Ուկրաինայում

Քոչը

Երբ վերադառնում ես տուն, միշտ հետաքրքրական են քեզ հետ վերադարձողների հայացքները, նպատակները, նրանց կյանքն ու լեզուն: Մի պահ այդ անխուսափելի վերադարձի մեջ դու նույնանում ես, նստում ես նույն ինքնաթիռը, որ նույն ուղղությամբ է շարժվում՝ դեպի այն ճակատագրական վայրը, ուր սկսվել է քո կենսագրության պատմությունը: Ու բնավ կարեւոր չեն վերադառնալու շարժառիթները, եւ նշանակություն չունի, թե ինչ եք տեղափոխում Երեւան՝ Ցյուրիխից գնված ա՞րջ, որը բավականին մեծ է, տգեղ ու հուսահատ, թե՞, ասենք, Մալապարտեի վեպերը (որ արջի համեմատ, իհարկե, մեծամիտ է հնչում):

Ամեն ինչ նույնն է:
Ոչ ոք հստակ չի կարող ասել, թե ինչու է մեր երկրացին Շվեյցարիայից իր թոռնիկի համար կիլոմետրերով քրքաշ անում այդ տխուր ու չաղ արջին, ասես Երեւանը խուլ գյուղ է, ու դժվար թե նմանատիպ արջեր լինեն:

Կիեւից վերադառնում եմ Երեւան:
Օդանավակայանի սպասասրահում հայերը միանգամից ճանաչում են իրար, ուշադիր զննում-քննում, հիմնականում անորոշ ու անհասկանալի նպատակներով կամ մի երկու կիսատ-պռատ նախադասություններ ցայտելու համար, որոնք հիմնականում այնքան տարտամ են ու հողի վրա դոփող, որ ակամա գլուխդ շրջում ես՝ շարունակության հույսն ընդհատելով:

Մի կին զարմանում է.
«Հաաաա, դու փաստորեն Երեւանից ես, հաաա, ես իմացա, ստեղից ես»:
Հետո շարունակում է․
«Մենք էլ նայում-նայում ենք, ոչ մի հայ չի երեւում, ստոնք սաղ ռուս են (նկատի ունի ուկրաինացիներին) ու Երեւան են էթում: Թե Երեւանում ինչ են կորցրել, չեմ իմանում, հիհիհի, հազիվ մենք ենք փախել Երեւանից, հիհիհի»:

Հետո կինը զրույցի է բռնվում արջով կնոջ հետ ու կրկնում նույն նախադասությունը․
«Զարմանում եմ, թե ռուսները Հայաստանում ինչ են կորցրե, հազիվ մենք ենք փախե, հիհիհի»:

Կանայք զուգվել-զարդարվել են, թաթախվել թանձր օծանելիքի մեջ: Նրանք քաղաքից «գեղ» են գնում․
«Երեւան սկի սթից դեղորայք էլ չկա, սաղ ստից ենք տանում, դեղորայք մեզնից շատ են ուզում»:
Ապուշի ծիծաղով ասում եմ․
«Բայց Երեւանում ամեն ինչ էլ կա, ե՞րբ եք վերջին անգամ էնտեղ եղել»:
Ջղայնացած վերադարձնում է․
«Ի, ամեն տարի էլ ըլնում եմ, ուրեմն ես չգիտե՞մ, ասում եմ՝ դեղ չկա, հազիվ ենք փախել ըտուց»:

Բացատրական բառարանում՝ Քոչը - 1. սար, ամառանոց գնացող մարդկանց ու կենդանիների մեծ խումբ, քոչվորների ու նրանց անասունների բազմությունը: 2. Մեկ բնակավայրից մի ուրիշը գնալը՝ տեղափոխվելը: 3. Գաղթ:
Գուցե մի փոքր տարընթերցենք, գուցե շատ ժամանակ արտագաղթը շփոթում ենք քոչի հետ, ասենք՝ մերոնք ոչ թե գնում են, այլ՝ քոչում, սակայն հոգով ու մտքով միշտ Հայաստանի հետ են, թեպետ կարծում են, թե իրենք ավելի լավ սարերում են ու ավելի բարվոք ամառանոցներում, սակայն ընդամենը մի պատճառաբանությամբ, որ բնակավայրի անունն է ուրիշ:

Դոնբաս

Կիեւից ինձ ճանապարհում է Վերան: Դոնբասից մեկ տարի առաջ է տեղափոխվել, այնուհետեւ նրան են միացել հայրն ու մայրը, նաեւ սիրելի կատուն․
 «Մայրս անգլերենի ուսուցչուհի է, հայրս՝ դասախոս, հիմա աշխատանք են փնտրում: Երբ ամեն ինչ խառնվեց, փոխվեցին նաեւ մարդիկ, քաղաքական տարաձայնությունների արդյունքում նրանք բաժանվեցին: Տատիկս ու պապիկս առայսօր ապրում են Արեւելյան Ուկրաինայում եւ հայրիկի հետ գրեթե չեն շփվում, ցավոք, պատճառը նորից քաղաքականությունն է, տարբեր կարծիքներ ունենալը»:

Վերան սովորում է փիլիսոփայության ֆակուլտետում, ապրում է ուսանողական հանրակացարանում, շաբաթ-կիրակի օրերին այցելում է ծնողներին․
«Արեւելյան Ուկրաինայում ապրող մարդկանց հանդեպ, իհարկե, կա ներքին մեղադրանք, կապված ռուսականության հետ (լեզվի, սովորույթների եւ այլն)»:
Քաղաքականության ու անհատական գիտակցության այս ողբերգական պատերազմում ի՞նչ կլինի Վերայի սերնդի հետ, գուցե հենց նրա սերնդին է տրված վերջնականորեն ազատագրելու ու լուսավորելու Ուկրաինայի ապագան:

Մայդան

Միանգամից ուզում եմ տեսնել Մայդանը, որտեղ մարդիկ ազատության երազանք ունեին եւ նահատակվեցին՝ այդ երազանքը ձեռնափերի մեջ սեղմած: Պայքարի օրերին Մայդանն այնքան միֆական էր պատկերվում, իսկ հիմա պարուրված է տխրությամբ, ինքն իր հետ պայքարող, իր մտքերի մեջ հեռացած: Ահա․ զոհվածների լուսանկարները, կիսավառված մոմերը, ծաղիկները, ցավակցական գրառումները, Ուկրաինայի հերոս Սերգեյ Նիգոյանի հուշատախտակը... Մի տեսակ չես ուզում, որ Մայդանն այսպիսի ավարտ ունենա, դառնա պարզապես սգարան, ուխտատեղի, նաեւ չես ուզում, որ բռնկվեն հաջորդները, բայց քաղաքական պատմության կամքը մեզ երբեք ունկն չի դնելու:

Շարունակելի