«Հրապարակ». Հայտնվել ենք խոստումների, ցանկությունների, պարտավորությունների թակարդում

ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի նիստում Ադրբեջանի կողմից Լաչինի միջանցքի փակման շուրջ ծավալված քննարկումների վերաբերյալ զրուցել ենք ՄԱԿ-ում ՀՀ նախկին ներկայացուցիչ, արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Արմեն Մարտիրոսյանի հետ։

- Երեկվա նիստում բազմաթիվ երկրներ հանդես եկան Լաչինի միջանցքի բացման կոչով՝ ուղղված Ադրբեջանին։ Շատերը սա համարում են հայկական դիվանագիտության ձեռքբերումը։ Դուք ի՞նչ կասեք այս մասով, հատկապես, որ Արցախի հարցը նորից դարձավ ՄԱԿ-ում քննարկման առարկա, չնայած նրան, որ Ադրբեջանը համարում է, թե «Լեռնային Ղարաբաղի խնդիր գոյություն չունի»։ 

- Բոլոր դեպքերում, պետք է շնորհավորել հայ դիվանագիտությանը։ Իհարկե, բնական է՝ միայն այս կամ այն երկրի ջանքերով նման խնդիրներ կամ նման քննարկումներ տեղի չեն ունենում, ամեն կողմ՝ մասնակից, ելույթ ունեցող, ունի իր խնդիրները, որոնք կարող են լինել քաղաքական, հումանիտար բնույթի, ռազմական, եւ հիմա, ինչպես ասում են, շահերը համընկել են, հայտարարություններն արվել են, իսկ թե որքանով դա իրավիճակ կփոխի հենց Լեռնային Ղարաբաղում, արդեն այլ հարց է։ Կախված է Ադրբեջանից, Թուրքիայից, ռուս-ադրբեջանական, ռուս-թուրքական հարաբերություններից, եւ միայն ՄԱԿ-ում հնչած ելույթները կարող է բավարար չլինեն որակական փոփոխության համար։ Այնպես որ, էդ տեսակետից կանխատեսումներ անելը, կարծում եմ, դժվար գործ է։ 

- Իսկ Ռուսաստանից ակնկալիքները որքանո՞վ են ճիշտ ձեւակերպված։ Շատ է խոսվում, որ պետք է ավելի մեծ ճնշում գործադրել հենց Ռուսաստանի նկատմամբ, քանզի ռուս խաղաղապահներն են այնտեղ տեղակայված՝ իրենց պատասխանատվության գոտին է։

- Այո, բայց ռուս խաղաղապահների տեղակայումը չի ենթադրում, որ նրանք պետք է իրենց զենքը եւ ռազմական սահմանափակ ներուժն ուղղեն Ադրբեջանի դեմ։ Չմոռանանք, որ էնտեղ կան նաեւ թուրքական դիտորդներ, այսինքն՝ գիտենք, որ թուրքերն էլ, թեեւ սահմանափակ ներկայություն, բայց, այնուամենայնիվ, ունեն։ Չմոռանանք նաեւ, որ ռուսները հանդիսանում են միջնորդ՝ ամենից ակտիվ միջնորդը տարածաշրջանում, եւ ունեն իրենց շահերն ինչպես Ադրբեջանի հետ տարբեր հարցերում, այնպես էլ Թուրքիայի հետ։ 

- Ըստ այդմ՝ հիմնավո՞ր են մեր դժգոհությունները Ռուսաստանից, որ վերջինս ավելի մեծ ջանքեր չի գործադրում այս խնդրի լուծման ուղղությամբ։

- Գիտե՞ք ինչ, էստեղ քաղաքական նախապատվությունների հարց է՝ բաժակը կիսով չափ լի՞քն է, թե՞ կիսով չափ դատարկ է։ Եթե ռուսներն էնտեղ ընդհանրապես չլինեին, ի՞նչ կլիներ այդ դեպքում՝ սա մի ծայրահեղություն է, մյուս ծայրահեղությունն այն է, թե ռուսներն իրենց՝ մոտ 2 հազար խաղաղապահներով ինչ կարող են անել։ Սրանք երկու ծայրահեղություններ են։ Մեկն ասում է՝ այո, Ռուսաստանը հնարավորինս անում է, մյուսը, ելնելով իր քաղաքական կողմնորոշումից, կարող է ասել՝ ոչ, Ռուսաստանը ոչ մի բան էլ չի անում, եւ ճշմարտությունը, բնական է, ինչ-որ տեղ մեջտեղում է։ Ռուսաստանը կանի այնքան, որքան որ կարող է, եւ որքանով բխում է իր շահերից։ Հիմա այս ամենը պետք է հաշվի առնել եւ ըստ դրա կառուցել ոչ թե ակնկալիքներ, այլ քո քաղաքականությունը։ Վերջիվերջո, քո ժողովուրդն է էդտեղ, եւ առաջին պատասխանատուն հայկական կողմն է։

- Մենք հիմա ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհուրդ հասցրինք Լաչինի միջանցքի հարցը, եւ մեր օգտին հայտարարություններ հնչեցին, այսինքն՝ համարենք, որ այստեղ մի հաջողությո՞ւն գրանցեցինք։ Սակայն դրանից խնդիրն էլի չլուծվեց։ Ո՞րն է լինելու մեր հաջորդ քայլը։

- Ես չգիտեմ՝ դա հաջողություն էր, թե ոչ։ Ժամանակն է, որ այդ պարզեցված մոտեցումներից եւ գնահատականներից բացի մի փոքր ավելի լուրջ նայենք ամեն ինչին։ 30 տարվա ընթացքում ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհուրդը ոչ միայն հայտարարություններ է արել, բանաձեւեր ընդունել, վերջիվերջո, եւ հիմա էդ ամեն ինչը վերլուծելու համար կարելի է պատմական էքսկուրս անել եւ տեսնել, թե որ կողմն այդ բանաձեւերին ինչպես է արձագանքել։ Աշխարհում շատ բան հիմա չի փոխվել, որ ասենք՝ այ, գիտե՞ք ինչ, այդ հայտարարության վրա Ալիեւն ինքնասպան է լինելու։ Հակառակը կարող է պատահել, օրինակ, սանկցիան ավելի կոշտանա։ Դրա համար ես դրանից ո՛չ կոգեւորվեի, ո՛չ էլ կհամարեի, որ սա Ձեր ասած հաջողությունն է։

- Այդ դեպքում ո՞րը պետք է լինի մեր հաջորդ քայլը, եթե ասում եք՝ կարող է Ալիեւը մի բան էլ ագրեսիվանա։ Հիմա ի՞նչ պետք է արվի, որ մենք ունենանք լուծում։

- Ես չգիտեմ՝ Դուք լուծումն ինչն եք համարում։ Կարող է պատահի՝ ճանապարհը բացվի, բայց ինչ-որ զիջման հաշվին․ դա կհամարվի՞ լուծում, թե՞ ոչ։ Ես մեկ անգամ էլ եմ ասել, որ հայկական քաղաքական միտքը, Հայաստանը հայտնվել են մի էսպիսի թակարդում․ մենք ունենք պարտավորություններ, որոնք պայմանավորված են այդ չարաբաստիկ փաստաթղթով, որը ստորագրվել է 2 տարի առաջ, ունենք խոստումներ, հասկանում եք՝ ինչ խոստումներ: Ակնհայտ է, որ բացի այդ թղթից եղել են նաեւ ինչ-որ այլ պայմանավորվածություններ եւ խոստումներ։

- Բանավո՞ր խոստումներ։

- Ենթադրաբար՝ բանավոր։ Այսինքն՝ հիմա էդ ամեն ինչը խճճվել է, մենք հայտնվել ենք խոստումների, ցանկությունների, պարտավորությունների թակարդում եւ հիմա ասում ենք՝ ո՞րն է լուծումը։ Թե որն է իրավիճակը, եւ որը կարող է լինել լուծումը, դրան Հայաստանում տիրապետում է մի քանի մարդ։ Նրանք այն մարդիկ են, որոնք անմիջապես ներգրավված են այդ բանակցություններին եւ այդ հանդիպումներին՝ պաշտոնական կամ ոչ պաշտոնական։

- Իսկ այդ մարդիկ, տիրապետելով խնդրին, ըստ Ձեզ, լուծման ուղիներին տիրապետո՞ւմ են։

- Ես դա չեմ կարող ասել։ Այդ հարցին ոչ թե նախկին դիվանագետները, անգամ ընդդիմադիրները կարող են պատասխանել… որովհետեւ ով որ փորձի դրան պատասխանել, նա կա՛մ անպատասխանատու է, կա՛մ դեմագոգ է, կա՛մ անլուրջ է։ Մենք չունենք, անձամբ ես չունեմ բավարար տեղեկատվություն, որպեսզի կարողանամ ինչ-որ տրամաբանական, քաղաքական եւ իմ դիվանագիտական փորձին պատշաճ պատասխան տամ։ Իսկ ես իմ նշաձողը չեմ ցանկանում իջեցնել։