Ընտրություններն իմ աչքերով

Հանրահավաք է: Գյուղի ժողովուրդն իրար գլխի է լցվել՝ հենց կասես կոնֆետ են բաժանում: Մեկը հորանջում է, մեկը Մասսի գագաթի թերություններն է թվում, մեկը ոտքի տակ ընկած հավի տիրոջն է ման գալիս: Տեսնես դրանք ի՞նչ եղան, ասի՝ եղբորդ ձեռքը կբռնես-կբերես գյուղամեջ, ես Արշալույս զալոյի կողքը կանգնած կլինեմ,- փնթփնթում է ծյոծ Մոնիկան: Ծյոծ Մոնիկան գյուղում միակն է, որ մոդեռն անուն ունի:



 



Ձեռքերով մազերն է խառնշտում, թեեւ էդ մազերին որ նայում ես, առաջին միտքդ էն է, որ էդ մազերն այլեւս անհնար է խառնելը: Բազմագույն դեզ է՝ ամեն տարի մի գույնով ներկված մազերից մեկը դեռ կենդանի է, ու էդ դեզը, որ հազար գույն ունի, անուն չունի՝ չես ասի՝ կարմիր է կամ կապույտ: Դեզ է, էլի: Արշալույս զալոյի ոտքը որ գետնից սկսվում է, ծյոծ Մոնիկայի աչքերի մոտ է վերջանում, գլուխը կողքի սյան հետ մրցման մեջ է մտել, թե ով շուտ երկինք կհասնի, ուսերից մեկը սկսվում է ամբոխի վերջին գդակի մոտ, ավարտվում Ազատիչի քթի վերեւում, մյուսն ախրաննիկի մոտ սկսվում է, ախրաննիկի մոտ էլ ավարտվում. մի ռազմերի են ախրաննիկն ու Արշալույս զալոն: Ախրաննիկն աչքի տակով թարս զալոյին է նայում, նախագահին սպառնացող պոտենցիալ վտանգը նրանից է սպասում երեւի, զալոն՝ հիացած նրան: «Բա որ սենց մի բուսով տղա մեր գյուղումը կենար, ես անմարդ կմնայի՞»,-  մտածում է զալոն ու ափսոսանքով գլուխն է թափ տալիս: «Երկրաշարժ չի, զալոն էր»,- կողքի գդակավորին հանգստացնում է ծյոծ Մոնիկան:



 



«Կորչի Ռաֆին, կեցցե Ազատիչը, Ազատիչը մեր աստվածն է»,- գոչգոչում է Մանուշակ տատը: Մեկը տատին է մոտենում ու ձեռքով բարեւում: «Բարեւն արեւիդ, սիրուն տղա»,-շոյված ասում է տատը: «Սաղ կյանքս անծանոթ մարդու բարեւած չկայի, էս հաճելի մարդն ո՞վ էր»,- զարմանում է Մանուշակ տատը:  «Րաֆֆին էր, տատ, էն որ գոռում ես՝ կորչի»,- միջամտում եմ ես: Մանուշակ տատը, որ տեղից կարմրադեմ է, շարունակում է գոչել. «Կորչի Ռաֆին, կեցցե…» եւ այլն, բայց ցածր ձայնով, ավելի կարմրած ու մի տեսակ ամաչելով:



 



...Էլի հանրահավաք է: Ազատիչինը չի: Թեկնածուն խոսում է, երաշխավորում, ապացուցում: Մկրտիչը գդակը թեք մի աչքին է քաշել, մյուսն էլ կոկիկ բացուխուփ է անում: Էհ, որ նկարեն էլ, մի աչքն է երեւալու, մի աչքով բա մարդ կճանաչե՞ն: «Էս կնիկս էլ վախտ գտավ կատաղելու, բորշչ էր, ուտում էի, էլի, էս սառնամանիքին ոտնաման մաշելը պետքս է՞ր»: «Աշխատանք գտի՝ ասում է: Ադա, այ կնիկ, քոռ ե՞ս: Սա էրեւանն է՞, թե՞ Բարիգալուստ գեղը, աշխատանքը բաստուրմա է՞, հարուստի օճորքից կախ, երդիկից մտնեմ-գողանամ: Դա էս վերջերս լրիվ խելքը գցել է: Չնայած՝ մարդ մի բանը պիտի ունենա, որ կորցնի, խելք ունեցողը Սադափանց Մկոյին կուզե՞ր»: Մկոյի կողքինը Ասատուրն է՝ սիգարետը բերանում լեզվով պտտում է, աչքերը՝ շուրջը: Քիթն արծվի կտուցից վեր է ցցած. «Ադա, ես ձեր սենցն ու նենցը, Ասատուրի չափ պլոճիկ ունեցող կա մեջներդ, թող գա օպոզիցիայի հանրահավաքին մասնակցի: Ի՞նչ եք կնկա փեշի տակ մտել, փեշերն էլ իրար վրա բերել: Էդ կնկան տարին մի փեշ եք առնո՞ւմ, որ պետք եղած վախտը վրաներդ քաշեք: Էն է, փեշի ծակից աչքիդ թայը երեւում է, Սիմոն, չանգյալն առնելու եմ, գամ հանեմ, որ մյուս անգամ էլ սարսաղ գրազներ չբռնես, թե Ասոն միտինգի գնացողը չի»:



 



Ասատուրի բեղի տակից հռհռոց է լսվում, թեկնածուն աչքը չի ճպում, իր ապացույցներն է վրա բերում, Մկրտիչը խեթ սրան է նայում՝ սրա հռհռոցն իր սեւ սրտի հետ չի բռնում, ով գիտի՝ միտինգից հետո իր բորշչի մնացորդն առաջը կդնե՞ն, թե՞ չէ: «Ասոյին ի՞նչ կա, մեկ որ բղավում է՝ կոկոնը թախտի տակն է մտնում, ձուն ու կարագն էլ սեղանին դրած: Կխնդա, բա չի՞ խնդա»: Մկրտիչը թեքվում է Ասոյի ականջին. «Ադա Ասատուր, լսել ե՞ս, էդ դոմոկրատիոյի թազա տեսակն է դուրս եկել, նայում են՝ «Սասնա ծռերում» ինչ է գրված, ու էդպես են անում»: Ասոն թարս սրան է նայում. «Ադա Մկո, սարսաղ-սարսաղ խոսիլ մի, երեւում է՝ Մանուշակն էնքան գլխիդ  խփել ա, եղած խելքն էլ առվի ցեխն ա թափել»:



 



Ընտրությունների օրն է:



 



Սեւ հագած՝ գյուղացիները վազվզում են դեսուդեն. կոմունիստների ժամանակ սեւը մոդա էր, դրանից էս կողմ էլ՝ կուլա՞կ են, ի՞նչ են, որ նոր շոր առած լինեն: Նոր շորը Բարիգալուստում մեկ հարսն է տեսնում հարսանիքի օրը, մեկ էլ մեռելը՝ թաղմանը: Սգո թափորի նման սեւավոր ու մտահոգ շտապում են քարուքանդ ակումբի շենքը: Տախտակի երեք կտորն իրար կպցրած,  քամակը բաց տուփի ետեւն են անցնում, թռչունը նկարում իր վանդակի մեջն ու հոգոց հանելով շտապում դեպի աթոռներին խիստ բազմած գյուղի մեծավորները: «Թռչունդ իմացա՜՜ր որդի դնես, Մկրտիչ»,- ձայնում է գյուղապետը, «հրես արտդ պիտի ջրես, հո գծիցը շեղվել չե՞ս»: Մկրտիչը ծուռ ժպտում է. «Ես քու ցավը տանեմ, Արտո, բա արտ ջրելը երեսով կտա՞ն: Մեր մեծավորին  չեմ ճանաչո՞ւմ, թե՞ կնիկս է բանից բեխաբար, որ հոգիդ կասկածով թունավորում ես»:



 



Ընտրությունների հաջորդ օրն է: Միակ կարեւոր անձնավորությունը փողոցում գյուղապետի աքլորն է՝ կտուցը ցեխաջրի մեջ մաքրում է ու առանց ծուղրուղուի անցնում փողոցը: Ոտքի եռաժանուց մինչ կատարի ծայրը ցեխ է, ու մեկ-մեկ թվում է՝ աքլոր չի, մոխրագույն հավ է:



 



Մկրտիչը տան դարպասը բացում է ու անուշ ժպտում արեւին:



 



- Այ Մկրտիչ, խուլ ե՞ս, որ կանչում եմ, խի՞ չես ձեն հանում,- առաջին անգամ կանչում է կինը: -Բորշչը սեղանին է, հո նորից չե՞մ տաքացնելու:



 



Գդալն աղմուկով խփում է ափսեի հատակին ու երանությամբ հայացքը մրոտ առաստաղին է փոխադրում: «Այ, կյանքը սա է՝ տունը տաք, բորշչը տաք, դուրսն էլ բուք ու սառնամանիք: Կեր ու քնիր: Թե չէ՝ ընտրություն, աշխատել, գլխացավանք: Էդ էլ մի դարդ էր, անցավ-գնաց»:



 



Բարիգալուստին ժպտում է գարնանային սառը, բայց տաք թվացող արեւը:



 



Աստղիկ ՍԱՐԳՍՅԱՆ