Մեր երկրում հակաբանական բաներ են տեղի ունենում

- Ծովինար, ֆեյսբուքյան տարածքն ի՞նչ տվեց քեզ, որպես բանաստեղծուհու:

- Ես ունեմ մարդիկ, որոնք սիրում են իմ բանաստեղծությունները, դա ընթերցողի շատ լայն շրջանակ չի, բայց հասկանում եմ, որ բանաստեղծությունս ընկալվում ա որպես գրելու ակտ, ու դա էլ հետաքրքիր ա, գրել ու անմիջապես տեղադրել, առանց համարյա խմբագրելու։ Դա մի տեսակ օրվա գործողություն ա, էր, ավելի ճիշտ՝ հիմա ավելի քիչ եմ գրում:

- Ինչո՞ւ։

- Պատճառները քիչ գրելու... մի քանի պատճառ կա, չգիտեմ՝ հիմնականում երեւի տրամադրությունն ա, էսօրվա տրամադրության ձեւակերպումը դեռ չեմ գտնում:

- Դրսում հրաշալի գարուն է… սրտիդ չի՞ կպնում։

- Ինչ բանաստեղծական պատասխան կարելի ա տալ... բայց զերծ մնալով ասեմ, որ բոլոր եղանակները սիրում եմ, ու կպնելը սրտիս վիճակից ա ավելի, քան եղանակից, բայց իսկապես ձմեռվա պես հրաշալի գարուն ա:

- Ծովինար, բանաստեղծություններդ բավական հապճեպ ու տեղ-տեղ անփույթ գրվածքների տպավորություն են թողնում, դու այդկերպ միտումնավոր գրական ո՞ճ ես ստեղծում…

- Կա անփութություն ու հապճեպություն, չէ, չեմ ստեղծում, բայց եթե ստեղծվի, դեմ չեմ լինի:

- Կարծես բանաստեղծություններդ իրենք են վազելով գալիս՝ քեզ մի բան ասեն…

- Կա էդպիսի բան, գալիս են հետս խոսելու: Զրուցակիցներ՝ էսպես ասած:

- Միշտ հասկանո՞ւմ ես, թե ինչ են ուզում ասել։

- Իրենք են ինձ քիչ հասկանում երբեմն:

- Բանաստեղծներն իրենք իրենց կյանքի նկատմամբ է՞լ են հաճախ անփույթ:

- Կյանքի հետ անփույթ… ես պիտի հարցնեմ՝ ի՞նչ ա դա նշանակում, լավ չեմ հասկանում հարցը, ես «բանաստեղծական անփութությունը» չեմ հասկանում ինչ ա, պարզապես ապրում եմ՝ ոնց ապրվում ա, երեւի դա ա, հա՞, երեւի հետեւողական չեմ շատ՝ գուցե դա ա:

- Դե, կան, չէ՞, մարդիկ, որոնց կյանքում ամեն ինչ ճիշտ է, ու բոլոր դարակները դասավորված: Որոնց հնարավոր չէ խաբել կամ որեւէ բան խլել…

- Դե, ես էլ թույլ չեմ տալիս, որ ինձ խաբեն, խլելու բան չկա, ճիշտն ասած, որ դրա մասին մտածեմ, ընդհանրապես, ունեցվածքի զգացողությունն ինձ մոտ թույլ ա զարգացած, բայց զգացմունքային հարցերում կարելի ա մի բան մարդուց խլել` կյանքը, ուրիշ խլելու բան չկա: Ամեն մարդ ինքը որոշում ա՝ իր համար ինչն ա ճիշտ կամ, ավելի ճիշտ` հարմար, ու էդպես ապրում ա: Ես էլ ունեմ էդպիսի որոշում ինձ համար:

- Կկիսվե՞ս մեզ հետ։

- Բացարձակ ճշմարտություններ երեւի այլ բանաստեղծներ ասած կլինեն, որ չկան: Ես, օրինակ, վատ եմ զգում, երբ զգում եմ, որ ինձ հետ բաներ են լինում, որոնք ոչ մի տեղից չեմ սպասել, մեռնելու չափ վատ: Ես բաց եմ մարդկանց հետ, դե իհարկե՝ մինչեւ ինչ-որ տեղ, մինչեւ զգում եմ կեղծիքը հարաբերությունների մեջ: Էդ պահից հարաբերությունները դադարում են:

- Իսկ մեր երկրում դժվար չի՞ համոզմունքներ ու սկզբունքներ ունենալը, պահելը, դրանցով ապրելը:

- Բայց ոնց որ քաղաքականությանը դեռ չենք անցել:

- Արդեն սահուն անցնում ենք:

- Ուղղակի ես հիմա չեմ իմանա ինչ ասել, հիմա մի ժամանակ ա, որ ասելն իմաստ չունի որեւէ բան… ասելիքի ձեւը պետք ա գտնել:

- Բայց դու, որպես քաղաքացի, բավական ակտիվ ես, որքան ես եմ հասկացել՝ անտարբեր չես:

- Իհարկե անտարբեր չեմ, նույնիսկ` հեչ անտարբեր չեմ, բայց նյարդերը թանկ բան են: Ես չեմ տեսնում արդյունքի հնարավորություն, կռիվը չգիտեմ ինչի համար ա արդեն: Հասկանում ես, Աշխեն, մեր պետության մեջ հակաբանական բաներ են կատարվում, ու դու ֆեյսբուքյան պատերի շնորհիվ առնչվում ես ամեն օր, դու չգիտես հակաբանականության հետ ինչ տեսակի կռիվ պետք ա տաս:  Հեղափոխությունը լավ կլիներ, բայց չգիտեմ դա ինչ տեսակի հեղափոխություն պետք ա լինի: Կարծում եմ, նաեւ լիդերի պակաս ունենք:

- Իսկ չե՞ս վախենում, թե այս հակաբանական երկրում տղաներդ ինչ են անելու, եւ արդյոք երկիրը թողնելու մտքեր նրանց մոտ առաջանո՞ւմ են երբեմն։

- Տղաներս ապրելու են իրենց կյանքը, մեծիս մոտ՝ հաստատ, փոքրիս մոտ՝ չգիտեմ, կառաջանա՞ն երկիրը թողնելու մտքեր, որովհետեւ մեր տանը երբեք էդպիսի խոսակցություններ չեն լինում, միգուցե սովորելու հետ կապված, բայց ապրելու՝ ոչ մեկի մոտ չեմ նկատել էդպիսի ցանկություն: Մենք լռելով կպայքարենք, մինչեւ խոսելու ժամանակը գա:

- Լռելով պայքարել զոռբայության դե՞մ:

- Զոռբայությունը ինքն իրեն ուտելու հատկություն ունի: Ոչնչանալու: Արի քաղաքականությունից էլ չխոսենք: Ես նկատում եմ քաղաքական թեմաներով շատախոսություն հիմա:

- Եթե վերադառնանք գրական զրույցին… ես քեզ հիշում եմ դեռ «Բնագրից», հետո` «Ինքնագիրը», որոնք մի տեսակ թարմ օդով լցրեցին գրական միջավայրը: Հիմա կա այդ նույն միջավայրը: Առհասարակ, գրական մի միջավայր, որոնց հետ դու նույն տեղում ես, նույն կետին եք նայում:

- Կա, իհարկե, «Ինքնագիրը» կա, ես մի քիչ հեռվից եմ հիմա նայում «Ինքնագրին», բայց հույս ունեմ շուտով մոտենալ նորից, ես ստեղծեցի ինձ համար առանձին տարածք, առայժմ էդտեղ եմ լինում, մի քիչ մենակ, միեւնույն կետի... հըմմ… կետը քննարկում-բացահայտում-շփում, շատ հետաքրքիր թեմաներ, հա, շատ լավ տեղ ա «Ինքնագիրը»: Ինձ համար ամենահարմար շրջանակը գրական միջավայրում:

- Մի շատ ստացված տող ունես, գրում ես. «…ու մտածել մենակ մի բանի մասին, որ երեխեքս կյանքում ասեն՝ մամա, ասեմ` ներկա»: Սա հասկանանք այսպես, որ կնոջ դերը կյանքում, այնուամենայնիվ, մայրությո՞ւնն է:

- Իհարկե ոչ, դա հենց էդ դերի դեմ բողոքն ա արտահայտում:

Հարցը դերը չի, ամեն ինչ իր տեղն ունի կյանքում, ինձ համար մայրությունը մի առանձին լուրջ թեմա ա, որովհետեւ ես շատ սիրում եմ երեխաներ ունենալ, ճիշտ ա՝ ընդամենը երկուսն ունեմ, բայց կարող էի երեքը, չորսն ունենալ, բայց դա բավարար պայման չի կնոջ համար երջանիկ զգալու համար, չէ՞ որ հարցը մենակ ներկայությունը չի՝ որպես մայր, հարցն էն ա, որ դու երեխաներիդ փոխանցես մարդու լիարժեքության գաղափարը՝ որպես անհատ:

- Ստացվե՞ց քեզ մոտ։

- Կարծում եմ՝ ստացվել ա, իմ երեխաները երկուսն էլ առանձին, իրարից բացարձակ տարբեր աշխարհներով անհատներ են, ու ես երկուսին էլ սիրում եմ էնպիսին, ինչպիսին կան: Դա մի բան ա, որ իսկապես ստացվել ա ինձ մոտ, չնայած դժվարություններին, որ ունեցել եմ նրանց մեծացնելիս: Ես նրանց տվել եմ ինքնուրույն լինելու մեծ հնարավորություններ, հիշում եմ՝ երբ մեծ տղաս որոշել էր կուսակրոն քահանա դառնալ, ես ոչ մի բան չասեցի դրա դեմ, էսօր ինքը փոխել ա որոշումը, որովհետեւ հասկացել ա, որ գուցե դա իր կոչումը չի, բայց մի քանի տարի սովորեց Մխիթարյան ճեմարանում, տեսնենք ինչպես կզարգանան դեպքերը:

