Եթե մեկն ասի՝ բանաստեղծ եմ, պիտի հարցնես՝ իսկ «Անդինը» քեզ տպե՞լ է

Գրող, հրապարակախոս Մերուժան Տեր-Գուլանյանը մի քանի ամսից ընթերցողներին ներկայացնելու է «Անդին» գրական-գեղարվեստական ամսագիրը: Թե ինչու «Անդին», Տեր-Գուլանյանն այսպես է պատասխանում. «Այսինքն՝ այս ամեն ինչից այն կողմ, բարձր մի բան»: Ամսագրի առաջին համարը լույս կտեսնի հոկտեմբերին: «Անդինի» գլխավոր խմբագիրը լինելու է հենց ինքը՝ Մերուժան Տեր-Գուլանյանը: 



-Այսօր Հայաստանում միակ տխուր ստեղծագործական բնագավառը գրողների բնագավառն է, իսկ ես, որպես «Գարունը» խմբագրած մարդ, դեռ այդ տարիներին ուզում էի էլիտար մի ամսագիր հրատարակել, իսկ վերջերս այդ գաղափարը կարծես թե ի մի բերեցի: Դժվարը սկզբունքը գտնելն էր, թե ինչպես հրատարակել ամսագիր, երբ փող չունես եւ չես էլ ուզում որեւէ օլիգարխի թեւի տակ մտնել, որ հետո չսկսի ինձ բաներ թելադրել` զոքանչի նկարն ուզի առաջին էջին տպել: Ես մեր կյանքը լավ գիտեմ, դրա համար գտա մի ձեւ, որի մասին թույլ տուր դեռ չխոսել, միայն ասեմ՝ ոչ արտասահմանյան ներդրում է, ոչ էլ որեւէ բան: Այն, ինչ կազմակերպելու եմ, անելու եմ իմ անձնական շնորհքի, ծանոթության եւ կապերի շնորհիվ:



- Բայց այսօր ցանկացած գեղեցիկ գաղափարի հիմքում մեծ ֆինանսներ են ընկած, միայն անձնական ծանոթությունները բավարա՞ր են դրա համար, դիմե՞լ եք մշակույթի նախարարությանը՝ աջակցություն ստանալու համար:



- Ես ու Հասմիկը լավ ընկերներ ենք, բայց ես իրեն չեմ դիմելու եւ ընդհանրապես ոչ մի նախարարության չեմ դիմելու, ոչ մեկից փող չեմ ուզելու: Ես վստահ եմ` կհրատարակեմ այնպիսի մի ամսագիր, որ չկարդացած էջ չի ունենա, եւ եթե մի անգամ այդ ամսագիրը մարդու ձեռքն ընկնի, պիտի ուզենա հաջորդն ունենալ: Ամսագիրը լինելու է գրական-գեղարվեստական, հասարակական-քաղաքական, ինչպես «Գարունն» էր, լինելու է 144 էջ, որից 20-25-ը գովազդ եմ անելու, ուրիշ ձեւ չկա, սակայն այնպիսի գովազդ, որ գրական-գեղարվեստական ամսագրին կսազեր, իսկ քաղաքական հոդվածները լինելու են լրջագույն վերլուծություններ:



- Իսկ ունե՞նք այդպիսի վերլուծաբաններ:



- Ես մի քանիսի տեղը գիտեմ, որոնք սուսուփուս իրենց տներում նստած՝ իրենց գործն են անում, ես ճանաչում եմ հրաշալի փիլիսոփաների, որոնց տեղը ոչ մեկը չգիտի, այնպիսի մարդկանց եմ բերելու ամսագիր, որոնք ոչ մի տեղ չեն երեւում, իրենց մոռացել են, բայց այդ մարդիկ կան:



- Իսկ մտավախություն չունե՞ք, որ նման լրջագույն վերլուծությունները միայն 40-ն անց մարդիկ կկարդան:



- Ոչ, ծանրակշիռը մի բան է, ծանրացածը՝ մեկ այլ բան: Թթվի քար չեն լինելու հոդվածները, դրանք լինելու են շատ կարճ եւ դիպուկ, այս ամսագիրը լինելու է բոլորի համար՝ 18 տարեկանից սկսած, մինչեւ 100 տարեկան մարդու համար, ով կարդալ գիտի, ոնց որ «Գարունն» էր ժամանակին` ամսագիր բոլորի համար. ամեն մարդ իրեն հետաքրքրող մի բան կգտնի այնտեղ: Այդ ամսագիրը փնտրված է լինելու: Այսօր մեր գրական մամուլին պակասում է ռազմավարությունը, ինչպես անել, որ ժողովուրդը կարդա, այնինչ ես սկզբից հենց ռազմավարությունն եմ մշակել` ինչպես անենք, որ ժողովուրդը կարդա, ոչ թե կարդա միայն նա, ում տպել ենք, եւ մեկ էլ իր մորքուրի աղջիկը. այդ իմաստով երեւի հին գայլ եմ:



Գրական մամուլում այսօր կենդանի մարմինը «Նարցիսն» է, բայց նա էլ տարին վեց համար է տպագրվում, այսինքն՝ ըստ էության չի կարողանում տանել այն բեռը, որ կուտակվել է, բայց մենք չենք գալիս որպես «Նարցիսին» մրցակից, մեր խնդիրը լրիվ այլ է: Հանդուգն մի բան պիտի ասեմ. մի տարի հետո, երբ «Անդինի» 12 համարը լույս տեսած կլինի, ես քեզ խոսք եմ տալիս. մեկը եթե ասի՝ ես բանաստեղծ եմ, դու պիտի հարցնես, իսկ «Անդինը» քեզ տպե՞լ է, եթե տպել է, ուրեմն գրող ես: Կտեսնես, որ «Գարունը»... անընդհատ «Գարուն» եմ ասում...



- Մտքով անընդհատ «Գարուն» եք վերադառնում, չե՞ք ուզենա վերադառնալ եւ «Գարունին» երկրորդ շնչառություն տալ:



- Չէ, նույն ջուրը երկու անգամ չես մտնի, հետո, ցավոք, արժեզրկվել է ... ինձ նույնիսկ բազում մարդիկ հարցնում են՝ «Գարունը» կա՞, թե՞ չկա, եւ ես միշտ ասում եմ՝ կա, կրպակներում հետեւեք, դա շատ տխուր հարց է, ու ինձ համար ցավ է, որ «Գարունը» չլինի, որովհետեւ ինչի վրա «ամագ» ունես, սիրտդ ցավում է:



- Ասացիք՝ էլիտար ամսագիր է լինելու, բայց էլիտարն այսօր մեզ մոտ ասոցացվում է լրիվ ուրիշ բաների հետ: 



- Մենք ընդհանրապես էլիտար ասելով հասկանում ենք` կիսամերկ աղջիկներ տպել, էսինչ երգչուհին էսինչի հետ ամուսնացավ, բաժանվեց, լավ է արել, հետո՞, դա ի՞նչ նյութ է...:



- Ասացիք, որ ամսագիրն անդրադառնալու է նաեւ քաղաքական խնդիրներին, կարողանալո՞ւ եք հավասարակշռությունը պահել երկու թեւերի միջեւ:



- Ես «Ար» հեռուստաընկերությամբ ցույց եմ տվել, որ կարելի է դա անել, բայց դրա մեջ անշնորհակալ բան կա՝ եւ դիմությունն է քեզնից դժգոհ, եւ ընդդիմությունը, որովհետեւ ամեն մեկն ուզում է, որ իրենը լինես: «Անդինի» ամենամեծ ուժը անսպասելիությունն է լինելու, այսօր ով ասես, ինչ ասես՝ տպում է, բայց վերջին հաշվով բոլորը միանման բաներ են տպում, ու գալու է մի ամսագիր, որ առանձնանալու է: Օրինակ, այս ամսագրի էջերում ես մեծագույն հաճույքով կտպեի Վանո Սիրադեղյանի «Չտեսության հովիտը» պատմվածքը կամ Վազգեն Սարգսյանի «Կրուիզ» պատմվածքը, ինչու չէ՝ հարցազրույց Միխայիլ Գորբաչովի հետ. եթե անում ենք հարցազրույց, ապա միայն այդպես, երեւակայիր, որ արդեն պայմանավորվածություն ունեմ, ամսագրում կլինի նաեւ նախագահի, Վեհափառ հայրապետի հետ հարցազրույց, բայց սրանք քաղաքավարի հարց ու պատասխանների շարքից չեն լինելու, այլ բավականին դժվար կացության մեջ դնող հարցեր:



Ուզում եմ ասել, որ ամսագրում վարչության պետերի հետ հարցազրույցներ չեմ տպելու, թող նրանք ինձ ներեն: Բաներ կան, որ այդ ամսագրում չեն լինի, օրինակ, ոչ մի օլիգարխի նկար շապիկին չի լինելու, շապիկը հիմնականում գեղարվեստական լուծումներ է ունենալու, չի լինելու այնպես, ինչպես շատերն են անում. փող տուր՝ նկարդ շապիկին դնեմ: Ես այդ տարբերակից չեմ օգտվելու, կարող է շապիկի վրա դնեմ Չարենցի, Տերյանի կամ Հրանտ Մաթեւոսյանի նկարը, չի բացառվում նաեւ, որ Վանո Սիրադեղյանի եւ Վազգեն Սարգսյանի նկարները դնեմ՝ որպես երեւելի գրողների:



- Պարոն Տեր-Գուլանյան, Դուք նաեւ Վանո Սիրադեղյանի ընկերն եք եղել, տեղյա՞կ եք, որ, ի պաշտպանություն Վանո Սիրադեղյանի, մոտ մեկ ամիս առաջ «Ֆեյսբուք» սոցիալական ցանցում նախաձեռնություն սկսվեց, որին շատ մտավորականներ միացան, ստորագրելով հանուն Վանո Սիրադեղյանի՝ Հայաստանում առանց քաղաքական հետապնդման ապրելու իրավունքի համար:



- Անկեղծ ասած՝ տեղյակ չեմ դրանից, բայց ուրախ եմ, որ այդպիսի շարժում կա, որովհետեւ Վանոն ափսոս է, նա իր հայրենիքը սիրող մարդ է, եւ վաղուց ժամանակն է, որ տուն վերադառնա: Հայրենազրկության այս շրջանում ինքն իր պատիժն արդեն կրել է: Կարծում եմ՝ հանրապետության նախագահը որեւէ ձեւով նրան ներում կշնորհի եւ կկանչի տուն, որովհետեւ Սերժ Սարգսյանը նաեւ Վանո Սիրադեղյանի ընկերն է եղել, եւ մարդկային առումով իր համար էլ է ցավ, որ այսօր Վանո Սիրադեղյանը Հայաստանում չէ: Ես ինձ իրավունք չեմ վերապահում, բայց կարծում եմ՝ վերընտրվելուց հետո նա այդ բանը կանի, իսկ նա անպայման կվերընտրվի: Համոզված եմ:



- Դեռ շուտ չի ասելը` կընտրվի, թե ոչ:



- Չէ, ես բաց մարդ եմ եւ ասում եմ այն, ինչ մտածում եմ: Սերժ Սարգսյանը երբեք իր ընկերներին չի լքում, եւ վստահ եմ, որ նա էլ է մարդկային առումով Վանոյին կարոտում, որովհետեւ մի բան է երկրի նախագահի պարտականությունները, մի այլ բան՝ մարդկային, ընկերական հարաբերությունները: