Հայերին և քրդերին սպանած Թուրքիան իրավունք չունի դասեր տալ Իսրայելին․ հրեա փորձագետ

Գրեթե մեկ ամիս էլ չի անցել իսրայելա-պաղեստինյան արյունալի բախումներից, բայց պատերազմը Գազայի հատվածում ոչ միայն չի դադարել, այլև ուղեկցվում է նորանոր՝ ահասարսուռ միջադեպերով, իսկ զինադադարի մասին հույսերն ավելի աղոտ են դարձել։ Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի կողմից (և ոչ միայն) փոխադարձ մեղադրանքներ, հրադադար և հումանիտար միջանցք ապահովելու մասին ՄԱԿ-ի հուսահատ կոչեր, միջազգային տարբեր դերակատարների դիրքորոշումների ընդգված հակասություն և հռետորաբանության կոշտացում։

Պատերազմի մեկամսյա հանգրվանում վերջին զարգացումների մասին զրուցել ենք Մերձավոր Արևելքի և Աֆրիկայի ուսումնասիրությունների Մոշե Դայան կենտրոնի Պաղեստինի ուսումնասիրությունների ֆորումի ղեկավար Միխայիլ Միլշտեյնի հետ (Իսրայել)։

- Շուտով կլրանա չարաբաստիկ մեկ ամիսը, ինչ ՀԱՄԱՍ-ը հարձակվեց Իսրայելի վրա։ Պաղեստինյան այդ շարժումը հրեական պետությանը սպառնացել է «երկրորդ հոկտեմբերի 7-ով»՝ բացեիբաց հայտարարելով Իսրայելը ոչնչացնելու իր անթաքույց նպատակների մասին։ Մերժելով հրադադարի մասին կոչերը, Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուն հայտարարել է, թե համաձայնել դրան՝ կնշանակի պարտություն ՀԱՄԱՍ-ի և ահաբեկչության դեմ։ Ի՞նչ զարգացումներ ակնկալել այս համատեքստում։

Մ․Մ․ - Ակնկալի՞ք։ Ամեն բան հստակ է ու աներկբա․ ՀԱՄԱՍ-ի ռազմական և քաղաքական հնարավորությունների ամբողջական ոչնչացում, ՀԱՄԱՍ-ի վարչակարգի փլուզում և նրա բոլոր առաջնորդների մահը, որոնք բոլորը նացիստական ոճի ռազմական հանցագործներ են։

- Նման դիրքորոշում ունի նաև Նեթանյահուն․ 2 շաբաթ առաջ նա երկրի հետախուզական ծառայություններին հանձնարարել է «հետապնդել և սպանել» ՀԱՄԱՍ-ի բոլոր քաղաքական և ռազմական առաջնորդներին, նրանց ընտանիքների անդամներին։ Նման տեղեկություն է հայտնել ամերիկացի հայտնի լրագրող, Պուլիտցերյան մրցանակի դափնեկիր Սեյմուր Հերշը։ Ո՞ւր կտանի նման մարտավարությունը։

Մ․Մ․ - Կրկին գործ ունենք նացիստական ոճի պատերազմական հանցագործների հետ, ովքեր լայն աջակցություն են վայելում սեփական ժողովրդի կողմից: ՀԱՄԱՍ-ի առաջնորդները պետք է սպանվեն ԴԱԻՇ-ի առաջնորդների պես, դա շատ կարևոր է հանուն ողջ աշխարհի և խաղաղության.

- Օրերս ՄԱԿ-ն ընդունեց Գազայի հատվածում անհապաղ հրադադար հաստատելու մասին հորդանանյան բանաձևը։ Թել Ավիվի դիրքորոշումը հայտնի է․ փաստաթուղթն անընդունելի է Իսրայելի համար։ Ուշագրավ է, սակայն, որ բանաձևի ընդունման հարցում վերապահումներ ունեին որոշ երկրներ, այդ թվում՝ ՌԴ-ի հետ պատերազմող Ուկրաինան, Թուրքիան, Ադրբեջանը և այլն։ Նման ընթացքը կանխատեսելի՞ էր։

Մ․Մ․ - Կասկած չկա, որ ոչ արևմտյան աշխարհի մեծ մասը Հիպոկրատիկ է: Ռուսաստանը, Իրանը, Թուրքիան և շատ պետություններ Միջին Արևելքում, Աֆրիկայում կամ Ասիայում արյունոտ բռնապետություններ են, որոնք կոտորում են սեփական ժողովրդին և այժմ բավականին վստահ են՝ խոսելով մարդու իրավունքների մասին։ Դա ամոթալի է ամբողջ աշխարհի համար, ճիշտ այնպես, ինչպես Իրանի՝ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների խորհուրդը նախագահելն է։

- Իսրայելի շուրջ օղակն ավելի է սեղմվում․ Եմենը հայտարարել է ռազմական գործողություններ սկսելու մասին, Հեզբոլլահ-ը խոստովանում է, որ ռազմական գործողություններին միացել է հոկտեմբերի 8-ից, Թուրքիան ավելի է կոշտացնում հռետորաբանությունը, իսկ Էրդողանի հայտնի հայտարարությունից հետո իսրայելական երկու խոշոր մանրածախ ցանցերը՝ Շուպերսալ-ը և Ռամի Լեվի-ն, բոյկոտ են հայտարարել Անկարային։ Ըստ ձեզ, սա բավարա՞ր է Թուրքիան ճնշելու համար։