- Եթե հարցն անձնական համարես, կարող ես չպատասխանել, բայց Հայաստանում դժվա՞ր է լինել միայնակ մայր:

- Կպատասխանեմ, դժվարությունը, ավելի շուտ, տեխնիկական ա, քան թե հոգեբանական, աշխարհը փոխվել ա, ու շատ երեխաներ են առանց պապա մեծանում, հետո՝ ես իրենց մոտ չեմ բողոքել, որ իրենք առանց պապա են մեծանում, ծնողից շատ բան ա կախված, ծնողն ա տրամադրում երեխային, թե ոնց կարելի ա նայել կյանքին, ու իմ երեխաներն ուժեղ մարդիկ են մեծացել, առանց բարդույթների: Փոքր տղայիս կարող էր էդ հարցը հուզել, բայց ոչ մի անգամ չեմ զգացել անհանգստություն իր մոտ, նույնիսկ զարմանալի էր մի քիչ ինձ համար, գուցե ցույց չի տվել իր հույզերը: Մեծ տղայիս հայրը մահացել ա: Իսկ Հայաստանում տեխնիկապես միայնակ մայր լինելն իսկապես շատ բարդ ա:

- Ծովինար, գրում ես. «Ես խոսում եմ աշխարհի հետ լարը փռթված հեռախոսով»: Չհասկացվածության պահե՞ր են սրանք…

- Դրանք հին բանաստեղծություններ են... կարելի է խոսել այսօրվա մասին: Բայց ասեմ` իմ կարծիքով, մեծագույն բանը, որ մարդ մարդու համար կարող ա անել` հասկանալն ա: Դա, կարծում եմ, մարդկության մեծագույն ձեռքբերումների ոլորտից կլինի, եթե մի օր մարդիկ փորձեն հասկանալ դիմացի մարդուն, անկախ ամեն ինչից՝ հիմա դա համարյա չկա: Ուրախության պահերին, մարդ կա՝ դիմացի մարդու ուրախությունն էլ չի հասկանում, էլ չեմ ասում՝ գաղափարները, մտքերը, շատ բան կա էդ թեմայով, հիմա հոգեբանի մոտ գնալն ա ընդունված. ես տենց էլ չսիրեցի էդ բանը: Չնայած շատ օգտակար ա, ես դրան դեմ չեմ, բայց դա երբեք չի համեմատվի, երբ քո նմանն ա քեզ հասկանում, ոչ թե մասնագիտորեն, այլ մարդկայնորեն:

- Բայց մարդն ավելի շատ թույլ արարած է, չէ՞, անգամ ինքն իրեն չի հասկանում, ուր մնաց ուրիշին…

- Մեր թուլություններն ու ուժը հավասար են, չկան լրիվ ուժեղ ու լրիվ թույլ մարդիկ, ուղղակի մարդու գիտակցության աստիճանը կամ տարբեր այլ հանգամանքներ մեկ շատացնում, մեկ քչացնում են թուլությունն ու ուժը: Մարդն իր թուլություններով ա հետաքրքիր, պատկերացնում ես՝ բոլորը հերոսներ լինեին:

- Հերոսներ չէ, բայց գոնե 21-րդ դարի մարդու մեջ չլիներ այն վայրի դաժանությունը, որը կա, ցավոք, թեկուզ, եթե օրինակ բերեմ Սիրիայի վերջին դեպքերից դաժան լուսանկարներն ու տեսանյութերը…

- Հա, մարդկային դաժանության մասին ես կդժվարանամ հիմա մի բան ասել, որովհետեւ ուղղակի ես չեմ հասկանում էդ ինչ ա, հասկանում ես, Աշխեն ջան, ես մի ժամանակ նույնիսկ տերեւ չէի պոկում ծառից... հիմա պոկում եմ:

- Դե լավ, եթե դաժանությունդ էդտեղ է հասել, ոչինչ:

- Եսիմ, անիմաստ տերեւն ինչի՞ պոկես ծառից:

- Տղաներդ արդեն մեծացել են, ինքնուրույն կյանքով են ապրում, այս տարիքում կինն ի՞նչ ձգտումներ ու երազանքներ է ունենում:

- Շատ ձգտումներ, իմ ձգտումների որակն առանձնապես չի փոխվել տղաներիս մեծանալու հետ կապված: Դե, արդեն ամաչում եմ ասել, որ ուզում եմ գիրք տպել վերջապես, որովհետեւ արդեն բավական երկար ժամանակ ուղղակի չեմ կարողանում մի կարգին երազել, մտքերս ինչ-որ ուրիշ բաներով են զբաղված էս վերջին մի քանի տարին, հենց մի քիչ լուրջ երազեմ, երեւի տպելը կստացվի:

Աշխեն ՔԵՇԻՇՅԱՆ