Ոչ մի բան թաքուն չի մնա

Մինչ հայաստանյան իշխանությունները պնդում էին, թե նոր Ընտրական օրենսգիրքը դեռ մշակման փուլում է, իսկ ընդդիմադիրները հակադարձում, որ նախնական փաթեթն առանց իրենց հետ քննարկելու ուղարկվել է Վենետիկի հանձնաժողովի դատին, որպեսզի նրանց «դաբրոն» կորզեն ու հանգիստ «առաջ բրթեն», Վենետիկի հանձնաժողովը երեկ իր կայքում հրապարակեց Ընտրական օրենսգրքի նախնական նախագիծը՝ անգլերենով: Սա, թերեւս, անակնկալի բերեց հայկական կողմին, թեեւ պարզ է, որ կառավարության վաղվա նիստում այս հարցը պետք է անպայման ներառվեր՝ ժամկետն արդեն իսկ 1-2 օրով խախտվել է։

Նոր Ընտրական օրենսգիրքը Վենետիկի հանձնաժողով է ուղարկվել մշակող մարմնի՝ արդարադատության նախարարության կողմից: Ինչո՞ւ օրենսգիրքը նախապես Հայաստանում քննարկելուց հետո չի ուղարկվել Վենետիկ, կառավարությունից պարզաբանում են, որ ժամանակի սղության պատճառով աշխատանքային խմբի կողմից մշակված նախնական տարբերակն է ուղարկվել, որպեսզի Վենետիկի գնահատականից հետո ունենանք հանրային քննարկումների համար հնարավորինս ամփոփ տարբերակ։ «Ընտրական օրենսգրքի նոր նախագիծը, որը տեղադրված է կառավարության կայքում, իր մեջ ներառում է շահագրգիռ բոլոր գերատեսչությունների կողմից ներկայացված առաջարկները, լրամշակված է, եւ որոշակի տարբերություններ կան Վենետիկի հանձնաժողով ուղարկված նախնական տարբերակի համեմատությամբ եւ այդ տեսքով այն կդրվի հանրային քննարկման»,- հայտնեցին կառավարությունից:

Մինչդեռ Սերժ Սարգսյանի կողմից դեռեւս փետրվարի 10-ին ստորագրված «Սահմանադրական բարեփոխումների իրավական ապահովման գործընթացի կազմակերպման մասին» հրամանագրի համաձայն՝ նոր ԸՕ նախագիծը պետք է խորհրդարան ուղարկվեր մինչեւ այս տարվա մարտի 1-ը: Նախագահի գրասենյակը չի արձագանքում հրապարակումներին ու չի պարզաբանում, թե ինչու չի կատարվում նախագահի հրամանագիրը: Փոխարենը ԱԺ պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Հովհաննես Սահակյանն է լրագրողներին պարզաբանել, որ կառավարության հեղինակած նախագիծը նախ պետք է հաստատի գործադիրը։ «Առաջիկա նիստը, կարծես թե, մարտի 3-ին է: Ամենայն հավանականությամբ, այդ նիստով կհաստատվի եւ կգա Ազգային ժողով»,- ասել է Սահակյանը՝ կոծկելով նախագահի աշխատակազմի փնթի աշխատանքը: Իրականում խոսակցություններ կան, որ Վենետիկի հանձնաժողովի գնահատականն է ուշանում: Մինչ կառավարության կայքը կերկրորդեր Վենետիկին ու կհրապարակեր նախնական փաթեթը, հայաստանյան որոշ կազմակերպություններ հասցրին թարգմանել ու հանրությանը ներկայացնել նախագծի խնդրահարույց դրույթները:

«Իրազեկ քաղաքացիների միավորումն» առանձնացրել էր իր տեսանկյունից առավել հետաքրքիր նորամուծությունները։ Օրինակ՝ յուրաքանչյուր ընտրատեղամասում միաժամանակ գտնվող տեղացի դիտորդների ու ԶԼՄ ներկայացուցիչների ընդհանուր թիվը սահմանափակվել է 8-ով: Մինչդեռ նախկինում սահմանափակում չկար: Դիտորդների ներկայությունը որոշակի զսպաշապիկ է բոլոր այն մարդկանց համար, ովքեր մտածում են ընտրակեղծիքների մասին: Ավելին, ըստ «Իրազեկ քաղաքացիների միավորման» ուսումնասիրությունների, ոչ միայն միջազգային, այլեւ տեղական դիտորդական կազմակերպությունները կարող են դիտարկել ընտրությունները բացառապես ՀՀ նախագահի, վարչապետի, ԱԺ նախագահի կամ ԿԸՀ-ի հրավերի առկայության դեպքում: Այսինքն, նման հրավեր չունեցող կազմակերպությունները դիտորդությամբ չեն կարող զբաղվել:

Ներկայացված է քվեարկության հետեւյալ կարգը. «Ընտրողների գրանցումը կատարվելու է էլեկտրոնային համակարգի միջոցով, որով տեղամասում գտնվող հատուկ տեխնիկական մասնագետը գրանցելու է ընտրողներին: Ընտրողները կկարողանան գրանցվել թե սովորական անձնագրերով, թե բիոմետրիկ անձնագրերով եւ թե նույնականացման քարտերով: Համակարգը ճշտելու է, թե արդյոք քաղաքացին ընդգրկվա՞ծ է ընտրողների ցուցակում եւ արդյոք չի՞ քվեարկել: Բացի այդ, եթե քաղաքացին քվեարկում է բիոմետրիկ անձնագրով կամ ID քարտով, ապա համակարգչի էկրանին կերեւա ընտրողի նկարը»: Այս համակարգը, հավանաբար, գործելու է լոկալ, միայն տվյալ ընտրատեղամասում, եւ Հայաստանի բոլոր ընտրատեղամասերը ցանցով կապված չեն լինելու, ուստի տեղից տեղ քվեարկության տարվող խմբերից այն որեւէ կերպ չի փրկում։

41 ընտրատարածքների փոխարեն այժմ լինելու է 13 տարածք․ 4-ը՝ Երեւանում, 9-ը՝ մարզերում (Վայոց Ձորն ու Սյունիքը մեկ տարածք են կազմելու): 84-րդ հոդվածի համաձայն՝ ընտրություններին մասնակցող քաղաքական կուսակցությունները եւ կուսակցությունների դաշինքները պետք է առաջադրեն թեկնածուների մեկ ընդհանուր ցուցակ եւ մեկ տարածքային ցուցակ յուրաքանչյուր տարածքի համար: Ազգային ընտրական ցուցակը պետք է բաղկացած լինի երկու մասից: Առաջին մասը պետք է ներառի առնվազն 80 եւ ոչ ավելի, քան 300 թեկնածու:

Կուսակցությունը պետք է նաեւ կազմի տարածքային ընտրական ցուցակներ ազգային ընտրական ցուցակի առաջին հատվածում ներառված թեկնածուներից:
Չնայած պնդումներին, թե կառավարության կայքում հրապարակված տարբերակում հաշվի են առնված «շահագրգիռ բոլոր մարմինների առաջարկությունները», նախագիծը հակառակի մասին է փաստում: Բազմաթիվ ՀԿ-ների, ընդդիմադիրների պահանջը, որ պետք է հրապարակել ընտրություններին մասնակցած անձանց ցուցակները, նախատեսված չէ: Ավելին` հոդված 13-ում ասվում է, որ «ՀՀ ընտրողների ցուցակը, բացառությամբ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերի, ազատ է ծանոթացման համար: Քվեարկության մասնակցության վերաբերյալ տեղեկություններ պարունակող ընտրողների ցուցակները (այդ թվում` էլեկտրոնային ցուցակները) հրապարակման ենթակա չեն, արգելվում է դրանցից լուսապատճեններ հանել, որեւէ եղանակով արտատպել, լուսանկարել եւ տեսանկարահանել»:

ՀԱԿ առաջարկն ընտրատեղամասերում տեսախցիկներ տեղադրելու մասին, որի միջոցով հնարավոր կլինի օնլայն հետեւել տեղամասերի գործունեությանը, եւս ներառված չէ: Յուրաքանչյուր կուսակցություն (կամ դաշինք) ունենալու է իր «գույնը», եւ քաղաքացին ծրարի մեջ է դնելու իր նախընտրած գույնի քվեաթերթիկը՝ այդպիսով կատարելով քվեարկությունը, իսկ դալտոնիկնե՞րը…