Պատմություններ պատմելիս դետալները շատ կարեւոր են

Հայաստանում էր իրանահայ լուսանկարչ, «World Press Photo 2002» մրցանակին արժանացած Էրիկ Գրիգորյանը: Նրա նախագծերից են. «Իրանի փոփոխվող դիմանկարը», «Բանդա Աչեի Ցունամին եւ դրա հետեւանքները», «Իրանի երկրաշարժը», «Կատրին փոթորիկը», «Ողնաշարի վնասվածք ունեցող հիվանդներն Իրաքում»: Էրիկ Գրիգորյանի լուսանկարները տպագրվել են «Time», «Newsweek», «US News», «The New York Times» եւ եվրոպական լրատվական պարբերականներում: 79-ին, 10 տարեկան հասակում, Էրիկն Իրանից ընտանիքով տեղափոխվում է ԱՄՆ, որտեղ էլ մինչ օրս ապրում է: Մեզ հետ զրույցում Էրիկ Գրիգորյանը խոստովանում է, որ ցանկություն ունի վերջնականապես տեղափոխվել Հայաստան: Մեկնումից առաջ լուսանկարչության, Հայաստանի ու իր գործերի մասին էլ զրուցեցինք լուսանկարչի հետ.



- Այս ընթացքում, որ Հայաստանում էի, շատ չեմ նկարել, որովհետեւ իսկապես զբաղված էի, մի քանի լուսանկարչական դասընթացներ եմ ունեցել, որի ընթացքը շատ հաճելի էր ինձ համար: Հետո, չեմ սիրում գնալ մի տեղ որպես տուրիստ, ես սիրում եմ գնալ ու մի քանի ամիս ապրել տվյալ վայրում: Այս  անգամ Հայաստանում այդպես էր կյանքս. այստեղ հարազատներ, ընկերներ ունեմ ու զգում էի, որ ավելի շատ ապրում եմ կյանքս: Շատ չեմ նկարել, մենակ նախագահական ընտրությունները եւ մի գյուղապետի ընտրություններ:



- Այսինքն, ինքներդ Ձեզ համար առանձնացրել էիք, որ եկել եք ապրելու եւ ոչ թե նկարելո՞ւ համար:



- Նկարելը շատ կարեւոր մաս է իմ ապրելուն զուգահեռ, երբ նորից վերադառնամ Երեւան, անպայման նկարելու թեմաներ կգտնեմ:



- Ամեն դեպքում, հասցրել եք գյուղ գնալ, անգամ ընտրություններ նկարել, ինչպիսի՞սն է հայկական գյուղը Ձեզ համար, ինչ-որ բաներով տարբերվո՞ւմ է Իրանի գյուղերից:



- Կարող է տարբեր չլինի, բայց գյուղերն իրենք իրենցով շատ տարբեր են, պարզ, հասարակ կյանք է, որի մեջ մի տեսակ հմայք կա ինձ համար: Կարող է դրսից շատ գույն չկա, բայց տների ներսում գույներ շատ կան, մարդկանց դեմքերը, նրանց հագուկապը վիզուալ առումով իսկապես շատ սիրուն են ու հետաքրքիր:



- Այդ գույներով ավելի շատ Հայաստանի գյուղե՞րն են հարուստ, թե՞ Երեւան քաղաքը:



- Միանշանակ, գյուղերում այդ գույներից ավելի շատ կա, քան Երեւանում: Որպես լուսանկարիչ՝ Երեւանն ինձ համար պակաս հետաքրքիր է: Եթե վերադառնամ, անպայման կուզեմ գյուղեր գնամ, մնամ այնտեղ, ավելի մոտիկից ու խորը ճանաչեմ այդ մարդկանց:



- 2009-ին, երբ եկել էիք Հայաստան, արդեն նկարել էիք «Գյուղական կյանք» վերնագրով մի պրոյեկտ, կուզե՞ք այն շարունակել:



- Այն ժամանակ դա որ նկարեցի, երկու օրից ավել չմնացի այդ գյուղում, ժամանակը կարճ էր, բայց գյուղերում շատ լավ պատմություններ կան: Մի պրոյեկտ ունեմ, որն ուզում եմ անել, գիտեմ, որ Հայաստանում կան փոքր գյուղեր, որոնք գյուղ էլ չեն համարվում, որովհետեւ առնվազն 13 ընտանիք պիտի լինի, որ գյուղ կոչվի: Ուզում եմ գտնել այն գյուղերը, որտեղ 12 ընտանիք է ապրում, որի պատճառով իրենք գյուղ կոչվել չեն կարող, եւ նկարել նրանց: Հետո, շատ կան նաեւ սահմանամերձ գյուղեր, որոնք առաջին գիծն են, ուզում եմ գնալ-տեսնել ինչ վիճակի մեջ են ապրում այդ մարդիկ:



- Էրիկ, լուսանկարչության մեջ Ձեզ համար կա՞ն տաբուներ, որ կոտրել եք, դրանով հաղթահարել նաեւ ինքներդ Ձեզ:



- Չեմ ասի տաբու, բայց թեմաներ կան, որ շատ դժվար է նկարելը, օրինակ, Իրանի երկրաշարժը, որի ժամանակ արված իմ լուսանկարն էլ շահեց «World Press Photo»: Այդ ժամանակ ես պիտի ինքս ինձ կոտրեի, այդ ընթացքում ինքս ինձ հետ խոսում էի, որովհետեւ պետք է շատ զգույշ ու հարգալից լինել մարդու անձնական տարածք ներխուժելիս: Երբ տղայի հայրը մահացել է, դժվար է մարդուն նկարել այդ հոգեվիճակում: Բայց ես այնպես նկարեցի, որ այդ տղան չիմացավ էլ, որ իրեն նկարեցի, որովհետեւ ինքն իր աշխարհի մեջ էր, բայց դա ինձ համար մեծ խնդիր էր, որովհետեւ ինքս ինձ պիտի համոզեի, ինձ ասում էի, որ սա կարեւոր նկար է, ու պետք է նկարեմ: Իսկ կոնկրետ թեմաները կոնկրետ իրավիճակների մեջ է դժվար նկարել, բայց եթե ֆոտոժուռնալիստ ես, պիտի կարողանաս նկարել:



- Մի անգամ ասացիք, որ Իրանում տանը օղի թորող մարդկանց եք նկարել, ովքեր հետո Ձեզ խնդրել են ջնջել այդ կադրերը, որովհետեւ դա լուրջ խնդիր է Իրանում, եւ մարդիկ վախենում էին, որ հանկարծ այդ նկարներն ուրիշները կտեսնեն:



- Այո, Իրանում կան նման խնդիրներ, ու ես գիտակցում եմ, որ այդ տաբուներն իրենց համար կան: Բայց, որպես լուսանկարիչ, իմ վրա կարող է ոչ այնքան մահն ազդել, որքան այն մարդու հետ հարաբերվելը, ով ազդված է իր հարազատի մահից:



- Եղե՞լ է, որ գնաք-հասնեք այդ վայրն ու չնկարեք, չկարողանաք հոգեբանորեն հաղթահարել այդ պատնեշը:



- Այդպես շատ է լինում, այդ ժամանակ գուցե վախ է մտնում մեջս, որ մարդիկ կարող է մերժեն, չթողնեն նկարեմ, բայց հետո ասում եմ՝ ինչո՞ւ չնկարեցի: Լավ լուսանկար անելու ցանկությունն ավելի մեծ է, քան այդ վախը: Շատ ժամանակ եղել է, որ մի բան տեսնում եմ վիզուալ առումով, բայց ասում եմ՝ տրամադրություն չունեմ կանգնել-նկարելու համար, բայց մի տասը րոպե չանցած՝ վերադառնում-նկարում եմ:



- Ձեզ համար կա՞ մի բնակավայր կամ հերոս, որին անընդհատ վերադառնում եք, նկարում:



- Ինձ համար դա Իրանն է, 98-ից 2-3 տարին մեկ վերադառնում եմ Իրան ու նկարում: Ուզում եմ այդ տարիների տարբերությունը տեսնել, որովհետեւ, եթե իշխանությունը փոխվում է, մարդիկ էլ են փոխվում, տնտեսությունն էլ, ժամանակն էլ: Չգիտեմ դեռ ինչքան ժամանակ կգնամ-կգամ Իրան, բայց սպասում եմ, որ այնտեղ մեծ փոփոխություններ կլինեն:



- Սովորաբար լուսանկարն արժեքավոր է դառնում, երբ մարդն է նրա առանցքում, Ձեզ համար ինչպե՞ս է:



- Կա նման բան, մարդու էմոցիան շատ է օգնում լուսանկարին, բայց կարող ես մարդ չնկարել, մի օբյեկտ նկարել, որն էլի շատ ուժեղ լինի: Օրինակ, ես Բոսնիայի կռվից մի լուսանկար եմ հիշում, որտեղ մարդու ոտնահետքեր կային ձյան վրա, իսկ դրանց մեջ՝ արյան հետքեր: Այսինքն, մարդ չկա, բայց արդեն հասկանում ես, թե ինչ է եղել այդտեղ, մեռած կյանքի նշաններ ես տեսնում լուսանկարի վրա: Պատմություններ պատմելիս դետալները շատ կարեւոր են:



- Մինչ մարդկանց նկարելը շա՞տ եք շփվում, զրուցում նրանց հետ:



- Ոչ այդքան, երբ գնում եմ լուսանկարելու, անմիջապես հասկացնում եմ, որ ես եկել եմ ոչ թե իրենց հետ խոսելու, այլ՝ նկարելու: Երբ տեսնում եմ, որ մարդն ինձ է նայում, դադարում եմ լուսանկարել, մինչեւ նորից իր բնական վիճակի մեջ մտնի:



- Շատ լուսանկարիչներից եմ լսել, ովքեր ասում են, որ կյանքում գալիս է մի պահ, երբ հասկանում են, որ իրենց կյանքն ապրում են միայն օբյեկտիվի միջով ու դադար են առնում: Երբեւէ ունեցե՞լ եք նման հոգեվիճակ:



- Իմ մոտ երեւի դեռ չի եկել այդ պահը. երբ ես դադարում եմ նկարել, դադարում եմ նաեւ հաճույք զգալ, ապրել: