Կարծում եմ` վատ ընտրություն չենք արել

Նախօրեին ամփոփվել են «ԿԱՄՔ. Վազգեն Սարգսյան-գրական մրցույթի» արդյունքները։  Մրցույթին հայտ էր ներկայացրել 64 մասնակից, որոնցից 32-ը պատերազմների մասնակիցներ են։ Ստեղծագործությունների կեսն արձակ է եղել, կեսը՝ չափածո։ 

Մրցույթի ժյուրիի նախագահը Վազգեն Սարգսյանի կրտսեր եղբայրն էր` Արամ Զավենի Սարգսյանը։ Ժյուրիի կազմում էին հիմնականում իշխանական մշակութային գործիչներ` գրականագետ, խմբագիր Արքմենիկ Նիկողոսյանը‚ բանաստեղծ Կարեն Անտաշյանը‚ քաղաքագետ, պատմաբան, հրապարակախոս Հրանտ Տեր-Աբրահամյանը‚ «Բուն» գիտամշակութային հիմնադրամի համահիմնադիր-տնօրեն Գեմաֆին Գասպարյանը‚ արձակագիր, դրամատուրգ, հրապարակախոս Կարինե Խոդիկյանը‚ գրականագետ, խմբագիր Հասմիկ Հակոբյանը‚ խմբագիր, թարգմանիչ Լեռնիկ Դալլաքյանը‚ ինժեներ, «Հրետանավորի օրագիրը» գրքի հեղինակ Ալբերտ Մկրտչյանը։ Առաջին մրցանակը ստացել է Նարեկ Վարդանյանը` 700 հազար դրամ դրամական պարգեւով, 2-րդ մրցանակը՝ Արա Զարգարյանը՝ 500 հազար դրամ, Դավիթ Մհերյանը՝ 3-րդ մրցանակ` 300 հազար դրամ դրամական պարգեւով, եւ Անահիտ Սվարյանը՝ հատուկ մրցանակ՝ 300 հազար ՀՀ դրամ:

Մեծ բացահայտում արած չենք լինի, եթե ասենք, որ գրական դաշտում կան շատ ավելի հմուտ եւ տաղանդավոր մարդիկ, որոնք, ի դեպ, տարիներ շարունակ աշխատել են երիտասարդների հետ, նրանցից շատերն անգամ մտերիմ են եղել Վազգեն Սարգսյանի հետ, սակայն քանի որ այսօր ունեն ընդդիմադիր հայացքներ, հավանաբար, այդ պատճառով չեն ընդգրկվել մրցույթի ժյուրիի կազմում: Օրինակ, Մերուժան Տեր-Գուլանյանը տեւական ժամանակ խմբագրել է «Անդին» գրական ամսագիրը, իսկ նրա խմբագրած «Գարուն» ամսագրում աշխատել եւ հրատարակվել են Վազգեն Սարգսյանն ու շատ գրողներ: Չկա նաեւ մեր ժամանակների լավագույն գրողներից մեկը` Գուրգեն Խանջյանը, ով երկար տարիներ խմբագրում է «Գրեթերթը», չկա Վիոլետ Գրիգորյանը, ով նույնպես տարիներ շարունակ հրատարակում է «Ինքնագիր» գրական հանդեսը, եւ ինքն էլ շնորհալի ստեղծագործող է: Չկան Մարինե Պետրոսյանը եւ շատ ուրիշներ, որոնք համարձակություն ունեն իշխանություններին քննադատելու: Ինչպե՞ս են որոշվել հաղթողները, ինչպե՞ս է ձեւավորվել ժյուրիի կազմը, ո՞վ է ֆինանսավորում այս մրցույթը։ Այս եւ այլ հարցերի մասին զրուցել ենք գրականագետ, «Անտարես» հրատարակչության խմբագիր Արքմենիկ Նիկողոսյանի հետ:

- Արքմենիկ, նշված է, որ 64 մասնակից է դիմել մրցույթի համար: Ինչպե՞ս ընտրություն կատարեցիք:

- Բոլոր տեքստերը մանրամասն կարդացել ենք: Նշված էր՝ ով է պատերազմի մասնակից եւ ով՝ ոչ: Կային մարդիկ, ովքեր հենց իրենք պատերազմի մասնակից էին, կային նաեւ մասնակիցներ, որոնց եղբայրներն էին մասնակցել: Տեքստերն արձակ եւ չափածո էին, ես՝ որպես ժյուրիի անդամ, ավելի շատ գնահատել եմ պատմությունները` ականատեսների եւ այն մարդկանց աչքերով, որոնք եղել են պատերազմի դաշտում: Ես գեղարվեստականությանն ու գրական տարբեր հատկանիշներին այդքան տեղ չեմ տվել, որովհետեւ այս դեպքում կարեւորեցի փաստավավերագրությունը: Այն ամենի միջով, որ մենք անցանք, շատ կարեւոր է, որ բոլորն իմանան։ Չափանիշը սա է եղել: Կարծում եմ` վատ ընտրություն չենք արել, հատկապես՝ հաղթողի դեպքում: Նարեկը պատերազմում կռված տղա է, ով կոմայի մեջ էր, նա կյանքը շարունակելու կամքով կոփված տղա է: Մրցանակաբաշխության ժամանակ եւս մեկ անգամ համոզվեցի: Մեզ պետք են պատմություններ, որոնք, կարծում եմ, առանձին գրքով կհրատարակվեն եւ մեր հասարակության համար որոշակի դեր կխաղան, եթե, իհարկե, հասարակությունն ուզում է այդ փորձառությունն ունենալ եւ պատերազմի թեման արժեւորել:

- Ինչքան հասկացա, մասնակիցները հայտնի գրողներ չեն:

- Ժյուրիի անդամներին տեքստերը ներկայացվել են անանուն, չենք իմացել՝ որ գործն ումն է: Անկեղծ ասած` նշումներ չեն եղել. օրինակ, նշվել է՝ պատերազմի ականատես է տեքստի հեղինակը, թե ուղղակի ստեղծագործող, բայց, որպես այդպիսին, անուններ չեն եղել: Ես ոճից ճանաչել եմ ընդամենը մեկ տեքստ` Գարիկ Հովհաննիսյանի գործը: Գարիկը պատերազմի մասնակից է ու գրող: Ոճից միանգամից հասկացա, որ ինքն է: Հաղթողները, այո, գրական աշխարհում քիչ հայտնի մարդիկ են: Արա Զարգարյանի գործերից «Գրեթերթում» էի կարդացել, նա լավ երիտասարդ գիտնական է նաեւ, բայց ինձ համար անձերն այդտեղ էական չէին: Կարեւորը պատմություններն էին եւ դրանց փորձառությունը:

- Ո՞վ է ֆինանսավորել մրցույթը:

- Մրցույթը կազմակերպել է «Կողբ» հիմնադրամը, եւ հենց հիմնադրամի միջոցներով է՝ ինչքան գիտեմ: Շատ չեմ խորացել: Քանի որ մրցույթը Վազգեն Սարգսյանի անունով էր, ժյուրիի նախագահն Արամ Սարգսյանն էր: Նա եւս մասնակցել է ընտրության պրոցեսին: Ես ավելի շատ հեռավար եմ աշխատել` տարբեր պատճառներով: Նաեւ «Մարտական եղբայրությունն» էր մասնակցում աշխատանքներին` Հրանտ Տեր-Աբրահամյանի գլխավորությամբ:

- Ինչպե՞ս ընտրվեց ժյուրիի կազմը` գրեթե բոլորն իշխանական հայացքներ ունեցող մշակութային դեմքեր են: Պատահականությո՞ւն է:

- Չգիտեմ՝ ինձ էլ եք համարում իշխանական, թե ոչ, բայց ես այդ տեսակ բաներ չեմ կարող մեկնաբանել: Ես առաջարկ եմ ստացել ու չեմ մերժել: Չեմ կարծում, թե այստեղ կա ընդգծված քաղաքական ինչ-որ բան: Կարեն Անտաշյանը կարեւոր բանաստեղծ է, չեմ կարծում, թե Կարինե Խոդիկյանին համարեք իշխանական, կամ, չգիտեմ՝ ով է իշխանական: Երբ հարցը վերաբերում է գրականությանը, նման խնդիրներն ինձ համար դառնում են երկրորդական: Հրավեր եմ ստացել, կարեւորել եմ այդ գաղափարը եւ մասնակցել եմ: Մենք, ըստ էության, մեր պատերազմները չենք փաստագրել ժամանակին: Օրինակ` արցախյան առաջին պատերազմի մասին ինչքա՞ն փաստագրություն ունենք, գրեթե չունենք: Կամ՝ Երկրորդ համաշխարհայինի մասին: Հիմնականում գեղարվեստական գործեր են, ոչ թե վավերագրություն: 1915 թվականի դեպքերն էլ ավելի շատ այսօր գեղարվեստականացվում են: Փաստեր քիչ են հավաքվել, այնպես որ՝ այսօր փաստերի հավաքագրումը կարեւոր է շատ, կարեւոր է նաեւ այն տեսանկյունից, որ մեր ժողովուրդը եւս մեկ անգամ կարող է անցնել այդ ամենի միջով: Մենք շատ ենք, չէ՞, դժգոհում մեր հասարակությունից, որ այնպես են ապրում, ասես ոչինչ էլ չի եղել` ո՛չ պատերազմ, ո՛չ կորուստներ: Այս ամենը նաեւ նրա համար է, որ մեր հասարակությունը հասկանա, թե ռեալ ինչ է կատարվել: Ես իմ արած աշխատանքից շատ գոհ եմ։