Մ․Մ․ - Իսրայելում մարդիկ լիովին հիասթափված են Թուրքիայից. ձախողված պետություն, որը ղեկավարվում է բռնապետի կողմից, որը պատասխանատու է քրդերի դեմ սարսափելի պատերազմական հանցագործությունների համար և այժմ հանդգնում է քարոզել Իսրայելի ժողովրդավարության և մարդկային իրավունքների մասին։ Սա ամոթ է ողջ իսլամական աշխարհի համար։

- Նշեցիք Թուրքիայի կողմից քրդերի դեմ ոճրագործությունների մասին, իսկ 1915 թվականին 1,5 միլիոն անմեղ հայերի դեմ իրագործած ցեղասպանությունը՞, չէ՞ որ դա 20-րդ դարասկզբի առաջին ցեղասպանությունն է։ Հոլոքոստ տեսած հրեա ժողովուրդը պետք է լավ հասկանա այս ամենի ցավն ու հետևանքները։

Մ․ Մ․ - Միանշանակ։ Ես պարզապես խոսեցի ներկայի մասին և չհիշատակեցի անցյալը։ Իհարկե, դուք իրավացի եք: Նման կեղտոտ կենսագրություն ունեցող պետությունը չի կարող ոչինչ քարոզել մարդկային իրավունքների մասին։ Ես իսկապես հուսով եմ, որ կան նաև այլ և քննադատական ձայներ Թուրքիայում, բայց մինչ այժմ նման բան չեմ լսել։

- Գազայում հրադադար հաստատելու պահանջով Սպիտակ տան ղեկավարին բաց նամակ է հղել Ազգային մահմեդական դեմոկրատական խորհրդի պաշտպանական խումբը։ Հակառակ դեպքում միլիոնավոր ամերիկացի մահմեդականներ հրաժարվում են աջակցել նրան հաջորդ տարի վերընտրվելու համար։ Փաստորեն, Իսրայելին անսասան աջակցություն հայտնող ԱՄՆ-ի նախագահն ինքն աջակցության կարիք ունի երկրի ներսում։ Ի՞նչ սպասել այս առումով։

Մ․Մ․ - Ամբողջ արևմտյան աշխարհն ակնկալում է լսել արևմուտքում ապրող այս մահմեդականների դատապարտող հայտարարությունը՝ հոկտեմբերի 7-ին Իսրայելում տեղի ունեցած նացիստական ոճի ջարդի առնչությամբ: Եվ ոչ մի ձայն չի լսվում․ սա արտացոլում է կայուն բարոյական արժեքների բացակայությունը ոչ միայն մահմեդական աշխարհում, այլև արևմուտքում ապրող մուսուլմանական համայնքների շրջանում և, կարծես թե, արևմտյան աշխարհի հետ 0 ընդհանուր արժեքներ ունեն:

- Նոյեմբերի 3-ին ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը կրկին ժամանեց Իսրայել․ սա պատերազմից հետո նրա երրորդ այցն էր, որի ընթացքում ԱՄՆ արտաքին գերատեսչության ղեկավարն իր աջակցությունն է հայտնել Թել Ավիվին, սակայն ընդգծել մարդասիրական հրադադարի անհրաժեշտությունը (Նեթանյահուն չի համաձայնել) և որպես կոնֆլիկտի հանգուցալուծում առաջարկել երկու պետություն ստեղծելու տարբերակը։ Կարո՞ղ ենք համարել, որ այս այցով Բայդենը նպատակ ուներ լրացուցիչ երաշխիքներ տալ ԱՄՆ անվերապահ աջակցության մասին։

Մ․Մ․ - Նա տվեց դա: ԱՄՆ-ն և ԵՄ-ն հասկանում են, որ դա հակամարտություն է լուսավոր աշխարհի և Աշխարհի մութ կողմի միջև: Իսրայելը արևմուտքի սահմանն է, որը պայքարում է չար ուժերի դեմ, որոնք չունեն բարոյական և արժեքներ: Հաջորդ կռիվը չի կարող լինել արևմուտքի ճանապարհով կամ նույնիսկ արևմտյան նահանգների ներսում։

- Պաղեստինցիներին աջակցող Չիլին և Կոլումբիան Իսրայելից ետ են կանչել իրենց դեսպաններին, Թել Ավիվի հետ դիվանագիտական հարաբերությունները խզելու մասին հայտարարել է հարավամերիկյան մեկ այլ երկիր՝ Բոլիվիան։ պահին, բացի Իրանից, Եմենից, Թուրքիայից, Լիբանանից, ուրիշ ո՞ր երկրի հետ է դիվանագիտական լուրջ ճգնաժամ հասունանում։

Մ․Մ․ - Ինչ վերաբերում է Լատինական Ամերիկային, ապա, անկեղծ ասած, իսրայելցիների մեծամասնությանն այնքան էլ չեն հետաքրքրում նման կեղծավոր պետությունները: Համոզված եմ, որ այդ երկրները բոլորն էլ լավ հարաբերություններ ունեն պատերազմական հանցագործություններ կատարող ռեժիմների հետ, ինչպիսիք են՝ Սիրիան, Իրանը և Հյուսիսային Կորեան, և դա, իհարկե, արտացոլում է նրանց վարչակարգերի հիմնական աղավաղված արժեքները:

Արա Ալոյան