Մասացուգու Օնո կամ «փոքր հայրենիքի» զավակը

Վաղուց նրան կարծես տեսել եմ Յասունարի Կավաբատայի վեպերից մեկի՝ թեյի ծիսակարգի մի դրվագում՝ նույն կլոր, արծաթագույն շրջանակով ակնոցը, ցից-ցից մազերը, մարմնի ու հոգու առաքինությունը, ժպիտը, որ նման է բաժակի տակ քնած թեյախոտի:

Հայաստանում Ճապոնիայի դեսպանատան առաջարկությամբ հանդիպել եմ մեծանուն արձակագիր Ռյունոսկե Ակուտագավայի անվան ամենամյա մրցանակի վերջին դափնեկրին՝ Մասացուգու Օնոյին: 

Օնոն ծնվել է 1970 թվականին, Կյուսյու կղզու Օիտա նահանգի հարավային ափամերձ գոտում գտնվող գյուղակներից մեկում, որ, իր բնորոշմամբ, «փոքր հայրենիք» է, պատմությունների, լեգենդների, մարդկային ճակատագրերի եփուկը, որից սկիզբ են առնում իր վեպերն ու պատմվածքները: Ավարտելով Տոկիոյի համալսարանը, Օնոն դոկտորի աստիճան է ստացել Փարիզում՝ ուսումնասիրելով ֆրանսիական գրականություն, որ ճապոնացի գրողների համար կարծես ավանդույթ է դարձել: Ճապոնական արձակի 20-րդ դարի երկրորդ կեսի երկու երեւելի դեմքերից Յուկիո Միսիման, Կենձաբուրո Օէն եւս տարված էին ֆրանսիական գրականությամբ` Միսիման եւ Կամյուն մեծ համակրանք ունեին միմյանց հանդեպ, իսկ Օէի համար Ժան-Պոլ Սարտրը թերեւս այն բացառիկ մտածողն էր, որ խոր ազդեցություն թողեց իր փիլիսոփայական, քաղաքական հայացքների վրա:

Մասացուգու Օնոն Ֆրանսիայում նույնպես փնտրում էր իր «փոքր հայրենիքը», եւ այդ գիտակցված, նաեւ ներքին զգացական փնտրտուքները նրան տարան դեպի ծագումով մարտինիկացի, Ֆրանսիայում ստեղծագործող Պատրիկ Շամուազոյի վեպերը, որոնցում՝ առավելապես «Թեքսակոյում», պատկերագրվում է Կարիբյան ծովում մի կաթիլաչափ ցամաքի, այնտեղ բնակվող մարդկանց գողտրիկ կյանքը. «Ես նույնիսկ գնացի Մարտինիկա եւ անձամբ ծանոթացա Շամուազոյի հետ, տեսա նրա կղզին, կղզու բնակիչներին, որոնք շատ նման են իմ «փոքր հայրենիքում» ապրող մարդկանց»:

Ես նրան ասում եմ, որ իր ապրումներն ու մտորումներն անչափ հարազատ են եղել հայ գրականությանը, եւ հիշում եմ Չարենցի «Երկիր Նաիրին», Բակունցի «Կյորեսը», Մ. Արմենի «Հեղնար աղբյուրը», Գուրգեն Մահարու «Այրվող այգեստանները», Հրանտ Մաթեւոսյանի ստեղծած «Ծմակուտը»... Հայրենիքում հայրենի եզերքի երգը, տեղի, տարածության, քաղաքի ու արվարձանի կյանքը, ավանդույթները, մարդկային ճակատագրերը, որոնք երբեք չեն կրկնվում, չեն վերադառնում, սակայն հառնում են գրողի հիշողության, նախադասությունների ու բառերի արձագանքների մեջ։ «Իմ «փոքր հայրենիքում» մարդիկ սիրում են գերեզմաններ գնալ,- ասում է Օնոն,- շփվել անցավորների հետ»:

Եվ սրանով էլ միահանգույն նիստուկացը, մեր մեռելասիրությունը, որ «փոքր հայրենիքի, փոքր հայրենիքում» ապրող մարդու համար գուցե կենսասիրության հոմանիշն է:

Եվ հավանաբար միայն «փոքր հայրենիքներում» են մեռյալներն ու ողջերը դեռեւս ունակ միմյանց հետ առանց միջնորդի շփվելու՝ ջնջելով կյանքի ու մահվան սահմանագիծը, մերժելով կյանքի ու մահվան տարբերությունը: