Ալբերտ Բաղդասարյան. «Փոխենք սահմանադրական կարգը»

Ավարտվեց հետընտրական հերթական փուլը:



Սկսած 1995թ-ից բոլոր ընտրություններն ու հանրաքվեները, գրեթե առանց բացառության, անցել են իշխանությունների կողմից պլանավորված, համակարգված կեղծիքներով, ուղեկցվել են բռնություններով, ահաբեկումներով, կաշառքով, շանտաժով: Գրեթե 20 տարի ձգվող այս գործընթացը կոչված է ապահովելու իշխանության ամենավերին էշելոնում տվյալ պահին հայտնվածների անպատիժ գործունեությունը, որն այդ  մարդկանց բերել և բերում է անհաշիվ հարստություն ու վայելքներ, ի հաշիվ իշխանությունից դուրս գտնվող մնացյալ ժողովրդի: Ցինիզմը, սուտն ու կեղծիքը բարձրացվել են պետական մակարդակի:  Ընտրակեղծարարության 20-ամյա մարաթոնում իշխանությունները ստի ու կեղծիքի այս ճահճուտն են ներքաշել ընտրական հանձնաժողովների անդամների, վստահված անձանց, դիտորդների դերում ներգրավված տասնյակ հազարավոր տարբեր կրթության ու տարբեր զբաղմունքի տեր հայերի:



Սկսած 1990-ականներից տվյալ պահին գործող իշխանությունները իրենց ընդիմադիրների կողմից արժանացել են նույն գնահատականներին, ինչին արժանանում են այսօրվա իշխանությունները: Անհատներն ու կուսակցությունները իշխանության մեջ դառնում են արմատավորված ամենայն բացասականի կրողը, իսկ իշխանությունից դուրս՝ այդ ամենի այպանողն ու քարկոծողը:



Փոխվում են իշխանավորները, բայց չի փոխվում իշխանության բնույթը: Քանզի այն պայմանավորված է կառավարման այն համակարգով, որի հիմքերը դրվեցին 1991թ “ՀՀ Նախագահի մասին”  օրենքով, ամբողջացան և ամրապնդվեցին 1995, 2005թթ կեղծված սահմանադրությամբ, որոնցով ամրագրվեց մեկ մարդու ամբողջական, անառարկելի, անպատիժ իշխանություն: “ՀՀ Նախագահի մասին”  օրենքով մեկ մարդու՝ “ՀՀ Նախագահ” կոչվածին տրվեց անքննելի, անառարկելի, անսահմանափակ իշխանություն դատական, գործադիր և օրենսդիր մարմինների կազմավորման և գործունեության նկատմամբ: Սա էլ հնարավոր դարձրեց 1995թ բիրտ ուժով, կեղծիքով, անպատիժ անցկացնել նույն օրենքի տրամաբանությամբ ստեղծված սահմանադրության հանրաքվեն և անկախ Հայաստանի առաջին Ազգային Ժողովի ընտրությունները, հիմք դնելով իշխանավորների կողմից ընտրակեղծիքներով իշխանությունը բռնազավթելու պետականակործան ավանդույթին:



Երկու իրողություն.

1. Կեղծված հանրաքվեներով պարտադրված սահմանադրությամբ ձևավորված և գործող, մեկ մարդու իշխանության բուրգ

2. Այդ իշխանությամբ ապահովվող իշխանապահպան, կեղծվող ընտրությունների ավանդույթ:



Ահա Հայաստանում առկա անարդարությունների, խորացող չքավորության, անհուսության, մարդու իրավունքների ոտնահարման և դրանցով պայմանավորված ահռելի արտագաղթի հիմնական սկզբնապատճառները:



Անարդարությունների, իշխանության ի չարս գործադրման, ժողովրդին շահագործելու առօրեական դրսևորումները՝ էկոլոգիական(Թեղուտ, ՀԷԿ-եր, Խոսրովի անտառ, կանաչ տարածքների ոչնչացում ¼), սոցիալական (աշխատատեղեր, կենսա­թոշակների, աշխա­տա­վար­ձերի ցածր մակարդակ, “հանրային գերակա շահ”, բուժ­սպասարկում¼), պետական կո­ռուպցիա (տնտեսության մոնոպոլիզացում, “ատկատներ”, բյուջեի մսխում, վարկեր ¼) հետևանք են դատական, օրենսդիր և գործադիր իշխանության ենթարկեցմանը մեկ մարդու՝ ՀՀ նախագահին, որն էլ ուղղակի կամ անուղղակի ամրագրված է  ՀՀ գործող սահմանադրության մեջ:



Ոչ թե “վերականգնենք սահմանադրական կարգը”՝ այլ “փոխենք սահմանադրական կարգը”:



Անհրաժեշտ է փոխել սահմանադրական կարգը, այնուհետ ձևավորել նոր իշխանություն, քանզի մեր 20-ամյա պատմությունը ցույց տվեց, որ իշխանություն փոխելու կոչով շարժումները շարժման ղեկավարներին բերել և բերում են երկխոսությամբ  կամ միասնական աղոթքներով իշխանության հետ հաջողված կամ չհաջողված սերտաճմանը (օրինակները բազմաթիվ են և ակնառու), իսկ ժողովրդին՝ զոհեր, խեղճություն, հիաս­թափություն, անհավատություն, անհուսություն ու արտագաղթ:



1. Փոխենք սահմանադրական կարգը



2. Վերջ անօրեն ընտրությունների ավանդույթին:



Սահմանադրությամբ ամրագրված միահեծան վարչակարգի (ոչ վարչակազմի) փո­փոխման անհրաժեշտության խորը գիտակցումն ու համոզմունքը, այդ գործին անմնացորդ, անկեղծ նվիրումը միայն կարող է միավորել հանրությանը առաջնորդելուն պատրաստ, տարբեր գաղափարախոսություն կրող, սոցիալական տարբեր խմբերի շահեր սպասարկող անհատներին ու ուժերին: Սահմանադրական կարգի փոփոխման հրամայականը և, որպես դրա հետևանք, նորմալ երկիր ստեղծելու հեռանկարը միայն կարող է միավորել ամենալայն զանգվածներին:



Միայն այդ նպատակով առաջնորդվող անանձնական շարժումը չի հանդիպելու այն հզոր դիմադրությանն ու բռնաճնշումներին, ինչին արդեն 20 տարի հանդիպում է “փոխենք իշխանությունը” լոզունգով առաջնորդվող անձնավորված պոռթքումները: Նորաստեղծ սահմանադրական կարգով գործող, հակակշռված օրենսդիր և գործադիր մարմինների, գործադիրից անկախ դատական համակարգի առկայության պայմաններում է  միայն հնարավոր երբևէ անցկացնել օրինական ընտրու­թյուններ՝ ձևավորելով ժողովրդին հաշվետու և պատասխանատու իշխանու­թյուններ:  Այս գաղափարի իրագործման ճանապարհին, որպես անխուսա­փելի հետևանք, քաղաքական թատերաբեմից կհեռացվեն դիմադրող փոքրաթիվ իշխանավորները, որոնք չեն արժանանա ինքնապահպանման բնազդով առաջնորդվող, տիրող բարքերից դժգոհ իշխանական բուրգի ներքևում գտնվող խավի բուռն աջակցությանը:



Սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտությունը իշխանությունների համար ծառայում է որպես ժողովրդական հուզումների ուղղությունը շեղելու, ժամանակ շահելու միջոց: Իրականում, կարճ ժամանա­կահա­տվածում կատարված սահմանադրական լուրջ փոփոխությունները դառնալու են նույն իշխանությունների գերեզմանափորը, ճանապարհ բացելով արտահերթ ընտրությունների միջոցով (տեղական, ԱԺ, գործադիր) օրինական, պատասխանատու իշխանության ձևավորմամբ ընտրակեղծարարության արմատավորված ավանդույթի վերացմանը:



Որքանո՞վ են պատրաստ քաղաքական ու հասարակական կազմա­կերպո­ւ­թյունները, անհատ գործիչները թոթափելու ոչ մի տեղ չտանող ամբիցիաները, միավորվելու, ժամանակավոր իշխանության միջոցով, կարճ ժամկետում՝ 1 - 1,5 տարի, կատարելու սահմանադրական փոփոխությունները, իրագործելու իշխանա­կազմավորումը օրինական ընտրությունների միջոցով, այնքանով էլ կդադարի պետականակործան այս ընթացքը, բացելով հանրապետության ու ժողովրդի համար կայուն զարգացման, ապահով ապագայի հեռանկարներ:



Այլընտանք չկա, այլընտրանքը խաբեություն է:



 



Ալբերտ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ (ՀՀ գերագույն խորհրդի պատգամավոր (1990-1995)