Երբ այլընտրանք չեն ունենում, հեռանում են

Մի երկրում, որտեղ նույնիսկ ԲՀԿ-ն կարող է այլընտրանք լինել, ԵՏՄ-ին այլընտրանք կճարվի ինչքան ուզեք: Պարզապես կամք է պետք այդ այլընտրանքը գտնելու, ինչը չունենք եւ հիմա դա խոստովանելու փոխարեն, ասում ենք` այլընտրանք չունեինք, ԵՏՄ-ն էլ վատ չէ եւ այլն, եւ այլն:

Ոմանք ասում են, որ եթե Հայաստանն ստորագրեր ԵՄ Ասոցացման համաձայնագիրը, Ռուսաստանը Հայաստանում կաներ նույնը, ինչ Ուկրաինայում: Այս մտքի հետ մենք համաձայն չենք: Հայաստանում «մայդան» չէր լինի եւ ոչ մի պարագայում, որովհետեւ Հայաստանում ընդամենը երկու տասնյակ մայդանչի կա: Հետեւաբար, եթե Ռուսաստանի դեմ մեկը պետք է փողոց դուրս գար, դա լինելու էր իշխանությունը` ՀՀԿ-ի գլխավորությամբ, որպեսզի պաշտպաներ Սերժ Սարգսյանի եվրոպական գիծը: Իսկ ՀՀԿ-ն այդ իլլաջը չուներ, եւ Սերժ Սարգսյանն շտապեց 2013թ. սեպտեմբերի 3-ին հայտարարել, որ հիմա էլ գնում ենք ԵՏՄ:

Մեր այլընտրանքի հնարավորությունները, սակայն, սեպտեմբերի 3-ին չսպառվեցին: Մենք այդ ժամանակ էլ հստակ գիտեինք, որ Հայաստանը լուրջ պատճառներ ուներ թե ԵՄ-ից եւ թե ԵՏՄ-ից հրաժարվելու համար, որովհետեւ կար Ղարաբաղի խնդիրը, եւ ոչ եվրոպական հեռանկարում, ոչ էլ ԵՏՄ-ի, պարզ չէր, թե ինչ է լինելու Ղարաբաղի հետ: Այսինքն` այս հարցը մենք կարող էինք բարձրացնել թե ԵՄ-ի եւ թե ԵՏՄ-ի առաջ` հիմնավորելու համար մեր հրաժարումը որեւէ մեկին մաս կազմելուց: Եթե սա արվել է, եւ, օրինակ Մոսկվայից, հավաստիացում է հնչել, որ Ղարաբաղի տարածքային ամբողջականությունը ոչ միայն չի խաթարվի, այլեւ կամրապնդվի ու դեռ կսրբագրվի Ադրբեջանի զավթած Շահումյանի եւ Գետաշենի հաշվին, մեզ համար ԵՏՄ մտնելու գաղափարը լիովին կամբողջանար: Սակայն մենք ոչ միայն այդ հավաստիացումը չունենք, այլեւ հայտնվել ենք նոր խնդրի առաջ` Ղարաբաղի հետ սահմանին տեղակայել մաքսային անցակետեր, ինչը, բնականաբար, ԵՏՄ չմտնող Ադրբեջանի պահանջն է, որ բավականին գրագետ ձեւով Աստանայում բավարարեց Նուրսուլթան Նազարբաեւը, եւ որը, 2015 թվականի հունվարի 1-ից սկսած, ավելի խիստ է դրվելու: Բայց մենք, փոխարենը Ադրբեջանի այդ ակամա «աջակցությունը» խաղարկելու, շտապեցինք ինչ-որ բաներ հայտարարել Հայաստան-Ղարաբաղ անցակետերի ձեւականության մասին:

Եթե Հայաստանի` ԵՏՄ մտնելու բոլոր տրամաբանական առարկությունները հավաքենք մի տեղ, ապա կստացվի, որ մենք պատրաստվում ենք կողմ քվեարկել մեր խնդիրներին եւ արդեն ունեցած խնդիրներին նորանոր խնդիրներ ավելացնելուն: Հայաստանը սահման չունի ԵՏՄ-ի հետ. դա արդեն խնդիր է: ԵՏՄ-ի հետ կապվելու երկու ճանապարհ կա` Ադրբեջանով եւ Վրաստանով: Առաջինը հուսալիորեն փակ է, իսկ երկրորդը, որ անկախությունից ի վեր մեզ համար ծառայել է որպես հույսի ճանապարհ, կարող է փակվել, բայց ոչ թե ռուս-վրացական լոկալ կոնֆլիկտի, այլ Արեւմուտք-ԵՏՄ, այսպես կոչված, «տնտեսական» հակամարտության արդյունքում: Այս դեպքում արդեն հայ-վրացական դարավոր եղբայրական կապերը կարող են եւ չօգնել: Սահակաշվիլին Արեւմուտքից արդեն իսկ հայտարարել է, որ աբխազական երկաթուղու վերագործարկումը կնշանակի Վրաստանի ռազմավարական գործընկեր Ադրբեջանի շրջափակում: Եթե մենք սա համարում ենք Սահակաշվիլու ցնդածության արգասիք, ապա չարաչար սխալվում ենք եւ չենք պատկերացնում, թե ինչպիսի զոհողությունների պետք է գնա Ռուսաստանը, որպեսզի կարողանա վերագործարկել այդ երկաթգիծը: Իսկ կգնա՞:

Ժամանակին խոսվում էր ԵՏՄ մտնելու փոխարեն Հայաստան-Ռուսաստան երկկողմ դաշինքի մասին: Չգիտես ինչու, այդ խոսակցությունները մարեցին, եւ Հայաստանը նույնիսկ փորձ չարեց օգտվել այդ երկընտրանքից: Հիշենք ռուս վերլուծաբանների ու դիվանագետների հայտարարություններն այն մասին, որ Ռուսաստանն է Հայաստանի անվտանգության երաշխավորը: Այսօր մեր պատգամավորները (131` պլյուս-մինուս 3), ովքեր կողմ քվեարկեցին ԵՏՄ պայմանագրին միանալուն, ակամա խոստովանում են, որ ԵՏՄ-ն է Հայաստանի անվտանգության երաշխավորը: Բայց չէ՞ որ դա աբսուրդ է, որովհետեւ ԵՏՄ երեք անդամներից առնվազն երկուսը տրամագծորեն այլ պատկերացում ունեն Հայաստանի անվտանգության հարցերում, քան Ռուսաստանն ու Հայաստանը: Ուրիշ էլ ի՞նչ այլընտրանք էր հարկավոր այս եվրասիական ծաղրուծանակը մեր տուն չբերելու համար:

Մենք 50 տարվա ռազմավարական պայմանագիր ունենք Ռուսաստանի հետ եւ ոչ թե Ղազախստանի: Այդպե՞ս է: Իսկ ինչո՞ւ ենք հայ-ռուսական այդ դաշինքը դնում մի իրավիճակում, որ այն հետայսու սկսի գործել ԵՏՄ-ի ներքին կանոններին համապատասխան: Մենք, իհարկե, Ռուսաստանի հզորությանը չենք կասկածում, բայց եւ ծանոթ ենք Պուտինի թուլությանը, երբ խոսքը հանկարծ վերաբերում է Ալիեւի նամակին եւ Ղազախստան-Ադրբեջան-Թուրքիա գծին: Կարծում ենք` այս ուղղությամբ մտածելու հիմքեր ունի ոչ միայն Հայաստանը, այլեւ Ռուսաստանը, որպեսզի անդրկովկասյան տարածաշրջանում իր գլխին, ի դեմս ԵՏՄ անդամ Ղազախստանի, եւս մի վերակացու չավելանա: Բացի այդ, Հայաստանն Արեւմուտքի հետ իր երկխոսության ներկա մակարդակով եւ ԵՏՄ-ից իր անկախությամբ շատ ավելի մեծ դերակատարություն կարող է ունենալ հայ-ռուսական դաշինքի պահպանման հարցում, քան եթե խառնվի ԵՏՄ կառույցին:

Այլընտրանք չէ՞ հենց Ղազախստանին զգաստացնելու համար մեզ դեմ տրված պայմանագրում խրթին կետեր մատնանշելը եւ այն չվավերացված վիճակում Մինսկ վերադարձնելը: Իսկ գուցե մերոնք խրթին կետեր իսկապե՞ս չեն տեսնում այդ փաստաթղթում: Ի վերջո, հենց պայմանագրից պարզ է, որ հունվարի 1-ից հետո Ղազախստանի շուկայում ադրբեջանական էժան ապրանքներն իրենց տեղը ԵՏՄ տարիֆներով թանկացած հայկական ապրանքներին չեն զիջելու: Նույնը` Բելառուսում: Եվ աղմուկը, թե «հեսա ԵՏՄ շուկան ողողելու ենք», իսկական ծաղրուծանակ է թե հայ ժողովրդի, թե Հայաստանի անկախության հասցեին: Դպրոցականի համար էլ հասկանալի է, որ մեր ապրանքը շատ-շատ Ռուսաստան տանելու խնդիր ենք լուծում եւ ոչ ավելին: Իսկ այդ խնդիրն էլ լուծելու ենք այնպես, ինչպես մինչ օրս ենք լուծել, մի տարբերությամբ միայն, որ այսուհետ դա անելու ենք ԵՏՄ ինչ-ինչ կանոններով: Այստեղ մեր ծակ տնտեսագետներին մի հարց ուղղենք` «արժե՞ր «06»-ի բագաժնիկով Ռուսաստան մի քանի բանկա կոմպոտ ավելի արտահանելու համար մտնել այս հսկա քաղաքական ղալմաղալի մեջ» ու հետն էլ ասել` այլընտրանք չունենք:

Այլընտրանք մենք այսօր էլ ունենք, երբ հայտնի է, որ ԱԺ-ն մտադիր է 100 տոկոսով կողմ քվեարկել ԵՏՄ պայմանագրին: Դա ԱԺ-ի անհապաղ ցրումն է այն հաշվարկով, որ թույլ չտրվի դարի խայտառակությունը: Եվ, առհասարակ, երբ որեւէ երկիր մնում է առանց այլընտրանքի, այդ երկրի իշխանությունները սուսուփուս հեռանում են` իրենցից առաջ հեռացնելով ամեն ինչ, որ հանգեցրել է այլընտրանքի բացակայության: Իսկ որ այդ գործում ՀՀ անողնաշար ԱԺ-ն լուրջ դերակատարություն է ունեցել, երկու կարծիք լինել չի կարող: