես անելու։ Իսկ երբ այդ բանը չկա, գիտես, որ չես անելու, ցանկությունը խորքում մեռնում է։ Հիշում եմ՝ խորհրդային շրջանում որոշ մարդիկ ասում էին. ո՞նց կարող է արվեստը լինել պատվերով, դա արվեստ չէ։ Դա կատարյալ հիմարություն է, որովհետեւ, այո, արվեստը կարող է պատվերով լինել եւ շատ զիլ արվեստ լինել, պատվերով շատ հանճարեղ գործեր են արվել: Պիտի լինի կամ կոնկրետ, կամ սոցիալական պատվեր արվեստագետի համար:

Սոնա ԱԴԱՄՅԱՆ

[email protected]